سایت ویستاژن در این مطلب به معرفی رشته اپیدمیولوژی پرداخته است.

اپیدمیولوژی

علم اپیدمیولوژی، مطالعه نحوه انتشار بیماری ها و عوامل بیماری زا، توزیع بیماری ها در زمان ها و مکان ها، نژادها یا فرهنگ های خاص یا هر عاملی که به سلامت مربوط باشد، است.

این اصطلاح ابتدا به مفهوم (علم بررسی همه گیری بیماری های عفونی) بکار برده شده است اما امروزه با پیشرفت تمامی علوم و از جمله علم پزشکی و کنترل، بسیاری از همه گیری ها و تحولات اپیدمیولوژیک علل بیماری ها دامنه آن وسعت بیشتری پیدا کرده است.

اپیدمیولوژی اساس بسیاری از تحقیقات و یافته های پزشکی می باشد. در این روش که مطالعات اپیدمیولوژیک نامیده می شود، بروز و شیوع یک بیماری با عوامل خطر یا اصطلاحاً (ریسک فاکتورها) مرتبط می شود و با تلاش برای کاهش عوامل خطری که ارتباط آن ها اثبات شده است، بار بیماری ها کنترل می شود. همچنین در فرایند تشخیص با تمرکز بر میزان شیوع بیماری ها در مناطق مختلف، احتمال خطاهای تشخیص را کاهش می دهد. رشته اپیدمیولوژی قدمت به اندازه رشته پزشکی در ایران دارد، زیرا تحلیل داد های تولد و مرگ ، جمعیت در معرض خطر ، فصول شیوع و اوج بیماری ها و بسیاری مفاهیم دیگر حوضه پزشکی همگی در حوضه اپیدمیولوژی بررسی می شوند.

در کشور ایران، اپیدمیولوژی به عنوان حرفه ای مستقل در سال 1951 میلادی شناخته شد و اولین سازمان اپیدمیولوژی مسئول بررسی و کنترل همه گیری ها در آن سال تاسیس شد. دانش اموختگان رشته اپیدمیولوژی تفکر اپیدمیولوژیک را در جامعه و میان بخش های مختلف سیستم اداره جامعه گسترش می دهند و از این رو می توان گفت متخصصان این رشته در هر بخشی که مربوط به حوضه پزشکی و سلامت باشد، جایگاه ویژه خود را دارند.

دکتری اپیدمیولوژی در ایران در وزارت بهداشت و درمان تدریس می شود . متخصصان آن بعد از فارغ التحصیلی در مراکز آموزشی و پژوهشی و بیمارستانی و بهداشتی مشغول فعالیت می شوند. در مراکزی مثل انسیتو پاستور که کل مجموعه بر بیماری های عفونی بنا نهاده شده، دکتری اپیدمیولوژی جایگاه ویژه ای دارد و از این رو محققان شاغل در آن ها برای انتشار اطلاعات و داده های بیماری های به دست آمده در جامعه در این مراکز فعالیت می کنند.

• اهداف رشته اپیدمیولوژی

هدف از رشته اپیدمیولوژی این است که دانشجویان بعد از فارغ تحصیلی بتوانند در زمینه پژوهشی،

آموزشی و مدیریت و سلامت به شرح زیر فعالیت کنند

آموزشی

دانش آموختگان این دوره باید مبانی اپیدمیولوژی، مفاهیم اپیدمیولوژی نوین و آمار حیاتی در حد

توکسونومی های سه (تجزیه و تحلیل) آشنا شده باشد و یکی از شاخه های اپیدمیولوژی نوین و مدل های

آماری در حد کامل و متناسب با آخرین دستاوردهای علمی روز تخصص یابد.

علاوه بر آن باید مهارت های لازم برای تدریس را فرا گرفته و حداقل با 2 نرم افزار تخصصی مرتبط نیز آشنایی داشته باشد.

پژوهشی

دانش آموختگان این دوره باید بتوانند که با مشاهده دقیق نظام سلامت جامعه، مشکلات را شناسایی،

عناویین تحقیقاتی را تولید، پروژه های تحقیقاتی موثر را طراحی و هدایت نموده و بتوانند نتایج

بدست آمده را به دقت تحلیل و بر اساس مستندات بهترین راه حلها را ارایه نمایند. در این مسیر دانش

آموختگان باید بتوانند مدیریت پروژه تحقیقاتی و کار گروهی را به شکلی موثر طرح و هدایت کنند.

مدیریت سلامت

دانش آموختگان این دوره باید با مبانی مدیریت سلامت کشور در حد توکسونوم دو (درک و تفسیر) آشنا

باشند.

همچنین نقشه جغرافیایی بیماری های شایع کشور را در حد توکسونومی دو بداند و با دستورالعمل های

اصلی جاری در سیستم آشنا باشند و به صورت تخصصی و عمیق حداقل در یکی از حیطه های سلامت

جامعه و یا بیماری های شایع کشور در حد توکسونومی سه توانمند شده باشند.

• جدول دروس امتحانی و ضرایب دروس دکتری اپیدمیولوژی

 

دروس امتحانی و ضرایب دروس دکتری اپیدمیولوژی به شرح زیر می باشد

نام درس	تعداد سوالات	ضریب
اصول و روش های اپیدمیولوژی و اپیدمیولوژی بیماری های شایع در کشور	80	5
روش های آمار زیستی	20	3
استعداد تحصیلی	30	1

• جدول منابع دکتری اپیدمیولوژی

نام درس	منابع
درس اصول و روش های اپیدمیولوژی و اپیدمیولوژی بیماری های شایع در کشور	– کتاب اپیدمیولوژی تالیف لئون گوردیس، مترجم دکتر حسین صباغیان و دکتر کوروش هلاکویی نائینی، انتشارات گپ   – کتاب اپیدمیولوژی تالیف مازنر، مترجمان دکتر ناصری و دکتر ملک افضلی ، انتشرات مرکز نشر دانشگاهی
درس روش های آمار زیستی	– کتاب آماری و شاخص های بهداشتی تالیف کاظم محمد و وارتکش نهاپتیان، مترجم حسن ملک افضلی ، اتشارات سلمان – کتاب آمار زیستی، تالیف رمضاتعلی خاوری نژاد ، انتشارات دانشگاه تربیت معلم
درس استعداد تحصیلی	کتاب استعداد تحصیلی هادی مسیح خواه، آرش قوی پنجه و محمد وکیلی انتشارات خانه فرهنگ

