سایت ویستاژن لغت نامه سولی و مولکولی کتاب لودیش را در اختیار شما عزیزان قرار داده است.

خانوادهP از :AAA

(AAA ATPase family) گروهی از پروتئی سازکلیدی هیدرولیزATP را با مولکول های حرکت بزرگ و معمولا همراه با سوبستراهای پروتئینی تا نخورده یا خردشدن کمپلکس های پروتئینی چند زیر واحدی جفت می شوند.

ابرخانواده: ABC

(ABC superfamily) گروهی بزرگی از پروتئین های اینتگرال غشایی بوده و اغلب به عنوان پروتئین های انتقالی غشایی،با کمک  انرژی ATP باعث حرکت مولکول های مختلف مثل فسفولیپیدها ،کلسترول، قندها، لیپیدها  از عرض غشای سلولی میشوند.

استیل کولین:

(Acetylecholine) استیل کولین یک میانجی عصبی در مهره داران است  که در اتصالات ماهیچه ای و سیناپس های عصب_عصب در مغز و سیستم عصبی محیطی عمل میکند.

استیل کوآنزیم:A

(Acetyl CoA) مولکول های کوچک و محلول در آب بوده و شامل یک گروه استیل متصل به کوآنزیمA می باشد.گروه استیل در چرخه اسید سیتریک به سیترات منتقل شده و همچنین به عنوان منبع کربن در سنتز اسیدهای چرب،استروئیدها و مولکول های دیگر عمل میکند.

اسید:

(Acid) جزیی که دهنده پروتون(H+)می باشد.گروه های کربوکسیل و‌فسفات اولین گروه های اسیدی در مولکول های زیستی می باشند.

اکتین:

(Actin) پروتئین های ساختاری فراوان در سلول های یوکاریوت که با دیگر پروتئین ها میانکنش می دهد.شکل مونومری گلبولاراکتین(G) برای تشکیل فیلامنت های اکتین پلیمریزه می شوند.درسلول های ماهیچه ای،اکتینF درطول انقباض با میوزین میانکنش می دهد.به میکروفیلامنت ها نیز مراجعه شود.

پتانسیل عمل:

(Action potential) پیام های الکتریکی سریع و گذرا که تمام یا قسمتی از آنها در سلول های تحریک پذیر منتشر شده (مثل نورون ها و سلول های ماهیچه ای) و منجر به باز و بسته شدن انتخابی کانال های دریچه دار سدیم(Na+) و پتاسیم(K+)می شوند.

انرژی فعال سازی:

(Activation energy) مقدار انرژی که برای آغاز واکنش های شیمیایی مورد نیاز است.یک آنزیم به وسیله کاهش انرژی فعال سازی سرعت واکنش را افزایش می دهد.

فعال کننده:

(Activator) یک فاکتور رونویسی ویژه که را تحریک می کند.

جایگاه فعال:

(Active site) ناحیه ویژه ای در آنزیم که به مولکول سوبسترا متصل شده و تغییرات شیمیایی را در مولکول سوبسترای متصل شده ایجاد می کند.

انتقال فعال:

(Active transport) حرکت یک یون یا مولکول کوچک به وسیله پروتئین از غشا بر خلاف شیب غلظت یا شیب الکتروشیمیایی بوده و با هیدرولیز ATP جفت می شود.

آدنوزین تری فسفات:

(Adenosine triphosphat) به ATPمراجعه کنید.

آدنیلیل سیکلاز:

(Adenyhyl cyclase) یکی از آنزیم هایی که بااتصال لیگاندهای خاص به‌گیرنده های سطح سلولی شان فعال شده و باعث تشکیل AMP حلقوی (cAMP) از ATPمی شود.این آنزیم را آندنیلات سیکلاز نیز می نامند.

گیرنده اتصالی:

(Adhesion receptor) پروتئینی در غشا پلاسمایی سلول های جانوری که به ترکیبات ماتریکسی خارج سلولی متصل شده و بنابراین باعث چسبیدن سلول به ماتریکس می شود.اینتگرین ها از اجزا اصلی گیرنده های اتصالی می باشند.

هوازی:

(Aerobic) درارتباط بایک سلول ارگانیسم یا فرآیند متابولیکی که از گاز اکسیژن (O2) استفاده می کنند یا می توانند در حضور       O2 رشد کنند.

