سالیان دراز است پیشرفت سطح اقتصاد و رفاه جوامع سبب ایجاد شکاف طبقاتی و تاثیر آن در جنبه‌های گوناگون زندگی انسان شده و حتی پیشرفت‌های چشمگیر تکنولوژی و اصول بهداشتی و پزشکی بیشتر به نفع عده‌ای خاص عمل کرده است.اما امروز تمام جهان در ارتباط با مسئله‌ای قرار گرفتند که تمام طبقات اجتماعی و حتی روابط و درجات سیاسی را در شرایط واحد قرار داده است.بیماری کرونا که شاید به علت عدم توانایی علم پزشکی در درمان حالا تمام انسان‌ها را صرف نظر از شرایط اقتصادی و جغرافیایی و… در خطر ابتلا به آن،و حتی خطر مرگ قرار می‌دهد.چه بسا اگر درمانی قطعی یا روشی برای پیشگیری کاملا مطمئن برای این بیماری وجود داشت،همچنان تفاوت سطح اقتصادی یا سیاسیت‌های جهانی حاکم،عده ای خاص را از این درمان‌ها بهره‌مند می‌کرد.
پس از گذشت مدتی کوتاه از شیوع کرونا، عده‌ای مشکوک شدند که این ویروس ممکن است منشا طبیعی نداشته و ساخته‌ی دست بشر در آزمایشگاه‌ها،در راستای دستیابی برخی قدرت‌ها به اهداف سیاسی موردنظرشان بوده باشد؛مقالات زیادی منتشر شده و پژوهش‌های بسیاری در این زمینه صورت گرفتند.اخیرا نیز به گزارش تابناک به نقل از فرارو، “«لوک مونتانیه»، دانشمند فرانسوی برنده جایزه نوبل با ادعای اینکه ویروس SARS-CoV-2 در یک آزمایشگاه و در نتیجه تلاش برای ساخت واکسن بر ضد ویروس ایدز پدید آمده، جنجال تازه‌ای به راه انداخت. ” هرچند در نهایت تا به امروز هیچ دلیل قابل استناد علمی مبنی بر صحت این ادعا منتشر نشده،اما نمی‌توان احتمال آن را نادیده گرفت.
اما در هر حال به جز کادر بهداشت و درمان و جامعه‌ی پزشکی،دانشمندان و محققان زیست شناس در حوزه‌های ویروس‌شناسی، میکروبیولوژی، ژنتیک و… برای بررسی هرچه دقیق‌تر ابعاد این بیماری و روش‌های موثر پیشگیری و درمان به تکاپوی بسیار افتادند تا بار دیگر این علوم را در خدمت سلامتی و تامین امنیت جان بشر بکار گیرند.چنان که در مقاله‌ای تحت عنوان تاثیر همه‌گیری ویروس کرونا بر علم و فناوری(impact of the 2019-20 coronavirus pandemic on science and technology) آمده است:”این پیشامد شاید سطحی غیرمعمول از همکاری و کارایی دانشمندان را فراهم آورده است.”
در رابطه با سایر مشاغل نیز،هر چند این رخداد جهانی به طرز قابل توجهی اقتصاد را تحت تاثیر قرار داد و بسیاری مشاغل را با کمبود درامد مواجه کرد اما به خوبی می‌توان دید چگونه همه‌ی اقشار جامعه در هر جایگاه و تخصص، به نوبه خود بر آن شدند تا با تمام قوا از هر طریق ممکن سهمی در کمک به قطع زنجیره انتقال بیماری داشته و در بازگرداندن سلامت به جامعه نقشی ایفا کنند.
این موضوع، تاثیرات قابل توجهی نیز بر روی محیط زیست داشته است؛بطوری که در نتیجه‌ی کاهش چشمگیر فعالیت های صنعتی و محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های اعمال شده در حوزه‌ی سفرها و عبور و مرورها،میزان آلودگی هوا مشخصا کاهش یافته است. انسان مدرن متمدن سالهاست برای تامین آسایش بیشتر خود دست به تخریب طبیعت زده و با فعالیت‌های خود محیط زیست را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بدون توجه به این که سلامت این کره‌ی خاکی و جو اطراف آن از ملزومات حیات خود اوست.اما حالا شاید برای مدتی کوتاه این معادله به هم خورده است.چنان که گزارش‌ها نشان می‌دهند با کاهش مصرف سوخت های آلاینده،میزان قابل توجهی از آلودگی هوا در سراسر زمین کاهش پیدا کرده است.بر اساس گفته پژوهشگران، میزان گازهای گلخانه ای موجود در هوا نیز کمتر شده و گاز مونوکسید کربن که عموما توسط وسایل نقلیه تولید می‌شود نیز در مقایسه با همین بازه زمانی در سال ۲۰۱۹،تقریبا ۵۰ درصد کاهش یافته است. همچنین تاثیرات قابل توجهی نیز بر زیستگاه‌های برخی نقاط خاص زمین داشته؛بعنوان مثال بر اثر کاهش بازدید توریست‌ها از ونیز ایتالیا،شفافیت آب‌ها به مقدار چشمگیری افزایش یافته؛همچنین نه تنها در ونیز بلکه در بسیاری دیگر از مناطق زمین حیوانات به زیستگاه اصلی خود بازگشتند.با توجه به این موارد می‌توان گفت این جریان،نتایج مثبتی را نیز به همراه داشته است.
