رشته بیوتکنولوژی

بیوتکنولوژی به مجموعه ای از فناوری ها اطلاق می شود که سامانه های زنده یا بیولوژیکی گیاه، حیوان، میکروارگانیسم یا ترکیبات مخصوص مشتق شده از این سامانه ها را به منظور تولید کالاها و خدمات صنعتی به کار می برد.

به طور کلی هر گونه دخالت هوشمندانه بشر در آفرینش به منظور بهبود و عرضه فرآورده های گوناگون با استفاده از جانداران زیست فناوری، در گروه بیوتکنولوژی جای می گیرد. بیوتکنولوژی یا زیست فناوری از ترکیب “علم بیولوژی” و “فن تکنولوژی” با رابطه های بسیار پیچیده به وجود آمده است.

بیوتکنولوژی را می توان به درختی شبیه کرد که ریشه های آن را علومی با قدمت زیاد مانند زیست شناسی مولکولی ، ژنتیک ، میکروبیولوژی ، بیوشیمی ، ایمونولوژی ، مهندسی شیمی ، مهندسی بیوشیمی ، گیاه شناسی ، جانورشناسی ، داروسازی ، کامپیوتر و غیره تشکیل می دهند.

• انواع گرایش های بیوتکنولوژی

بیوتکنولوژی پزشکی، بیوتکنولوژی گیاهی (کشاورزی)، بیوتکنولوژی دارویی، بیوتکنولوژی میکروب، بیوتکنولوژی دریا، بیوتکنولوژی غذایی، بیوتکنولوژی صنعت و محیط زیست، بیوتکنولوژی حیوانی (دام و طیور)، بیوتکنولوژی نفت و … را می توان نام برد.

-بیوتکنولوژی گیاهی

بیوتکنولوژی گیاهی، کاربردهای حال و آینده مهندسی مواد خام حاصل از گیاهان است که شامل: عملکرد

محصولات، تغییر ترکیب محصولات (اسیدهای چرب، پلی ساکاریدها، پروتیین ها، طعم، رنگ و…)، بهبود ترکیب تغذیه ای، تبیین ژن های جدید (پروتیین ها، سیستم تثبیت نیتروژن)، بهبود قابلیت نگهداری

(انبارداری، عمر نگهداری)، کاهش مراحل فرایند، بهبود مقاومت، برطرف کردن مواد نامطلوب و … می شود.

-بیوتکنولوژی حیوانی

مطالعه در بخش بیوتکنولوژی حیوانی نیز اهدافی دارد که شامل: بالابردن میزان شیر و گوشت حیوانات،

بهبود مقاومت(بیماری)، گوشت و شیر مناسب (شیر بدون لاکتوز یا کم چربی و ترکیب پروتیین گوشت)

و … می باشد.

-بیوتکنولوژی غذایی

کاربرد بیوتکنولوژی در صنایع غذایی مشارکت بین چند رشته علمی متفاوت از قبیل: زیست شناسی

سلولی_مولکولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، بیوشیمی، مهندسی شیمی و اقتصاد به شمار می رود.

-بیوتکنولوژی میکروبی

بیوتکنولوژی میکروبی یعنی از ویژگی های انواع میکروب ها در تولید و تجزیه مواد مختلف نظیر

هورمون های انسانی استفاده می شود. این کار به روش نوترکیبی از تولید حشره کش های میکروبی،

تولید انواع ماکرو مولکول ها و استخراج کانی ها تا زدودن مواد زاید سمی در شرایط متعارف، انجام می شود. دانشجویان گرایش “بیوتکنولوژی میکروبی” در زمینه بیوتکنولوژی غذایی و دارویی ، تولید آنزیم ها، پروتئین ها، پلی ساکاریدها، قارچ ها و مخمرها اطلاعات لازم را به دست می آورند.

-بیوتکنولوژی پزشکی و دارویی

یکی از مهم ترین اهداف رشته ارشد بیوتکنولوژی پزشکی بهره گیری از روش های علمی و فنی به کمک عوامل بیولوژیک (مانند میکروارگانیسم ها، یاخته های گیاهی و جانوری و آنزیم ها و…) می باشد.