اکسیداسیون هوازی:

(Aerobic oxidation) متابولیسم نیازمند به اکسیژن که در آن قندها و اسیدهای چرب به  CO2و H2O تبدیل میشوند.این واکنش با سنتز ATP جفت می گردد.

آگونیست:

(Agonist) مولکولی که اغلب سنتزی بوده و از فعالیت زیستی مولکول های طبیعی تقلید می کند.

آلل:

(Allele) یکی از دو‌یا چند فرم متفاوت یک ‌ژن سلول های دیپلوئید شامل دو آلل از هر ژن می باشند که در جایگاه مربوطه ( لوکوس در یک جفت کروموزوم همولوگ قرار دارند.

آلوستریک:

(Allosteric) در ارتباط با پروتئین ها و فرآیندهای  سلولی که به وسیله آلوستری تنظیم می شوند.

آلوستری:

(Allostery) تغییر در ساختار سوم و یا چهارم پروتئین که به وسیله اتصال مولکول های کوچک به جایگاه تنظیمی آن پروتئین انجام شده و موجب تغییراتی در فعالیت پروتئین می گردد.

آلفا:

(Alpha carbon atom) در اسید های آمینه،اتم کربن مرکزی به چهار گروه مختلف شیمیایی (به جز در گلیسین )که شامل زنجیره جانبی یا گروه Rهستند،متصل می شوند.

مارپیچ آلفا:

(Alpha helix) ساختار ثانویه معمول پروتئین که در آن توالی خطی اسیدهای آمینه به صورت راست گرد پیچ خورده و به وسیله پیوندهای هیدوژنی بین گروه های کربوکسیل و امید در اسکلت پلی پپتیدی پایدار می شود.

پیرایش متناوب:

(Alternative splicing) فرآیندی که در آن اگزون های یک mRNAاولیه در ترکیب های مختلف کنار هم قرار گرفته و باعث تشکیل دویا چندین mRNAازیک RNA اولیه می شود.

اسید آمینه:

(Aminoacid) ترکیب آلی که حداقل یک گروه آمینو و یک گروه کربوکسیل دارد.در اسیدهای آمینه که سازنده مونومرهای پروتئین یک گروه آمین و یک گروه کربوکسیل از طریق یک اتم مرکزی (کربن آلفا)بهم متصل می شوند.کربن آلفا به زنجیره های جانبی متفاوت اتصال می یابد.

آمینواسیل tRNA:

(Aminoacyl tRNA) شکل فعال یک اسید آمینه بوده و در سنتز پروتئین استفاده می شود،حاوی یک اسید آمینه است که از طریق پیوند استری پر انرژی به دو گروه هیدروکسیل 3’مولکول tRNA متصل می شود.

آمفی پاتیک:

(Amphipatic) در ارتباط با مولکول ها یا ساختارهایی که دارای یک قسمت آبدوست و یک قسمت آب گریز می باشند.

بی هوازی:

(Anaerobic) در ارتباط با سلول،ارگانیسم یا فرآیند متابولیکی که در عدم حضور گاز اکسیژن O2عمل می کند.

آنافاز:

(Anaphase) مرحله ای در تقسیم میتوز که کروماتید های خواهری(یا همولوگ های جفت شده در میوز) جدا شده و به سمت قطب های دوک حرکت می کنند.

اتصالات قلاب کننده:

(Anchoring junction) مناطق ویژه روی سطح سلول که مولکول های چسبیده سلولی یا گیرنده های چسبنده شامل: اتصالات چسبنده و دسموزوم ها و همی دسموزوم ها است.اتصالات چسبنده و دسموزوم ها چسبندگی سلول به سلول و اتصالات همی دسموزوم ها چسبندگی سلول به ماتریکس را ایجاد می کنند.

آناپلوئیدی:

(Aneuploiedy) هر ناهنجاری در کروموزوم های دیپلوئید طبیعی که در آن یک نسخه اضافی از یک یا چند کروموزوم وجود داشته و یا یک نسخه طبیعی از کروموزوم وجود ندارد.

آنیون:

(Anion) یک یون با بار منفی.

آنتاگونیست:

(Antagonist) مولکولی اغلب سنتزی که فعالیت زیستی مولکول های طبیعی(مثل هورمون ها)را موقف می کند.

آنتی بادی:

(Antibody) پروتئینی (ایمونوگلوبولین)که بطور طبیعی در پاسخ به آنتی ژن تولید شده و با جایگاه ویژه آنتی ژن(اپی توپ)واکنش نشان داده و خارج شدن آنتی ژن را از بدن تسهیل می کند.