• رشته های مجاز برای ورود به دکتری اپیدمیولوژی

بر اساس قوانین حاکم بر آزمون های وزارت بهداشت و درمان، تنها رشته های مشخصی می توانند وارد

دکتری اپیدمیولوژی شوند. اسامی این رشته ها به شرح زیر می باشند:

دکتری عمومی پزشکی، داروسازی، دندان پزشکی، دامپزشکی، کارشناسی ارشد در یکی از رشته های

مصوب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کارشناسی ارشد جمعیت شناسی، جغرافیای پزشکی، آمار ریاضی.

 

درآمد و بازار کار اپیدمیولوژی

کسی که دکتری اپیدمیولوژی دارد می تواند به عنوان استاد دانشگاه و یا پژوهشگر در مراکز دانشگاهی و پژوهشی مرتبط مشغول به فعالیت شود.

علاوه بر این با دکتری رشته اپیدمیولوژی می توان که در مراکز درمانی و بیمارستانی در حوضه تصمیم

گیری های بهداشتی به عنوان مشاور مشغول به فعالیت شد.

• شرایط ادامه تحصیل رشته اپیدمیولوژی در خارج از کشور

برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد اپیدمیولوژی و دکترای اپیدمیولوژی  فرصتها و موقعیتهای بسیاری در کشورهای مختلف جهان فراهم هست که علاقمندان این رشته را به خود جذب می کند. بسیاری از این فرصتها، بورسیه های بسیار چشمگیری به دانشجویان و فارغ التحصیلان اعطا می کنند که علاوه بر تامین بیشتر هزینه ها، دانشجویان می توانند مقداری از درآمد خود را هم پس انداز نمایند. همچنین فرصتهای کاری مناسبی برای فارغ التحصیلان این رشته وجود دارد که در صورت مناسب بودن شرایط و تخصص درخواست کننده کان، این فارغ التحصیلان می توانند در این فرصتهای کاری که شامل دانشگاهها، مراکز پژوهشی، سازمانها و شرکتهای بزرگ جذب شوند.

• سخن آخر اینکه رشته اپیدمیولوژی از جمله رشته های علوم پزشکی می باشد که بسیاری از افرادی که علاقه به شناخت امراض و بیماری ها و روش های درمانی آنها دارند می توانند در این رشته مشغول به تحصیل شوند و همچنین شما باید بدانید که اگر در این رشته به خوبی مطالعات پزشکی انجام دهید، می توانید به موفقیت بسیار زیادی دست پیدا کنید و همچنین درآمد شما هم روز به روز افزایش پیدا می کند و بر همین اساس وقتی که این رشته را برای ادامه تحصیل خود انتخاب کردید باید تلاش خود را برای مطالعه و بررسی بیماری ها بیشتر و بیشتر کنید…

 

 

گردآورنده: جناب آقای حسن مسرور

سایت ویستاژن در این مقاله به معرفی رشته پزشکی مولکولی در مقطع دکترا وزارت بهداشت پرداخته است.

معرفی رشته پزشکی مولکولی

رشته پزشکی مولکولی در مقطع دکترا تخصصی ترکیبی از خلاقیت و پژوهش های پایه و بالینی می باشد که تاکید بر یادگیری فعال و تحقیق به روز در عرضه علم پزشکی مولکولی می باشد.

این رشته تاکنون در ایران وجود نداشته است و برای اولین بار است که راه اندازی آن پیشنهاد می شود، اما این رشته در کشورهای مختلف اروپایی در مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی به تربیت دانشجویان این مقطع پرداخته است.

ضرورت و علت وجود این رشته در سطح بین المللی تربیت نیروی انسانی در سطح دکترای تخصصی می باشد، که دانشجو بتواند تحقیقات یا پژوهش های خود را که مربوط به رشته پزشکی و در سطح سلولی، مولکولی و آزمایشگاهی طراحی و هدایت کنند که در راستای فراهم ساختن عرصه آموزشی و پژوهشی در حوزه بررسی بیماری ها و عوامل ایجاد کننده در سطوح مولکولی باشد.

مراکز تحقیقاتی در سالهای اخیر در رشد چشمگیری در این زمینه داشته اند و درگسترش علم این رشته نقش بسزایی ایجاد شده است.

تنها مشکل اصلی در مرکز تحقیقاتی بالینی فارغ التحصیلان با مدرک دکترای تخصصی این رشته آشنایی کامل به مفاهیم پزشکی در سطح سلولی و مولکولی بتوانند سبب گسترش تحقیقات علوم پایه در سطح گسترده تر و با کیفیت تر ایجاد شود. با توجه به تربیت دانشجویان در این رشته سبب می شود ارتقای کمی و کیفی تحقیقات در عرصه پزشکی میشود و مانع از هدر رفتن منابع انسانی و مالی خواهد شد و از آنجا که تحقیقات علوم پایه به ویژه ایمونولوژیک و ژنتیک در بسیاری از بیماری ها قابل تشخیص و درمان می باشد، ارزش و فایده این رشته را در زمان حال بیشتر خواهدکرد.

خلاقیت و نوآوری و بررسی آموخته ها و یافته ها و طراحهای تحقیقاتی در رشته پزشکی مولکولی که سبب رفع مشکلات موجود در زمینه بهداشتی و درمانی و درحیطه علم پزشکی شده است، کمک فراوانی به عصرحاضر بکند، که ارزش های بیشتری روی این رشته حاکم می شود.

اهداف کلی این رشته تربیت نیروی انسانی متخصص کارآمد و صاحب نظر در امور آموزشی و پژوهشی رشته پزشکی مولکولی مطابق با نیازهای زمان و جامعه می باشد.