دانش آموختگان ارشد بیوتکنولوژی پزشکی به تولید کالا و خدماتی در زمینه های مختلفی چون صنایع

دانش آموختگان ارشد بیوتکنولوژی پزشکی به تولید کالا و خدماتی در زمینه های مختلفی چون صنایع

غذایی،کشاورزی، دارویی و پزشکی می پردازند.

-بیوتکنولوژی صنعت و محیط زیست

مجموعه ای از اصول علوم و فنون در زمینه های مهندسی ژنتیک، علوم سلولی مولکولی، توسعه سویه

های صنعتی، فناوری تخمیر، تولید و جداسازی و خالص سازی مواد زیستی با ارزش، اصول مهندسی در طراحی فرآیندهای زیستی و کاربرد زیست فناوری در محیط زیست ارائه می شود.

-بیوتکنولوژی دریا

یکی از حوزه های در حال رشد است که با کمک آن، از موجوداتی مانند ماهی ها، جلبک ها و یا باکتری ها به طور مستقیم و غیرمستقیم استفاده می شود. مهمترین فواید بیوتکنولوژی دریایی به شرح زیر است:

• تولید فرآورده های جدید و اصلاح شده
• فراهم آوردن تکنیک های جدید جهت ردیابی، ارزیابی، ذخیره، حفاظت و مدیریت اکوسیستم های

دریایی

• شیلات و پرورش آبزیان به صورت پایدار و مطمئن

-بیوتکنولوژی نفت

در صنعت نفت نیز از بیوتکنولوژی به ترتیب قدمت در تمیز کردن آلودگیهای نفتی، ازدیاد برداشت از

مخازن زیر زمینی هیدروکربوری، جلوگیری از خوردگی، و رسوب زدائی مواد معدنی و آلی بهره برداری شده است.

• درس های این رشته در طول تحصیل

 

-دروس مشترک بین گرایشهای مختلف بیوتکنولوژی

علم روش تحقیق، مبانی منطق، منطق ریاضی، اصول مبانی مدیریت صنعتی، آشنایی با قرآن کریم،

مبانی علم و حقوق و روابط بین الملل، اصول علم اقتصاد، ریاضی عمومی، آمار و احتمالات، محاسبات

علمی عددی، شیمی عمومی، شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی فیزیک، مکانیک، الکتریسیته و مغناطیس،

موج و حرارت، فیزیک جدید، زیست شناسی عمومی، زیست شناسی سلولی مولکولی، زیست شناسی

مولکولی، ژنتیک عمومی، ژنتیک میکروارگانیسم ها، اصول مهندسی ژنتیک، میکروبیولوژی عمومی،

میکروبیولوژی کاربردی، بیوشیمی ساختمانی، متابولیسم، روش های بیوشیمی و دستگاهها، ایمنی شناسی، زیست شناسی پرتوی، اصول مهندسی بیوشیمی، موازنه جرم و انرژی، مکانیک سیالات، انتقال حرات، انتقال جرم، مبانی بیوتکنولوژی پزشکی، مبانی بیوتکنولوژی مولکولی، مبانی بیوتکنولوژی کشاورزی، مبانی بیوتکنولوژی محیطی، مقررات زیست ایمنی.

-دروس تخصصی گرایش بیوتکنولوژی پزشکی

ایمونوژنتیک، ایمنی شناسی سلولی – مولکولی، ژنتیک پزشکی، متابولیت های میکروبی، فاراماکوژنتیک، فرآورده های نوترکیب، مهندسی ژنتیک پیشرفته، آنزیمولوژی.

-دروس تخصصی گرایش بیوتکنولوژی محیطی و دریایی

فروشوئی میکروبی، تصفیه بیولوژیکی فاضلابها، تصفیه بیولوژیکی آلاینده های خطرناک، آلودگی دریا

و بیوتکنولوژی دریایی، پاکسازی زیستی، مدلسازی و شبیه سازی فرآیندها، معادلات دیفرانسیل، شیمی

فیزیک، میکروبیولوژی محیطی.