آنتی کدون:

(Anticodon) توالی سه نوکلئوتیدی دریک tRNAکه مکمل کدون در mRNAمی باشد طی سنتز پروتئینی به جفت شده بازها بین کدون و آنتی کدون منجر به اتصال tRNA حاصل اسید آمینه به ریبوزوم شده و اسید آمینه خود را به زنجیره پلی پپتیدی درحال اضافه می نماید.

آنتی ژن:

(Antigen) هر ماده ای(معمولا بیگانه)که سیستم ایمنی را تحریک می کند. در سلول های Bآنتی ژن تشکیل آنتی بادی را تحریک می کند.این آنتی بادی به طور اختصاصی به آنتی ژن مربوطه متصل می شود. در سلول های T،یک آنتی ژن پاسخ التهابی را تحریک می کند.این پاسخ التهابی به دنبال تولید سیتوکین  با عملکرد فعالیت سیتوتوکسین ایجاد می شود.

سلول های ارائه دهنده آنتی ژن:

(Antigen presenting cell) هرسلولی می تواند آنتی ژن رابه قطعات کوچک هضم کرده و پپتیدهای حاصله را در ترکیب با مولکول هایMHCII در سطح سلول نشان دهد.این پپتیدها به وسیله سلول های Tتشخیص داده می شوند.APCهای اصلی(سلول های دندریتیک،ماکروفاژها و سلول های  Bو MHCII (را در سطح خود بیان می کنند.

انتقال ناهمسو:

(Antiport) نوعی انتقال مزدوج(کوترنسپورت)که درآن یک پروتئین غشایی(آنتی پورتر) دو مولکول یا یون های مختلف رااز یک سلول در خلاف جهت هم عبور می دهد.همچنین به انتقال هم راست مراجعه کنید.

رأسی:

(Apical) به قسمت بالای سلول،آرگان،یا ساختار بدنی دیگر اطلاق می شود.سلول های اپی تلیال سطح رأسی فضای خارجی بدن یا فضای باز داخلی را نشان می دهد(مانند لومن روده ای،مجرا)

آپوپتوز:

(Apoptosis) فرآیند تنظیم شده به وسیله ژنتیک بوه و در بافت های ویژه درطول تمایز و بیماری رخ داده و سلول خود را از بین می برد.این عمل به وسیله شکستن اجزا سلولی و یک سری تغییرات مورفولوژیکی در دیواره سلولی مشخص می شود.همچنین به آن مرگ برنامه ریزی شده سلولی نیز گفته می شود.به کاسپازها مراجعه شود.

آپویتوزوم:

(Apoptosome) هسپتار دیسک مانند و بزرگ Apaf-1 پستاندران.

Apaf-1پروتئینی است که در پاسخ به سیگنال های آپوپتوز تجمع یافته و به عنوان یک مائسین فعالسازی برای کاسپازهای آغاز و اثر گذار عمل می کند.

آکواپورین ها:

(Aquaporins) خانواده ای از پروتئین های انتقال دهنده غشایی که اجازه عبور آب و مولکول بدون بار کوچک مثل گلیسرول را از غشا پلاسمایی می دهند.

آرکنا:

(Arches) گروهی از پروکاریوتها که یکی از سه سلسله متمایز تکاملی ارگانیسم های امروزی را تشکیل می دهند.همچنین آنها را ارکئوباکتریها و آرکئان نیز می نامند.از بعضی جهات،آرکئاها به یوکاریوت ها شبیه تر از باکتری ها (باکتری های واقعی)می باشند.

ثابت اتصال:

(Associated constant) به ثابت تعادل مراجعه شود.

استر:

(Aster) ساختاری متشکل از ریز لوله ها (فیبرهای استری)که در طی میتوز از سانتروزوم به سمت خارج،خارج می شود.

اتم کربن نامتقارن:

(Asymmetric carbon atom) یک اتم کربن که به چهار گروه مختلف اتمی یا شیمیایی متصل می شود.همچنین به آن اتم کربن کایرال نیز گفته می شود. آرایش پیوندها به دو‌ صورت مختلف می تواند باشد.در نتیجه دو نوع ایزومر فضایی که تصویر آینه ای یکدیگرند تولید می شود.