همچنین در زمینه روابط خانودگی نیز یک کارشناس ارشد ایران شناسی در گفت و گو با ایسنا اظهار داشته: “از جمله تاثیرات مثبت کرونا بر روابط خانوادگی،ارتباط بیشتر اعضای خانواده با هم است و این افزایش ارتباط باعث شده اعضا تعامل بیشتری با هم داشته باشند.بنابراین این موضوع،وفاق اجتماعی خانوادگی را به همراه دارد”. بر اساس بیانات وی،جریانات این ویروس حدود ۶۰ درصد باعث تعامل و همدلی افراد خانواده با یکدیگر شده است.
بعلاوه قرنطینه خانگی بسیاری را بیش از پیش به سمت مطالعه سوق داده است که به نظر می رسد میتواند در ترویج فرهنگ کتابخوانی موثر واقع شود.
همیشه بحران‌های بزرگ سبب ایجاد تغییرات ناگهانی و چشمگیر در شیوه‌ی زندگی مردم و جنبه‌های گوناگون آن همچون فرهنگ،رفتار اجتماعی و باور های فکری ایجاد می کند. هاروکی موراکامی نوشته است:”از طوفان که درآمدی،دیگر همان آدمی نخواهی بود که به طوفان پا نهاده بودی؛معنی این طوفان همین است.” و حالا شیوع این ویروس نوظهور را به راحتی می توانیم طوفانی ببینیم که شرایط اجتماعی غیر معمولی را بر جوامع حاکم و روابط انسانی را در ظاهر و حتی در بطن دچار تغییرات اساسی کرد.بنابراین مسلما قابل انتظار است که پس از نابودی آن،زمانی که تمامی این روابط به ظاهر به حالت اولیه خود بازگشته، فاصله گذاری‌ها و تعطیلی تجمعات علمی،فرهنگی،مذهبی،تفریحی و…پایان بپذیرد،احتمالا شاهد نوع تازه‌ای از نگاه از سوی انسان‌ها به یکدیگر و به طبیعت خواهیم بود.مردمی که چنین شرایطی را تجربه کرده‌اند،به ارزش روابط انسانی بیش از پیش پی برده و برای استفاده‌ی صحیح از منابع طبیعی تلاش می‌کنند؛چرا که به خوبی دریافته‌اند یک استفاده‌ی نادرست از طبیعت میتواند جهان را با بحران‌های عظیم روبرو کند،بسیاری را به کام مرگ کشانده و خسارت‌های جبران ناپذیری را به حیات وارد کند.
هرچند احتمالا پس از نابودی کرونا و رفع ممنوعیت‌های ایجاد شده،با تردد مجدد اتومبیل‌ها و افزایش فعالیت برخی کارخانه‌ها و صنایع،شرایط محیط زیستی به حالت سابق خود باز می گردد،اما به هر حال به نظر می‌رسد تجربه‌ی زندگی در این شرایط و احساس ترس و نگرانی مردم برای سلامتی و حفظ جان خود و عزیزانشان،میتواند تلنگری تاثیرگذار باشد.
شاید جامعه‌ی انسانی از این پس ارزش دقایقی حضور بی دغدغه در کنار عزیزان،بهره بردن از طبیعت پاک و بسیاری مواهب دیگر را که شاید به دلیل حضور مستمرشان از چشم دور مانده بودند بهتر بداند و قدر همدلی و همراهی با دیگران و بسیاری دیگر از ارزش‌های انسانی را که شاید زندگی مدرنیته آن‌ها را به حاشیه برده و به دست فراموشی سپرده بود را بهتر بشناسد.
امید بر آن که تاثیرات مثبت این جریان دوام ابدی داشته باشد و برنامه‌ریزی های جدی تری در زمینه حفظ محیط زیست انجام گرفته و در اثر بازنگری بر ارزش‌های موجود،محققین حوزه‌ی سلامت به جایگاه حقیقی خود دست یابند.
گردآورنده : سرکار خانم لیلا تنهایی