دانش آموختگان این رشته باید؛

ـ توان آموزشی و پژوهشی را درمورد پزشکی مولکولی دارا باشد.

ـ تسلط کامل به روش های پیشرفته تحقیقات در پزشکی مولکولی و انتقال، توسعه و نیز خلاقیت در ابداع آنها

ـ توانمند به جدیدترین فنون و روش های آموزشی و پژوهشی پایه در پزشکی مولکولی باشند.

وظایف حرفه ای این دانشجویان شامل فعالیت های زیر می باشد

الف) وظایف آموزشی 

آموزش علم پزشکی مولکولی به دانشجویان در مقاطع مختلف جمع آوری و تهیه در سامانه آموزشی می شود که سبب می شود مقاطع تحصیلی مختلف تدوین درسنامه ها برای دروس پزشکی مولکولی بین آموزش پزشکی مولکولی و بیمار اولویت های بومی ایجاد شود.

ب) وظایف پژوهشی 

در خصوص این حیطه از وظایف که شامل؛ راهبری تیم تحقیقاتی، ارایه و نقد فرضیه های تحقیقاتی در زمینه پزشکی مولکولی، ارایه و انجام پروژه های تحقیقاتی در حوزه ژنتیک مولکولی و تجزیه و تحلیل نتایج تحقیق ها، ارایه مقاله ها و یافته های تحقیقاتی در کنگره های داخلی و خارجی، خلق روش های آزمایشگاهی و تشخیص در زمینه پزشکی مولکولی می باشد.

ج) وظایف خدماتی 

در این خصوص افراد توانمند دراین رشته می توانند در آزمایشگاه ها خدمت کرده که شامل توانایی های زیر می باشند

مسلط به اداره کردن پروژه های تحقیقاتی موسسات مختلف و ارایه خدمات در آزمایشگاه های تحقیقاتی صنایع مانند داروسازی، بیوتکنولوژی و ……… باشند.

شرایط و نحوه پذیرش در این رشته به شرح زیر می باشد

مقررات و ضوابط پذیرش و شرکت در آزمون ورودی این رشته مانند سایر رشته های مقطع دکترای تخصصی براساس دستورالعمل دبیرخانه شورای آموزش علوم پایه پزشکی، بهداشت و تخصصی می باشد. آزمون ورودی در دومرحله به صورت امتحان کتبی و مصاحبه حضور برقرار می شود.

دانش آموختگان مقاطع دکتری عمومی پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، دامپزشکی و مقاطع تخصصی و فوق تخصصی پزشکی و یا کارشناسی ارشد رشته های فیزیولوژی، ژنتیک انسانی، بیوتکنولوژی پزشکی، خون شناسی آزمایشگاهی و بانک خون، ویروس شناسی، میکروبیولوژی، زیست شناسی با گرایش غیرگیاهی، ایمونولوژِی، بیوشیمی و تغذیه اجازه شرکت در امتحان این رشته را دارند.

موارد امتحانی آزمون ورودی و ضرایب هرکدام

نام درس	ضریب
اپیدمیولوژی و آمار حیاتی	2
فیزیولوژِی پزشکی	1
بیوشیمی و ژنتیک	3
ایمونولوژی و میکروب شناسی	2

شرایطی که برای راه اندازی این رشته نیاز است عبارتند از

راه اندازی این رشته مطابق مصوبات شورای گسترش و ارزیابی دانشگاههای علوم پزشکی می باشد که فقط در دانشگاههای قابل برگزاری می باشد که مراکز تحقیقاتی آنها از نظر اجرای برنامه ها به تایید معاونت تحقیقات و فناوری برسد و پایان نامه دانشجویان دوره فوق در این مراکز صورت گیرد و با توجه به شرایط فوق رشته های مشابه مثل رشته پزشکی مولکولی در داخل کشور ایران موجود نیست ولی بررسی ها نشان می دهد تعداد قابل توجهی از دانشگاههای در سطح دنیا در این مقطع و این رشته دانشجو می پذیرد و تعداد این دانشگاهها در حال افزایش می باشد.

 

دروس اختصاصی اجباری (core) برنامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (PhD) رشته پزشکی مولکولی

کد درس	عنوان درس	تعداد واحد درسی			تعداد ساعت درسی			پیش نیاز
		جمع	نظری	عملی	جمع	نظری	عملی
16	بیوشیمی پروتئین ها، ایمنی ژنتیک مولکولی	2	2	–	34	–	34	–
17	ژنتیک مولکولی پزشکی	2	2	–	34	–	34	–
18	پیام رسانی سلولی و بیولوژی سیستم	2	2	–	34	–	34	–
19	بیوانفورماتیک	2	0.5	1.5	9	51	60	–
20	مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی مولکولی	4	2	2	34	68	102	ژنتیک مولکولی پزشکی (17)
21	اصول هدف درمانی مولکولی	2	2	–	34	–	34	مهندسی ژنتیک و بیو لوژی مولکولی(20)
22	اساس مولکولی بیماریها	4	4	–	68	–	68	–
23	روشهای مولکولی تشخیص بیماریها	4	2	2	34	68	102	ژنتیک مولکولی و پزشکی(17)، مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی مولکولی(20)
24	اپیدمیولوژی مولکولی	2	2	–	34	–	34	روشهای مولکولی تشخیص بیماریها 23
25	پایان نامه	20
		44

دروس اختصاصی اختیاری(noncore) برنامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (PhD) رشته پزشکی مولکولی

کد درس	عنوان درس	تعداد واحد درسی			تعداد ساعت درسی			پیش نیاز
		جمع	نظری	عملی	نظری	عملی	جمع
26	اخلاق و ایمنی زیستی	2	2	–	34	–	34	–
27	پزشکی شخصی	2	2	–	34	–	34	روش های مولکولی تشخیص بیماریها(23)
28	مکانیسم های ترمیم ارگانها و فرآورده های بافت ساخته	2	2	–	34	–	34	–
29	تازه های پزشکی مولکولی	2	2	–	34	–	34	ژنتیک مولکولی پزشکی(17) ،مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی مولکولی(20)، اساس مولکولی بیماریها(22)و اصول هدف درمانی مولکولی(21)
30	مهندسی پروتئین	2	2	–	34	–	34	–
31	نانوتکنولوژی	2	2	–	34	–	34	–
32	پدافند غیرعامل	2	2	–	34	–	34	–
	جمع	14