تقسیم سلولی نامتقارن:

(Asymmetric cell division) هر تقسیم سلولی که در آن دو سلول دختری ژن های یکسانی دریافت می کنند اما اجزای مختلف(مثل mRNAو پروتئین ها) را از سلول مادری به ارث می برند.

آدنوزین 5’تری فسفات:

ATP(adenosine 5′-triphosphat) نوکلئوتیدی مهم برای به دام انداختن و انتقال انرژی آزاد در سلول ها می باشد.هیدرولیز هردو پیوند فسفوانیدرید در ATPمقدار زیادی انرژی آزاد می کند.این انرژی برای انجام فرآیندهای سلولی مورد نیاز است.

ATPآز:

(ATPase):گروه بزرگی از آنزیم های کاتالیز کننده هیدرولیزATPکه محصول ADP،فسفات معدنی و رها شدن انرژی آزاد است.به K+ و ATPaseNa+و پمپ ATPمراجعه شود.

پمپ با انرژی ATP:

(ATP-power pump) هر پروتئین انتقال غشایی که فعالیت ATPآز دارد و هیدرولیز ATPرا با انتقال فعال یون ها یا مولکول های کوچک از عرض غشا پلاسمایی بر خلاف شیب الکترو شیمیایی جفت کرده و به طور ساده پمپ نامیده می شود.

ATPسنتاز:

(ATP synthase) کمپلکس پروتئین چند زیر واحدی که به قسمت داخلی غشا میتوکندری،غشا تیلاکوئیدی در کلروپلاست و غشا پلاسمایی با کتریایی متصل شده و سنتز ATP را در طول فسفریلاسیون اکسیداتیو و فتوسنتز تسریع می کند،و کمپلکس F0F1 نیز نامیده می شوند.

اتوکرین:

(Autocrine) در ارتباط با مکانیسم سیگنال دهی که در آن سلول،مولکول های سیگنالی را تولید کرده (مثل فاکتور رشد)و سپس به آن متصل شده و پاسخ می دهد.

اتوکاردیوگرافی:

(Auto radiography):روشی برای نمایان کردن مولکول های رادیواکتیو موجود در یک نمونه (مثل قسمتی از بافت یا ژل الکتروفورز)به وسیله قرار دادن یک فیلم عکاسی(امولوسیون )یا آشکار ساز دو بعدی الکتریکی در معرض نمونه،فیلمی که در معرض نمونه قرار می‌گیرد اتورادیوگرام نامیده می شود.

آتوزوم:

(Auto some) تمام کروموزوم ها به غیر از کروموزوم های جنسی.

آکسون:

(Axon) زائده ای بلند در سلول های عصبی که قادر بع هدایت پیام های عصبی (پتانسیل عمل )تولید می شود.در جسم سلولی به سمت انتهای دور و شاخه دار می باشد(انتهای آکسون).

انتقال آکسونی:

(Axonal transport) پروتئین حرکتی که انتقال اندامک ها و وزیکول ها در طول میکروتوبول ها در آکسون سلول های عصبی انجام می دهد.انتقال رو به جلو از جسم سلولی به سمت پایانه آکسونی رخ می دهد.انتقال رو به عقب از پایانه آکسونی به سمت جسم سلولی اتفاق می افتد.

اکسونم:

(Axoneme) دسته ای از میکروتوبول ها و پروتئین های ضمیمه که در تاژک و مژک وجود داشته و مسئول ساختار و حرکت آنها می باشند.

باکتری:

(Bacteria) دسته ای از پروکاریوتها که یکی از سه سلسله متمایز ارگانیسم های امروزی را تشکیل داده و باکتری های واقعی(یوباکتریها )نیز نامیده می شوند و به طور فیلوژنتیکی از آرکئاها و یوکاریوتها متمایز می شوند.

باکتریوفاژها(فاژ):

(Bacteriophase ) ویروسی که سلول های باکتری را آلوده می کند.بعضی از فاژها به طور گسترده به عنوان وکتور در کلونینگ DNAاستفاده می شوند.

پایه:

(Basal) به بازولاترال مراجعه شود.

جسم پایه ای:

(Basal body) ساختاری در قاعده مژک و تاژک که ریز لوله ها در آن محل به عنوان پایگاهی برای رشد اکسونم شکل می گیرند،از لحاظ ساختار شبیه سانتریول می باشد.