-دروس تخصصی گرایش بیوتکنولوژی مولکولی

بیوفیزیک سلولی مولکولی، مهندسی ژنتیک پیشرفته، آنزیمولوژی، ساختمان و عمل پروتئین ها، ساختمان و عمل اسیدهای نوکلئیک، زیست شناسی مولکول پیشرفته، بیولوژی سلولی- مولکولی تکوینی، شیمی فیزیک.

-دروس تخصصی گرایش فرآورش زیستی

مهندسی واکنش های شیمیایی، فرآیندهای جداسازی، طراحی راکتورهای بیوشیمیایی(بیوراکتورها)،

مبانی بیوتکنولوژی تخمیر، پدیده های انتقالی در سیستم های بیوشیمی، کنترل فرآیند، طرح و اقتصاد مهندسی، معادلات دیفرانسیل، شیمی فیزیک.

-دروس تخصصی گرایش بیوتکنولوژی کشاورزی

سیتوژنتیکک(لاسیک و نوین)، اصول اصلاح نباتات، اصلاح نباتات پیشرفته، کشت بافت گیاهی و

کاربردهای آن، تعیین نقشه ژنی گیاهی(کلاسیک ونوین)، ژنتیک مولکولی گیاهی، روش های نوین انتقال

ژن به گیاهان، آفات و بیماریهای گیاهی، مهندسی ژنتیک پیشرفته.

-دروس تخصصی گرایش بیوتکنولوژی میکروبی

میکروبیولوژی محیطی، فیزیولوژی میکروارگانیسم ها، پدیده های تخمیری، پروتئین ها و پلی ساکاریدهای میکروبی، بیوتکنولوژی غذایی، بیوتکنولوژی آرکی باکتری ها، آنتی بیوتیکها، بیوتکنولوژی قارچ ها.

• نحوه پذیرش دانشجو در این رشته

رشته ی بیوتکنولوژی از بین داوطلبان رشته ریاضی فیزیک و تجربی دانشجو می پذیرد چراکه گرایش

های این رشته مربوط به علوم پزشکی و همچنین علوم مهندسی است.

نیمی از ظرفیت پذیرش این رشته به داوطلبانی اختصاص دارد که در مرحله ما قبل پایانی المپیادهای

دانش آموزی پذیرفته شده باشند و نیمی دیگر نیز از طریق کنکور سراسری وارد می شوند.

• موقعیت شغلی رشته بیوتکنولوژی

با وجود اینکه بیوتکنولوژی رشته ای جدید و نو می باشد ممکن است تثبیت جایگاه فارغ التحصیلان این

رشته مدت زمانی به طول بیانجامد. با توجه به اهمیت و گستردگی کاربرد این رشته ، زمینه های شغلی

فراوانی برای فارغ التحصیلان دوره کارشناسی وجود دارد از جمله:

– اشتغال در واحدهای آموزشی ، به منظور تدریس و تربیت نیروهای توانمند در زمینه بیوتکنولوژی

– اشتغال در مراکز تحقیقاتی و پژوهشی ، به منظور کشف ابعاد جدیدی از این رشته

– اشتغال در واحدهای صنعتی مرتبط با زیست فناوری و فرآیندهای حفظ محیط زیست

– اشتغال در زمینه دارویی و کشف و تولید انواع دارو ، واکسن ، سرم و …

– توسعه روش های درمان مبتنی بر سلول های بنیادی

– مقاوم ساختن گیاهان به بیماری ها و آفت ها از طریق روش های جدید

– تصفیه پساب ، خاک و هوای آلوده توسط روش های جدید و هم چنین حذف آلاینده از محیط زیست

– تولید پروتئین ها و محصولات میکروبی با ارزش اقتصادی بالا

و … می باشد.