گردآورنده: سرکار خانم پریناز زارع

 

سایت ویستاژن در این مقاله به توضیح روش طراحی دارو پرداخته است

طراحی دارو

کشف دارو فرایندی است که از طریق آن داروهای بالقوه جدید با استفاده از ترکیبی از اعمال محاسباتی، آزمایشگاهی، ترجمه ای و مدل های بالینی شناسایی می شوند. علی رغم پیشرفت های بیوتکنولوژی و درک سیستم های بیولوژیکی، کشف دارو هنوز یک فرایند طولانی، پرهزینه و دشوار است. طراحی دارو فرایندی ابداعی برای یافتن داروهای جدید بر اساس شناخت یک هدف بیولوژیکی است. از ابتدایی ترین مفهوم ، طراحی دارو شامل طراحی مولکول هایی است که از نظر شکل و بارگیری با مولکول هدفی که با آنها تعامل و پیوند دارند، مکمل هستند. در واقع برخلاف روشهای سنتی کشف دارو که به آزمایش و آزمون و خطا از مواد شیمیایی بر روی سلول های حیوانات و مطابقت اثرات ظاهری با درمان ها تکیه می کنند ، طراحی منطقی دارو (که به آن نیز داروسازی معکوس گفته می شود) با این فرضیه آغاز می شود که تعدیل هدف بیولوژیکی خاص ممکن است دارای ارزش درمانی باشد. برای اینکه یک ماکرومولکول به عنوان هدف دارویی انتخاب شود، دو مورد اطلاعات ضروری لازم است. اول این که شواهدی وجود داشته باشد که نشان دهد تعدیل هدف، سبب اصلاح بیماری خواهد شد. این دانش ممکن است بعنوان مثال، مطالعات روی بیماری باشد که ارتباط بین جهش در هدف بیولوژیکی و حالات خاص بیماری را نشان می دهد. دوم اینکه هدف ” داروپذیر” است. این بدان معنی است که قادر به اتصال به یک مولکول کوچک است و فعالیت آن توسط مولکول کوچک قابل تعدیل است.
یک هدف بیومولکولی (که معمولاً پروتئین یا اسید نوکلئیک است) یک مولکول کلیدی است که در یک مسیر خاص متابولیک یا سیگنالینگ قرار دارد که با یک بیماری خاص یا با نوعی عفونت یا بقای یک پاتوژن میکروبی مرتبط است. اهداف بالقوه داروهای لزوماً باعث ایجاد بیماری نمی شوند بلکه باید به طور کلی اصلاح بیماری شوند. در بعضی موارد ، مولکولهای کوچک برای تقویت یا مهار عملکرد هدف در مسیر اصلاح بیماری خاص طراحی خواهند شد که مکمل محل اتصال هدف هستند. مولکولهای کوچک (داروها) می توانند به گونه ای طراحی شوند که بر روی سایر مولکولهای مهم “خارج از هدف” (که اغلب به عنوان ضد هدف شناخته می شوند) تأثیر نگذارند ، زیرا فعل و انفعالات دارویی با مولکول های خارج از هدف ممکن است منجر به عوارض جانبی نامطلوب شود. با توجه به شباهت در سایت های اتصال ، اهداف نزدیک که مشخص می شوند از طریق همسانی توالی ، بیشترین احتمال واکنش متقاطع و از این رو بالاترین پتانسیل اثر جانبی را دارند.
پس از شناسایی یک هدف مناسب ، هدف معمولاً کلون شده و تولید و تصفیه می شود. پروتئین خالص شده سپس برای ایجاد یک روش غربالگری استفاده می شود. علاوه بر این ، ممکن است ساختار سه بعدی هدف مشخص شود.
جستجوی مولکول های کوچک که به هدف وصل می شوند با غربالگری کتابخانه های ترکیبات دارویی بالقوه آغاز می شود.
• غربالگری مجازی: در غربالگری مجازی کتابخانه های بسیار بزرگ از مولکول های کوچک توسط رایانه مورد بررسی قرار می گیرد تا ساختار هایی که قابلیت اتصال به ترکیب هدف مورد نظر ما را دارند شناسایی شوند. غربالگری مجازی به دو دسته تقسیم می شود: غربالگری مبتنی بر ساختار و غربالگری مبتنی بر لیگاند

• طراحی داروی مبتنی بر لیگاند

طراحی مبتنی بر لیگاند (یا طراحی داروی غیرمستقیم) به دانش سایر مولکولهای وابسته به هدف بیولوژیکی متکی است. این مولکولهای دیگر ممکن است برای استخراج یک مدل فارماکوفور که حداقل ویژگیهای ساختاری لازم را در یک مولکول برای اتصال به هدف تعیین می کند ، مورد استفاده قرار گیرند. به عبارت دیگر، ممکن است الگویی از هدف بیولوژیکی بر اساس دانش آنچه به آن پیوند می زند ساخته شود و این مدل به نوبه خود ممکن است برای طراحی موجودات مولکولی جدید که با هدف تعامل دارند ، ساخته شود.از طرف دیگر، یک رابطه ساختار-فعالیت کمی (QSAR) ، که در آن همبستگی بین خصوصیات محاسبه شده مولکولها و فعالیت بیولوژیکی تجربی آنها تعیین می شود ، ممکن است حاصل شود. این روابط QSAR به نوبه خود ممکن است برای پیش بینی فعالیت آنالوگ های جدید مورد استفاده قرار گیرد. در ادامه به تشریح مفاهیم مدل‌سازی فارماکوفور و تکنیک QSAR پرداخته خواهد شد.