تیغه پایه ای:

(Basal lamina) شبکه صفحه مانند نازک از اجزا ماتریکس خارج سلولی که در زیر اپی تلیوم جانوران و دیگر گروه ها سازمان یافته سلولی داشته و این سلول ها راازبافت پیوندی یا دیگر سلول ها جدا می کند.

باز:

(Base) ترکیبی که اغلب شامل نیتروژن می باشد و پذیرنده پروتون (H+) از اسید است.همچنین اغلب برای نشان دادن پورین ها و پیریمیدین ها در DNAو RNA استفاده می شود.

جفت باز:

(Basepair) بهم پیوستن دو نوکلئوتید مکمل در DNAیاRNAکه پیوندشان به وسیله پیوندهای هیدروژنی بین بازها استحکام می یابد.آدنین با تیمین یا یوراسیل و گوانین با سیتوزین جفت می شوند.

مارپیچ-حلقه-مارپیچ بازی:

(Base helix-loop-helix) در ارتباط با قسمت قاعده ای(پایه ای)و جانبی(کناری)یک سلول قطبی،ارگان یا ساختار بدنی،درمورد سلول های اپی تلیال سطح پایه ای جانبی(basolateral ) متصل بر سلول های همسایه در زیر غشا پایه قرار دارد.

سلولB:

(B cell) لنفوسیتی که در مغز استخوان شکل گرفته و گیرنده های ویژه آنتی ژن )ایمونوگلوبولین های متصل شده غشایی(رابیان می کند.بعداز واکنش با آنتی ژن،سلولBتکثیر شده و به سلول های پلاسمای ترشح کننده آنتی بادی تبدیل می شود.

گیرنده سلول B:

(B cell receptor) کمپلکس متشکل از مولکول های ایمنوگلوبولین متصل شده به غشا که برای هر آنتی ژن،ویژه بوده و به همراه زنجیره های Igآلفا و بتا،انتقال دهنده سیگنال است.

خوش خیم:

(Benign) در ارتباط با یک تومور که سلول هایی بسیار شبیه به سلول های طبیعی دارد،تومورهای خوش خیم در محلی که از آنجا منشا گرفته اند،باقی می مانند اما می توانند در نتیجه رشد،مضر واقع شوند به بدخیم مراجعه شود.

صفحات بتا:

(Beta sheet) ساختار صفحه مانند و ثانویه پروتئین ها که بوسیله پیوندهای هیدروژنی بین اتم های اصلی در دو زنجیره پلی پپتیدی یا بخش هایی از یک زنجیره تا خورده ایجاد می شود.

پیچ بتا:

(Beta tura) یک ساختار ثانویه Uشکل در پروتئین.

بلاست:

(Blast) یک برنامه کامپیوتری که بطور گسترده برای مقایسه توالی اسیدهای آمینه از یک پروتئین با توالی شناخته شده پروتئین های موجود در منابع اطلاعاتی استفاده می شود.جستجوهای بلاست سرنخ هایی درباره ساختار،عملکرد و تکامل پروتئین که به تازگی کشف شده اند،می دهد.

بلاستوسیست:

(Blastocyst):مرحله ای از جنین پستانداران که شامل 64سلول بوده و به دونوع سلولی(تروفکتودرم)که بافت های جنین خارجی را تشکیل خواهد داد(و توده سلولی داخلی )که جنین کامل را شکل می دهد یا مرحله ای که در دیواره رحم ایجاد می شود و با بلاستولا در جنین جانوران دیگر مرتبط است.

بافر:

(Buffer) محلولی از اسید (HA)و باز (A-)که با اضافه کردن مقادیر اندک اسید یا باز قوی،تغییرات کوچکی در pHایجاد می شود و pH نزدیک pka ترکیب باقی می ماند.

کادهرین:

(Cadherins) خانواده ای از مولکول های چسبنده سلولی  که در اتصالات چسبنده و دسموزوم تجمع یافته و واکنش های هموفیلیک سلول-سلول وابسته به Ca2+را انجام می دهد.

کالمودولین:

(Calmodulin) پروتئین کوچک سیتوزولی که به چهار یون کلسیم متصل می شود. کمپلکس کلسیم-کالمودولین به پروتئین های زیادی متصل شده و به این وسیله باعث فعال شدن یا مهار آنها می‌گردد.

کالری:

(Calorie) واحدی از گرما(انرژی گرمایی) یک کالری مقدار گرمایی است که دمای 10گرم آب را 10درجه سانتی گراد بالا می برد.کیلوکالری اغلب برای مشخص کردن محتوای انرژی غذاها و تغییرات در انرژی آزاد یک سیستم به کار می رود.