گردآورنده : جناب آقای حسن مسرور

رشته تحصیلی زیست‌شناسی سلولی مولکولی ، یکی از رشته‌های آزمایشگاهی زیر‌مجموعه‌ی وزارت علوم است که هرساله متقاضیان زیادی داشته و دانشجویان بسیاری را به خود جذب می کند. اما معمولا اکثر افراد شناخت زیادی از این رشته نداشته و تا زمانی که مشغول به تحصیل آن نشده‌اند ، از کم و کیف این رشته کاربردی بی خبر‌هستند.

امروز در این مقاله از ویستاژن ، ما قصد داریم تا تمام جزئیات رشته‌ی زیست‌شناسی سلولی مولکولی را با شما درمیان بگذاریم تا با آگاهی و علم به آن ،‌ قدم به تحصیل در این رشته بگذارید. در ادامه با ما همراه باشید .

 

جایگاه رشته‌ی زیست‌شناسی سلولی‌ و‌مولکولی در کشورهای جهان

علم زیست‌شناسی سلولی مولکولی ، همانطور که از نامش هم پیداست یک علم پایه ی بسیار جذاب است . بدیهی‌ ست که هر کشوری که در پیشرفت علوم پایه پیشرفت کند ،‌ می تواند به تمامی سطوح علمی کشورش را رشد دهد. رشته‌های علوم پایه ، کاربرد بسیار زیادی در امور مختلف دارند .

·         دنیای سلول‌ها

·         شناسایی ژنوم و درمان بسیاری از بیماری های ژنتیکی و وراثتی و همینطور پیشگیری از آنها

·         تعیین سلامت و مشاهده کاریوتیپ جنین

·         درمان ناباروری

·         مباحث بیوانفورماتیک

·         شناسایی میکرواورگانسم‌ها و تهییه واکسن علیه بیماری‌های مختلف

·         مقابله با جنگ‌های بیولوژیک

اینها تنها بخشی از زمینه‌های مختلف این رشته هستند . احتمالا با خواندن این موضوعات ، تاحد زیادی متوجه اهمییت این رشته در حیات کره‌ی زمین و انسان‌ها شده باشید.

بخاطر همین اهمیت، این رشته در کشورهای مختلف دنیا جزء مهمترین رشته‌های تحصیلی به شمار می رود و هر کشوری ، بودجه‌ای را به توسعه‌ی تحقیقات و پژوهش‌های این زمینه اختصاص می دهد. دانشگاه‌های مطرح زیست‌شناسی دنیا مثل هاروارد – استنفورد – ییل – رونوک – براوون – واشنگتون – تهران – ماساچوست  و … همواره تحقیقات گسترده ای بر روی  موضوعات این رشته دارند و به نتایج درخشانی هم دست یافته‌اند .

مباحث و واحدهای تحصیلی این رشته و رفرنس‌های آن ، در تمام دنیا یکسان است و تمام دانشجویان دنیا‌ ، تحت آموزش همین مباحث هستند. در همه‌جای دنیا ، زیست‌شناسان و پژوهشگران براساس نیازها ، فرضیه‌هایی طراحی و آزمایشاتی را اجرا می کنند تا به هدف خاصی رسیده و مشکل مورد نظر را برطرف کنند. از مهمترین و زیباترین دستاوردهای این رشته‌ی جذاب و کاربردی ، پیشرفت های وسیعی در دنیای ژنتیک و ناباروری است که مشکلات لاعلاج بسیاری از زوج‌ها را مرتفع کرده است.

ما در کشورمان مفتخر به وجود پژوهشگاه‌های بزرگی همچون انستیتو پاستور ، پژوهشگاه رویان و … هستیم که اکتشافات و اختراعات بسیاری در زمینه‌های درمانی و پژوهشی را به نام کشورمان ایران ثبت کرده اند.