QSAR 

با ایجاد تغییرات کوچک روی گروه های عاملی ترکیب رهبر(lead) میتوان ویژگی‌های فارماکولوژیکی ترکیب را عوض کرد. بنابراین با استفاده از ترکیب پیش رو داروهای مختلف ساخته شده و پس از آزمون های تجربی بهترین ترکیب انتخاب میشود. این فرآیند به SAR یا رابطه فعالیت با ساختار مشهور است. Q اصول کمی و عددی SAR است و روشی برای درک ارتباط بین ساختار و عملکرد ترکیبات می باشد.

مدل سازی فارماکوفوری

 مدل‌سازی فارماکوفوری در طراحی و کشف ترکیبات رهبر بسیار کارآمد است. مدل فارماکوفور مجموعه‌ای از خصوصیات استریک و الکترواستاتیکی است که بر هم کنش های بهینه با یک هدف زیستی خاص را ایجاد می‌کند. در واقع یک فارماکوفور وجود خارجی نداشته و فقط مفهومی انتزاعی است که ویژگی های مورد نیاز برای برهم کنش موثر با هدف دارو را ارائه می‌دهد. مدل فارماکوفوری را می توان از طریق ساختار یعنی از طریق جستجوی نقاط برهمکنش ممکن بین لیگاند و ماکرومولکول ایجاد کرد. همچنین با مدلسازی لیگاند محور از طریق روی هم تراز کردن مولکول های فعال و مشخص نمودن ویژگی های مشترک بین آنها نیز انجام می گیرد. به طور کلی ،جستجوی مجازی از طریق فارماکوفور یک مدل را به عنوان الگو ارائه می دهد و در ادامه مولکولهایی که از لحاظ شیمیایی شبیه آنها باشند جست‌وجو می‌شوند.

• طراحی دارویی مبتنی بر ساختار

طراحی دارویی مبتنی بر ساختار (یا طراحی داروی مستقیم) به دانش سه بعدی ساختار هدف بیولوژیکی بدست آمده از طریق روش هایی مانند کریستالوگرافی اشعه ایکس یا طیف سنجی NMR متکی است. اگر یک ساختار آزمایشی از یک هدف در دسترس نباشد ، ممکن است بر اساس ساختار تجربی یک پروتئین مرتبط ، مدل همسانی از هدف ایجاد شود. با استفاده از ساختار هدف بیولوژیکی ، داروهای کاندیدایی که پیش بینی می شوند با میل بالایی به هدف وصل شوند، طراحی شوند. روشهای مختلف محاسباتی خودکار دیگر ممکن است برای نشان دادن نامزدهای دارویی جدید مورد استفاده قرار گیرد.
طراحی دارویی مبتنی بر ساختار سعی دارد با استفاده از اصول شناخت مولکولی از ساختار پروتئین ها به عنوان پایه ای برای طراحی لیگاند های جدید استفاده کند. اتصال زیاد با هدف به طور کلی مطلوب است زیرا منجر به داروهای مؤثرتر با عوارض جانبی کمتری می شود. بنابراین ، یکی از مهمترین اصول برای طراحی یا بدست آوردن لیگاند های جدید بالقوه ، پیش بینی میل اتصال یک لیگاند خاص به هدف خود (و ضد هدف های شناخته شده) و استفاده از میل ترکیبی پیش بینی شده به عنوان معیاری برای انتخاب است.
یک تابع تجربی هدفمند اولیه برای توصیف انرژی اتصال لیگاندها به گیرنده ها شکل گرفته که به تعریف زیر میباشد:

ΔGbinding = ΔGdesolvation + ΔGmotion + ΔGconfiguration + ΔGinteraction

• طراحی دارو به کمک رایانه

اساسی ترین هدف در طراحی دارو ، پیش بینی این است که آیا یک مولکول مشخص به یک هدف وصل می شود و اگر چنین است ، چقدر قوی است. مکانیک مولکولی یا دینامیک مولکولی اغلب برای برآورد قدرت تعامل بین مولکولی بین مولکول کوچک و هدف بیولوژیکی آن استفاده می شود. این روشها همچنین برای پیش بینی ترکیب مولکول کوچک و مدل سازی تغییرات کنفورماسیونی در هدف مورد استفاده قرار می گیرد که ممکن است هنگام اتصال مولکول کوچک به آن اتفاق بیفتد.
داکینگ مولکولی از جمله روش هایی است که میزان برهمکنش بین مولکولها را مشخص می‌کند و به کمک آن می‌توان مناسب ترین جهت گیری ممکن را برای لیگاند انتخاب کرد در این تکنیک نتایج حاصله توسط تابع درجه بندی آماری تحلیل شده و مقادیر عددی با عنوان درجه داکینگ به انرژی اینتراکشن مولکولهای مورد نظر داده می‌شود و همچنین اشکال سه بعدی از حالت اتصال لیگاند و ماکرومولکول به دست می آید.

فارماکوکینتیک طراحی دارو

• داروها باید قطبی باشند؛ در شرایط آبی محلول درآیند تا بتوانند با اهداف مولکولی در تعامل باشند.
• داروها باید چرب باشند؛ برای عبور از غشاهای سلولی.

•اجتناب از دفع سریع
•داروها باید دارای خصوصیات آبگریز و لیپوفیلی باشند.

•بسیاری از داروها پایه های ضعیف با 6-8=pKa هستند.

روشهای طراحی دارو

رویکردهای مختلفی که در طراحی دارو استفاده می شود شامل موارد زیر است
1) غربالگری تصادفی ترکیبات مصنوعی یا مواد شیمیایی و محصولات طبیعی با روشهای ارزش سنجی.
2) آماده سازی ترکیبات جدید بر اساس ساختارهای شناخته شده از مواد بیولوژیکی فعال و طبیعی با منشاء گیاهی و جانوری ، یعنی اسکلت پیش‌رو یا رهبر (lead)
3) تهیه آنالوگ‌های ساختاری پیش‌رو با افزایش فعالیتهای بیولوژیکی
4) کاربرد اصل بیوواستروتیک.

