سایت ویستاژن در این مقاله به توضیح دکترای رشته سم شناسی پرداخته است.
رشته سم شناسی
رشته سم شناسی به ما کمک می کند تا اثرات مضری را که مواد شیمیایی بر روی افراد، حیوانات و محیط زیست می گذارند را درک کنیم. برخی سم شناسی را “علم ایمنی” می نامند به این دلیل که به عنوان یک رشته دانشی است که برروی سم ها و اثرات منفی مواجهه با مواد شیمیایی مطالعه کرده و به ایمنی شناسی مربوط می شود.
رشته سم شناسی از قدرت علم برای پیش بینی این که چگونه مواد شیمیایی ممکن است باعث آسیب شوند، استفاده می کند و سپس آن را برای محافظت از سلامت عمومی به اشتراک می گذارد. هنگام صحبت درباره سم شناسی، مهم است که چند نکته را در خاطر داشته باشید:
1. همه افراد دقیقاً به یک روش به مواد پاسخ نمی دهند. بسیاری از عوامل، از جمله میزان و مدت زمان مواجهه، استعداد ابتلای فرد به یک ماده، سن و جنسیت فرد، همه تأثیر می گذارد که آیا فرد به یک بیماری مبتلا خواهد شد یا نه. در زندگی هر شخص زمان‌هایی وجود دارد که ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به مواد شیمیایی باشد. این زمان ها ممکن است شامل دوره هایی از تمایز و رشد در رحم و در اوایل کودکی و همچنین در بزرگسالی باشد که مغز در حال پیشرفت است. در واقع،این به این دلیل است که کسی که در معرض ماده مضر قرار دارد، همیشه به بیماری مبتلا نمی‌شوند.
2. دوز مواد شیمیایی یا ماده ای که فرد در معرض آن قرار می گیرد یکی دیگر از عوامل مهم سم شناسی است. اگر مواد در شرایط خاص و در دوزهای خاص یا مقادیر خاصی به انسان و سایر موجودات زنده داده شوند، همه مواد احتمال سمی بودن دارند. به عنوان مثال، ممکن است یک یا دو آسپیرین برای شما مفید باشد، اما مصرف یک بطری آسپیرین ممکن است مضر باشد. رشته سم شناسی سعی در درک و شناسایی این دارد که چه دوز و چه طریق مواجهه‌ای با یک ماده برای افراد خطرناک است.
سم شناسان همچنین می‌فهمند که حتی مواجهه با دوز کم که ممکن است ناچیز به نظر برسد ممکن است تاثیر بیولوژیکی داشته باشد یا در صورت ادامه مواجهه یا تأثیر آن در طی یک مقطع حساس رشد، منجر به اثرات سوء سلامت شود.
یک سم شناس دانشمندی است که درک درستی از بسیاری از رشته های علمی مانند زیست شناسی و شیمی دارد و به طور معمول با مواد شیمیایی و سایر مواد کار می کند تا مشخص کند چقدر برای انسان و سایر موجودات زنده یا محیط زیست سمی یا مضر هستند.
سم شناسی در حال حاضر در زمینه تحقیقات سرطان نقش دارد، زیرا برخی از سموم می توانند به عنوان دارویی برای از بین بردن سلولهای توموری استفاده شوند. یک نمونه بارز آن، پروتئین های غیرفعال کننده ریبوزوم است که در درمان سرطان خون آزمایش شده است.
اطلاعات مربوط به رشته دکترای سم شناسی وزارت بهداشت در ادامه آورده شده است.
رشته های مورد تأیید برای شرکت در آزمون دکتری سم شناسی
دکتری عمومی داروسازی، دکتری عمومی پزشکی، دکتری حرفه ای دامپزشکی، دکتری عمومی دندانپزشکی، دکتری حرفه ای علوم آزمایشگاهی و کارشناسی ارشد در رشته های بیوشیمی بالینی، بیوشیمی، زیست شناسی (گرایشهای علوم سلولی و مولکولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، زیست فناوری) داروسازی، سم شناسی، داروشناسی.
دانشگاه های زیر در مقطع دکترای سم شناسی دانشجو می پذیرند
دانشگاه علوم پزشکی تهران
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
دانشگاه علوم پزشکی اهواز
دانشگاه علوم پزشکی مشهد
دانشگاه علوم پزشکی مازندران
دانشگاه علوم پزشکی تبریز
دانشگاه آزاد اسلامی
دروس و ضرایب امتحانی دکترای رشته سم شناسی
| شیمی دارویی | 2 |
| داروسازی بالینی | 2 |
| فارماسیوتیکس | 2 |
| داروشناسی و سم شناسی | 2 |
| فارماکوگنوزی و بیوتکنولوژی | 2 |
| استعداد تحصیلی | 1 |
نام دروس و تعداد واحدهای دکترای رشته سم شناسی
| نام دروس اختصاصی اجباری | تعداد واحد |
| روش تحقیق و آمار | 2 |
| سم شناسی محیطی و صنعتی | 3 |
| سم شناسی پیشرفته نظری | 2 |
| سم شناسی پیشرفته عملی | 1 |
| داروشناسی پیشرفته نظری | 3 |
| داروشناسی پیشرفته عملی | 1 |
| سم شناسی تجزیه ای و قانونی نظری | 2 |
| سم شناسی تجزیه ای و قانونی عملی | 2 |
| سم شناسی بالینی نظری | 2 |
| سم شناسی بالینی عملی | 2 |
| کامپیوتر و اطلاع رسانی در سم شناسی | 2 |
| سم شناسی سلولی و ملکولی نظری | 2 |
| سم شناسی سلولی و ملکولی عملی | 1 |
| جمع | 25 |
| پایان نامه | 22 |
بازار کار رشته سم شناسی
فارغ التحصیلان این رشته می‌توانند تحت عناوین مختلف در نظامهای آموزشی، پژوهشی، تحقیقاتی، خدماتی و بهداشتی از جمله موارد زیر مشغول به کار شوند:
-فعالیت در آزمایشگاه های تخصصی سم شناسی
-ارائه مشاوره های تحقیقاتی در زمینه درصد سمیت مواد خوراکی و دارویی
-کنترل کیفی در آزمایشگاه های تخصصی کارخانه های تولید غذا و دارو
-تشخیص و شناسایی سموم در مراکز قانونی همچون پزشکی قانونی
آموزش دانشگاهیان
-بهینه‌سازی نظامهای آموزشی و ایجاد خلاقیت در این زمینه‌ها
-فعالیت در صنایع داروسازی ،مراکز نظارتی، مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم، بخش مسمومیت در بیمارستانها، مراکز سنجش غلظت خونی داروها.
در واقع رشته سم شناسی می رود تا در پیشگیری و درمان مسمومیت‌های دارویی و امور مرتبط با سموم نقش ایفا کند.
گردآورنده: سرکار خانم لیلا تنهائی