گرایشات مختلف رشته زیست‌شناسی سلولی مولکولی

 

·         گرایش ژنتیک

·         گرایش میکروبیولوژی

·         گرایش بیوشیمی

·         گرایش بیوفیزیک

·         گرایش زیست‌فناوری میکروبی

·         گرایش زیست‌فناوری دریا

 

ویژگی های رشته زیست شناسی سلولی مولکولی

همه‌ی ما ، در هر رشته و مقطع تحصیلی‌ای که باشیم ، قطعا میدانیم که کوچکترین اجزای سازنده‌ی بدن هرموجود زنده‌ای سلول ها هستند. سلول ها با مکانیسم‌های مختلفشان باعث تداوم حیات ، ایجاد تحرکات ، تنفس ، تغذیه و بسیاری دیگر از اعمال ضروری یک موجود می شوند .

طبیعی ست که گذر از این دنیای ریز سلولی قبل از هرچیزی نیازمند علاقه به کارهای آزمایشگاهی ، علوم بیوشیمی و زیستی و همچنین حوصله‌ی بسیار است. بنابراین برای موفقیت در این مسیر بهتر است که اول از همه با ویژگی ها ، شرایط ، واحد ها ، آینده شغلی و … آشنا شویم.

واحدهای درسی در مقاطع مختلف کارشناسی ،‌ ارشد ، دکتری

کارشناسی : شما برای فارق‌التحصیلی در این رشته در مقطع کارشناسی ، نیاز است که جدای دروس معارف ، دروس تخصصی و اختیاری زیر را با موفقیت پشت‌ سر بگذارید. این واحد ها ،‌در ادامه‌ی مطلب ، واحدهای تخصصی الزامی این رشته بصورت یک جدول منظم برای شما عزیزان گردآوری شده اند :

 

 

 

 

دروس اختیاری هم دروسی مانند زیست‌شناسی سلول‌های بنیادی – ویروس‌شناسی – بیوشیمی ویتامین‌ و‌هورمون – مبانی زیست‌فناوری – کارآفرینی و … هستند که به دستور دانشگاه تعداد واحد مشخصی از آنها تعیین شده و دانشجو به انتخاب خود ، ‌این تعداد واحد را از بین این دروس برمی گزیند. 

کارشناسی ارشد : شما با فارق‌التحصیلی در مقطع کارشناسی ، می توانید در مقطع ارشد هم این رشته را ادامه دهید . بنابراین با کسب نمره‌ی قبولی در کنکور ارشد و آغاز تحصیل در این رشته ، باید دروس تخصصی زیر را بگذرانید :

 

همچنین شما عزیزان اگر در مقطع کارشناسی خود ، در رشته ی زیست شناسی سلولی مو لکولی تحصیل کرده اید ، در مقطع کارشناسی ارشد میتوانید گرایش های زیر را ( مطابق با دفترچه‌ی کنکور ارشد وزارت بهداشت سال 98 ) انتخاب کنید :

 

دکتری‌ : در بسیاری از رشته‌های تحصیلی ، مثل رشته‌ی زیست‌شناسی سلولی مولکولی ، هرچه مقاطع تحصیلی مختلف را پشت‌سر بگذارید ،‌ مهارت شما بیشتر شده و مبحث مورد نظر ، جذابیت بیشتری برای شما پیدا خواهدکرد. با ادامه‌ی تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری ، میتوانید واحدهای جذابی مثل واحدهای زیر را مطالعه کنید و دانشتان در این رشته را بیش از پیش ، افزایش دهید :

 

مشاغل آینده‌ی رشته‌ی زیست‌شناسی سلولی مولکولی

شما پس از فارق‌التحصیل‌شدن در مقاطع مختلف زیست‌شناسی سلولی‌و‌مولکولی ، می توانید در جاهای مختلفی مثل آزمایشگاه‌ها ، دانشگاه‌ها ،‌مراکز آموزشی ، پژوهشگاه‌های مختلف ، آزمایشگاه‌های مستقل ، بیمارستان‌ها ، شرکت‌های دانش‌بنیان و … مشغول به کار شوید. به طور کلی ، هر فردی که وارد رشته‌های علوم پایه می شود ، می تواند در هریک از مقاطع تحصیلی کارشناسی ، ارشد و دکتری به کسب درآمد متناسب با بارعلمی و استعدادهایش بپردازد.