داروها و روشهای محاسباتی برای بهبود این روشهای درمانی مبتنی بر پروتئین نیز پیشرفتهای چشمگیری داشته اند. توسعه و کشف دارو شامل تحقیقات بالینی درمورد مدلهای مبتنی بر سلول و حیوانات و آزمایشهای بالینی بر روی انسان است و درنهایت برای رسیدن به تصویب نظارتی به منظور بازاریابی دارو اقدام می‌شود. کشف داروهای مدرن شامل شناسایی بازدیدهای غربالگری ، شیمی دارویی و بهینه سازی آن بازدیدها برای افزایش میل انتخابی (برای کاهش پتانسیل عوارض جانبی) ، افزایش اثربخشی، قدرت و پایداری متابولیک (برای افزایش نیمه عمر) است. پس از مشخص شدن ترکیبی که تمام این الزامات را برآورده سازد ، روند تولید دارو قبل از آزمایشات بالینی آغاز می شود.

گردآورنده: سرکار خانم لیلا تنهایی

سایت ویستاژن در این مقاله به توضیح اصول  وپایه زیست سلولی به زبان ساده پرداخته است.

سلول چیست؟

سلول‌ها کوچکترین واحد ساختاری حیات هستند که بسته به نوع و کاربردشان دارای شکل‌های مختلفی هستند؛ در حقیقت طی بیش از میلیاردها سال، با طیف گسترده ای از محیط‌ها و نقش‌های عملکردی سازگار شده اند.بعنوان مثال سلول‌های عصبی دارای شکل دراز و باریک هستند تا بتواتند با سرعت بیشتری سیگنال‌های عصبی را به مقصد هدایت کنند. با وجود این تفاوت‌ها بین سلول ها، همه آنها به راهکارهای اساسی مشابهی اتکا می کنند تا مواد مورد نیاز را در خود ایجاد کنند،به مواد لازم اجازه‌ی ورود دهند، سلامتی خود را حفظ کرده و همانند سازی کنند.

همه‌ی سلول‌ها توسط ساختاری به نام غشای سلولی یا غشای پلاسمایی احاطه شده‌اند که بعنوان مرزی بین محیط داخل و خارج سلول عمل می‌کند.پایه‌ی غشای سلولی فسفولیپیدها بوده و همچنین انواعی از پروتئین‌ها نیز در غشا حضور دارند.برخی از این پروتئین‌ها در ساختار منافذ و کانال های موجد در غشای سلولی،در کمک به خاصیت نفوذپذیری انتخابی غشا کمک کننده هستند. انواع دیگری از پروتئین‌ها به عنوان نشانگر عمل کرده و در شناسایی سلول بکار می‌روند.

فضای داخلی سلول نیز از مایعی به نام سیتوپلاسم پر شده است که در برگیرنده‌ی اندامک‌ها و ساختارهای سلولیست.

سلول‌ها بطور کلی به دو دسته‌ی پروکاریوتی و یوکاریوتی تبدیل می‌شوند.سلول‌های یوکاریوتی سلول‌هایی هستند که ماده‌ی ژنتیکی آنها در ناحیه‌ای به نام هسته توسط غشای هسته‌ای احاطه شده است.در عوض ماده‌ی ژنتیکی سلول های پروکاریوتی توسط غشا احاطه نمی‌شود.همچنین سلول‌های پروکاریوتی و یوکاریوتی در نوع اندامک‌ها نیز تا حدودی با هم متفاوتند.

ساختار DNA  و RNA

مولکول DNA از واحدهایی به نام نوکلئوتید ساخته شده است.هر نوکلئوتید شامل یک گروه فسفات،یک گروه قند و یک باز آلی نیتروژنی است.چهار نوع باز آلی به نام های آدنین (A)، تیمین(T)، سیتوزین (C) و گوانین(G) وجود دارد.DNA انسان ها از حدود 3 بیلیون نوکلئوتید تشکیل شده و بیش از 99 درصد این ژنوم در بین تمام انسان‌ها یکسان است. همچنان که قرارگیری حروف الفبا در کنار یکدیگر سبب ایجاد کلمات می‌شود،از کنار هم قرار گرفتن بازهای نیتروژنی نیز ژن ها ایجاد می‌شوند که تعیین می‌کنند سلول چه نوع پروتئین‌هایی را تولید کند.نوکلئوتیدها توسط پیوند فسفودی‌استر به یکدیگر متصل شده و زنجیره‌ی DNA را شکل می‌دهند. یک مولکول DNA، یک مارپیچ دورشته‌ای است که رشته های آن توسط پیوند هیدروژنی به یکدیگر متصل شده اند. بازهای T و A با یکدیگر مکمل بوده و توسط دو پیوند هیدروژنی به هم متصل می‌شوند؛ بازهای C و G نیز مقابل یکدیگر قرار گرفته و سه پیوند هیدروژنی بین آنها شکل می‌گیرد. مولکول DNA به قدری طولانیست که در حالت عادی درون سلول جا نمی‌گیرد، بنابراین با ایجاد پیچ و تاب های فراوان فضای کمتری را اشغال کرده و داخل سلول قرار می‌گیرد.

مولکول DNA در واقع جهت ذخیره و انتقال اطلاعات ژنتیکی بین نسل‌ها بکار گرفته می‌‌شود؛در حالیکه RNA  فقط نوعی رابط پیغام‌بر بین DNA و ریبوزوم برای تولید پروتئین است. RNA بر خلاف DNA، مولکولی تک رشته‌ای بوده و در نوع بازهای نیتروژنی با DNA متفاوت است؛بدین صورت که بجای باز آلی T،باز یوراسیل(U)  را داراست. به علاوه،نوع قند بکار رفته در نوکلئوتیدهای RNA از نوع قند ریبوز و قند موجود در نوکلئوتیدهای DNA از نوع دئوکسی ریبوز است.

همانندسازی DNA

مولکول DNA از یک مارپیچ دو رشته‌ای تشکیل شده است.طی همانندسازی، این رشته‌ها از هم جدا می‌شوند و هر یک از دو رشته‌ی اصلی DNA اولیه، به عنوان الگویی برای سنتز رشته‌ی جدید DNA عمل می‌کند.