اما میزان درآمد افراد از این رشته در کشورهای مختلف ، بسته به بودجه‌ای که آن کشور برای تحقیقاتش در نظر می گیرد ،‌ متفاوت است. مثلا در اروپا میانگین کسب درآمد افراد حدودا 36000 یورو درسال می باشد. یا مثلا در کانادا این مبلغ به 52000 دلار کانادا می رسد.

در آمریکا ، افراد مبتدی حقوقی معادل 40 هزار دلار و افراد مجرب حقوقی معادل 113هزار دلار در ماه خواهند داشت. طبیعی ست که میزان درآمد افراد براساس هوش و استعداد و مهارت‌شان ، متفاوت خواهد بود اما نکته‌ی جالب توجه این است که باوجود همه‌ی سختی های این رشته ، دانشجویان آن مسیر شیرینی را برای تحصیل مینمایند و از رشته تحصیلشان لذت می برند. ( به شرط آنکه با علاقه وارد این رشته شده باشند ). همین علاقه ، سبب شکوفایی استعدادها و به دنبال آن ، افزایش کسب درآمد افراد می شود.

در کشورمان ایران هم همینطور است. باهمه‌ی مشکلاتی که بر وضعیت اقتصادی افراد حاکم است ، اگر علاقه به رشته‌ی تحصیلتان داشته باشید ، می توانید از آن رشته کسب درآمد کنید. فقط استعداد‌هایتان را رشد دهید. خصوصا اینکه این رشته ، تقریبا یک رشته‌ایست که تازه کشف شده و جای پیشرفت زیادی دارد. به همین خاطر میتوان با آینده‌ی شغلی‌اش امیدوار بود.

بخش عمده‌ی کسب درآمد از رشته‌های علوم پایه ، از طریق پژوهش ،‌ تدریس و کارآفرینی‌ست که هریک زمینه‌های گسترده‌ای دارد. اما شرط موفقیت و درآمد خوب از این رشته 4 چیز است :  پشتکار – علاقه – مهارت  – صبوری.  بنابراین اگر این  فاکتورها را ندارید ،‌ مسیر زندگیتان را تغییر دهید. با وجود این  فاکتورها و نشان‌دادن استعدادهایتان ، می توانید در مراکز مختلفی مشغول به کار شوید. مراکزی مثل :

·         پژوهشگاه های مختلف ژنتیکی و بیولوژیکی ؛ مثل رویان ،‌ ژنیران ،‌ انستیتو پاستور ، مرکز تحقیقات بین‌المللی ژنتیکی ایران ، مراکر نحقیقات دانشگاهی ، مرکز تحقیقات بیوشیمی و … .

·         مراکز درمان ناباروری مثل رویان ،‌ ابن سینا  ،‌ ولیعصر ، بیمارستان‌های امام خمینی (ره) – میرزاکوچک‌خان – طالقانی و … واقع در تهران و دیگر شهرهای کشور.

·         تاسیس شرکت‌های خصوصی تولدکننده لوزام و کیت های آزمایشگاهی

·         تاسیس شرکت دانش‌بنیان

·         تدریس در مراکز آموزشی مربوطه و دانشگاه‌ها

·         اشتغال در آزمایشگاه‌های مختلف ژنتیکی در سرتاسر کشور و بیمارستان‌ها

·         و …

اکثر کارفرمایان این رشته سعی می کنند تا افراد علاقه‌مند ، تیزبین و جزئی نگر ، با مهارت و با دقت را در این حوزه استخدام کنند. بنابراین همواره با افزایش اگاهی و دانش خود ، سعی در ارتقای سطح آگاهی‌تان داشته باشید و تلاشتان را دوچندان کنید. فراموش نکنید که باوجود 4 فاکتور پشتکار – علاقه – مهارت – صبر ،‌ در هر زمینه‌ای موفق خواهید شد.

گردآورنده: سرکار خانم فاطمه علیزاده ثانی