در ابتدا با عمل آنزیم هایی همچون متیلازها،استیلازها و فسفریلازها، پروتئین های متصل به مولکول DNA از آن جدا می شوند. سپس با کمک آنزیم هلیکاز و در نتیجه‌ی شکست پیوند فسفودی‌استر بین جفت بازها،دو رشته‌ی DNA از هم جدا می‌شوند. در این حالت چنگال همانند سازی در دو طرف ناحیه ‌ی باز ایجاد شده است. سپس توپوایزومرازها وارد عمل شده و با از بین بردن سوپرکویل‌های مثبت و منفی، DNA را به حالت استراحت در می آورند تا امکان اثر آنزیم ها و عوامل همانندسازی فراهم شود. در این حالت پس از ساخت DNA کوتاه اولیه به نام پرایمر توسط پریماز، آنزیم DNA Polymerase وارد عمل شده و سنتز رشته‌ی جدید را ادامه می‌دهد. پس از پایان، آنزیم DNA پلیمراز نوکلئوتیدهای پرایمر را که از جنس RNA هستند، با نوکلئوتیدهای DNAی جایگزین می‌کند.

درنتیجه‌ی این عمل،مولکول جدید DNA، از یک رشته از مولکول اولیه و یک رشته از DNA تازه سنتز شده تشکیل می‌شود.

بیان ژن ها

بیان ژن که در واقع به ساخت پروتئین از روی DNA  گفته می شود شامل دو مرحله ی رونویسی و ترجمه می باشد.چگونگی هریک از این مراحل به اختصار به شرح زیر است:

رونویسی DNA

رونویسی،اولین مرحله‌ی بیان ژن است که طی آن،از روی یک توالی ژنومی از جنس DNA،توالی مکملی از جنس RNA ساخته می‌شود.

برای انجام رونویسی،ابتدا باید آنزیم ویژه‌ی رونویسی موسوم به RNA polymerase و سایر عوامل رونویسی از جمله پروتئین‌های مربوطه،محل شروع رونویسی را شناسایی کرده و به آن متصل شوند.پس از آن،آنزیم پلیمراز شروع به ساخت زنجیره‌ی جدید می‌کند؛ به این صورت که پس از جدا شدن دو رشته‌ی DNA از یکدیگر و قرار گرفتن DNA در حالت استراحت،پلیمراز بر روی رشته‌ی الگو در جهت ‘5 به ‘3 حرکت کرده و نوکلئوتیدهای مکمل را در برابر هر نوکلئوتید DNAی قرار می‌دهد. پس از رسیدن آنزیم به نقاط پایان رونویسی موسوم به خاتمه دهنده، RNA پلیمراز و سایر عوامل رونویسی از RNA جدا شده و رشته‌ی ساخته شده رها می‌شود.

در سلول های پروکاریوتی RNA‌ی ساخته شده می‌تواند مستقیما ترجمه شده و پروتئین مربوطه را تولید کند.اما در سلول های یوکاریوتی پیش از شروع ترجمه،ابتدا باید RNA تولید شده پردازش شود.پردازش فرایندی است که طی آن قطعاتی از RNA به نام اینترون حذف شده و قطعات باقیمانده که اگزون نام دارند به هم متصل می‌شوند.

ترجمه mRNA

فرایندی که طی آن رونویس های DNA منجر به تولید پروتئین می‌شوند ترجمه نام دارد.ترجمه‌ی mRNAها توسط ریبوزوم صورت میگیرد.پس از شناسایی اولین کدون،موسوم به کدون آغازین،ریبوزوم به mRNA متصل شده و ترجمه را آغاز می‌کند. ریبوزوم کدون به کدون در طول RNA حرکت می‌کند. هر سه نوکلئوتید روی mRNA یک کدون نام داشته و به یک آمینو اسید خاص ترجمه می‌شود. اضافه کردن آمینواسیدهای مربوط به هر کدون،توسط آنزیمی به نام Transfer RNA یا به اختصار tRNA انجام می‌گیرد.هر آمینواسید،tRNA مخصوص خود را داراست که به آن متصل می‌شود. همچنین هر tRNA داری یک آنتی کدون است که با کدون موجود در mRNA رابطه‌ی مکملی برقرار کرده و بدینوسیله آمینواسید مربوطه را به جایگاه مناسب فرا می‌خواند. پس از ایجاد پیوند فسفودی‌استر بین آخرین آمینواسید و زنجیره‌ی پلی پپتیدی،اتصال بین آمینو اسید و tRNA شکسته شده و tRNA رها می‌شود تا مجددا با اتصال به آمینواسید دیگری شارژ شود.اتصال tRNA به آمینواسید، توسط آنزیم آمینواسیل‌سنتتاز انجام می‌گیرد. اگر ریبوزوم در طول حرکتش روی mRNA به یکی از کدون های پایان (UGA,UAG,UAA) برسد، فاکتورهای آزاد کننده به جای tRNA به جایگاه آورده شده و در نتیجه ریبوزوم از mRNA جدا شده و ترجمه پایان می‌پذیرد.

بخش یا بخش‌هایی از mRNA که رمزدهی پروتئین را برعهده دارند ORF نامیده می‌شود. هر ORF با یک کدون آغاز شروع و با یک کدون خاتمه پایان می‌یابد. mRNA های پروکاریوتی دارای چند ORF و RNAهای یوکاریوتی دارای چند ORF هستند.

 

گردآورنده: سرکار خانم لیلا تنهائی 

 

سایت ویستاژن در این مطلب به معرفی رشته ژنتیک انسانی پرداخته است.

معرفی رشته ژنتیک انسانی 

رشته ی ژنتیک انسانی یک رشته ی بسیار جذاب در حوزه ی  ژنتیک محسوب می شود . ژنتیک انسانی به عنوان شاخه ای از علوم که به درمان مشکلات و اختلالات ژنتیکی مانند بیماری های مادرزادی ، عقب ماندگی ذهنی ، سرطان و رفع مشکلات ژنتیکی قبل تولد ، شناخت ناقلین بیماری ها، مشاوره ژنتیکی، نقش‌ ژنتیک‌ در رفتارهای‌ فردی‌ و اجتماعی ‌، شناخت‌ ژنتیک جمعیت ، ژن‌ درمانی‌ و مهندسی ژنتیک، تکنیک‌های‌ کاربردی در ژنتیک‌، روش‌های‌ اصلاح‌ نژاد و ژنتیک‌ مولکولی‌ ، پزشکی‌ قانونی‌ می پردازد . ژنتیک پزشکی به عنوان زیرمجموعه ای از ژنتیک انسانی است و به طور اختصاصی به بررسی بیماری های انسانی می پردازد . ژنتیک انسانی وزارت بهداشت بیشتر جنبه ی تحقیقاتی دارد و دانشجویان این رشته مقالات بسیار ارزشمندی را می توانند ارائه دهند در صورتی که ژنتیک پزشکی یک رشته ی بالینی است و بیمارانی با مشکلات ارثی را تحت درمان قرار می دهد .

شاخه‌های ژنتیک پزشکی عبارت‌اند از: ژنتیک بالینی، ژنتیک بیوشیمی، مشاوره ژنتیک، سیتوژنتیک، ژنتیک مولکولی و ژنتیک بیماری‌های شایع.

ژنتیک بالینی : بخشی از ژنتیک پزشکی و سلامت و بیماری افراد و خانواده‌ها را بررسی می کند .

مشاوره ژنتیک : بررسی احتمال بروز بیماری‌های ژنتیک در افراد.

سیتوژنتیک : علم مطالعه ساختمان کروموزوم  و علم تحلیل و بررسی کروموزوم‌ها با استفاده از تکنیک‌های باندینگ یا نوارگذاری یا شیوه‌های سیتوژنتیک مولکولی .

ژنتیک مولکولی  : گرایش زیست‌شناسی و ژنتیک است که به بررسی ساختار و کارکرد ژن‌ها در سطح مولکولی می‌پردازد .

بازارکار ژنتیک انسانی 

در مقطع کارشناسی ارشد فارغ التحصیلان وزارت بهداشت ژنتیک انسانی در مراکز تحقیقاتی اعم از انستیتو پاستور ، وزارت علوم ، تکنولوژی زیستی ، همکاری در طرح‌های پژوهشی و آنالیز ژنتیکی سلول های انسانی به نواقص و بیماریهای ژنی و کروموزومی بیماران و … به تحقیق و پژوهش می پردازند . دانشجویان این مقطع با ارائه ی مقالات خود می توانند برای مهاجرت و تحصیل در خارج از کشور موقعیت بهتری  داشته باشند . ولی در رشته ی ژنتیک پزشکی در مقطع دکتری وزارت بهداشت دانشجویان می توانند با ارائه ی شماره نظام پزشکی در مطب به عنوان مشاوره ژنتیکی فعالیت کنند و همچنین عضو هیئت علمی دانشگاه شوند .

برای آزمون ارشد وزارت بهداشت سه مجموعه علوم آزمایشگاهی وجود دارد که علوم آزمایشگاهی (1) شامل رشته های بیوشیمی بالینی ، بیوتکنولوژی پزشکی و ژنتیک انسانی است . به دلیل متقاضی زیاد ، این رشته ها جزو رشته ها بسیار پررقابت هستند و داوطلبان سعی دارند در رشته ی پرطرفداری مانند ژنتیک انسانی پذیرش شوند

رشته های کارشناسی که می توانند در آزمون ارشد ژنتیک انسانی شرکت کنند :

کارشناسی زیست شناسی (همه گرایشها)، بیوتکنولوی گرایش صنعتی، ویروس شناسی، انگل شناسی پزشکی، ژنتیک، بیوشیمی، ایمنی شناسی، میکروب شناسی، تغذیه، علوم آزمایشگاهی، مامایی، دکترای عمومی گروه پزشکی، دکترای حرفه ای دامپزشکی و علوم آزمایشگاهی

واحد های رشته ژنتیک انسانی در مقطع کارشناسی ارشد 

تعداد کل واحدها 32: واحد
دروس اختصاصی اجباری18: واحد
دروس اختصاصی اختیاری 6: واحد
پایان نامه 8: واحد

ضرایب دروس امتحانی :

ژنتیک: ضریب 5
زیست شناسی سلولی و مولکولی : ضریب 2
بیوشیمی : ضریب 1
زبان : 2 ضریب

دروس اختصاصی کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی

 

 

دروس اختیاری کارشناسی ارشد رشته ژنتیک انسانی

 

تعداد واحد	ساعت			نام درس
	نظری	عملی	جمع
2	34	–	34	ژنتیک میکروارگانیسم‌ها
2	34	–	34	ژنتیک رفتاری
2	34	–	34	ژنتیک بیوشیمیایی انسان
2	34	–	34	بیوشیمی کروماتین
2	17	34	51	کشت سلول و بافت
2	34	–	34	ژنتیک سوماتیکی و سیتوپلاسمی
2	34	–	34	اخلاق و ایمنی زیستی
1	–	34	34	روشهای عملی سیتوژنتیک
1	–	34	34	روشهای عملی ژنتیک مولکولی و مهندسی ژنتیک
2	34	–	34	زبان انگلیسی تخصصی
1	17	–	17	پزشکی مولکولی

 

 

منابع کنکور ارشد ژنتیک انسانی

 

 

فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد رشته ژنتیک می توانند در مقطع دکتری در رشته های زیر ادامه تحصیل دهند

وزارت بهداشت: دکترای رشته های ژنتیک انسانی، بیولوژی تولید مثل، پزشکی مولکولی، علوم اعصاب، مهندسی بافت، نانو فناوری پزشکی، ایمنی شناسی پزشکی، زیست فناوری پزشکی، علوم سلولی کاربردی، خون شناسی آزمایشگاهی و علوم انتقال خون، نانوفناوری دارویی، انفورماتیک پزشکی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، سلامت در بلایا و فوریتها (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، سلامت و رفاه اجتماعی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، اپیدمیولوژی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، مددکاری اجتماعی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی به شرط داشتن کارشناسی مددکاری)، گفتار درمانی

گردآورنده: سرکار خانم آیدا مظفرزاده