چرخه کلوین:

(Calvin cycle) مسیر متابولیسمی اصلی که Ca2+را طی فتوسنتز به صورت کربوهیدرات تثبیت کرده و به آن تثبیت کربن نیز گفته می شود.این فرآیندها بطور غیر مستقیم به نور وابسته هستند اما هم در تاریکی و هم در روشنایی نیز می توانند انجام شوند.

سرطان:

(Cancer) یک واژه کلی که به تومرهای بدخیم متعدد اشاره دارد.سلول های سرطانی رشد و تقسیم سریع تراز حد طبیعی داشته و به بافت های مجاور حمله کرده و بعضی اوقات در بافت های دیگر نیز بخش می شوند (متاستاز).

کپسید:

(Capsid) پوشش پروتئینی بیرونی ویروس که از چندین لایه زیر واحد های پروتئینی تشکیل شده و از محتوای اسید نوکلئیک ویروس محافظت می کند.

کربوهیدرات:

(Carbohydrate) عبارت کلی برای پلی هیدروکسی آلدئیدها، پلی هیدروکسی کتون ها یا ترکیباتی که از آنها مشتق می شوند.معمولا فرمول (CH2On) دارند.انواع اولیه این ترکیبات برای ذخیره و تامین انرژی در سلول های جانوران به کار می روند.

تثبیت کردن:

(Carbon fixation) به چرخه کلوین مراجعه شود.

کارسینوژن:

(Carcinogen) هرعامل فیزیکی یا شیمیایی که وقتی سلول ها در معرض آن قرار می گیرند،سرطانی می شوند.

ژن محافظ:

(Caretaker gene) ژنی که پروتئین های رمزدهی شده از آن با شرکت در تعمیر آسیب DNA از ژنوم محافظت می کنند.از دست دادن فعالیت ژن های محافظ باعث افزایش سرعت جهش و پیشرفت کار سیتوژن ها می شود.

کاسپاز:

(Caspase) گروهی از پروتئین های آنزیمی تجزیه کننده (پروتئاز )که در آپوپتوز عمل کرده و در یک مسیر آبشاری هریک از آنها باعث فعالیت کاسپاز بعدی می شوند.

کاتابولیسم:

(Catabolism) تجزیه سلولی مولکول های پیچیده به مولکول هاب ساده تر که با آزاد شدن انرژی همراه می باشد. آنابولیسم عکس این مسیر بوده و طی آن انرژی برای سنتز مولکول های پیچیده از انواع ساده تر مصرف می شود.

کاتالیزور:

(Catalist) ماده ای که سرعت یک واکنش شیمیایب را بدون تأثیر ماندگار در ساختارش افزایش می دهد.آنزیم ها،کاتالیزورهای پروتئینی می باشند و ریبوزیم ها RNAهایی هستند که می توانند به عنوان کاتالیزور عمل کنند.

کاتیون:

(Action) یون دارای بار مثبت.

DNAمکمل:

(cDNA(complementary DNA)):مولکول DNAکه از روی مولکول mRNAبه وسیله آنزیم ترانس کریپتاز معکوس ساخته می شود.بنابراین فاقد اینترون می باشد.

مولکول های اتصال دهنده سلول:

(Cell-adhesion molecules):پروتئین هایی در غشا پلاسمایی سلول ها که به پروتئین های مشابه روی دیگر سلول ها متصل شده و به این وسیله باعث چسبیدن سلول-سلول می شوند. چهار خانواده اصلیCAM: کادهرین ها،IgCAM،اینتگرین هاو سلکتین ها  می باشد.

چرخه سلولی:

(Cell cycle) توالی منظم از رویدادهایی که طی آن یک سلول کروموزوم خود را دوبرابر کرده و به دو سلول تقسیم می شود.چرخه سلولی شامل  چهار فاز می باشدG1: قبل از سنتز DNA اتفاق می افتد،در Sهمانند سازی  DNAروی می دهد. G2بعداز سنتز DNA و Mهنگام تقسیم سلولی روی می دهد و سرانجام دو سلول دختری تشکیل می شود.تحت شرایط خاص سلول ها از چرخه سلولی در طولG1خارج می شونذ و در فاز G0 به صورت سلول هایی که تقسیم نمی شوند باقی می مانند.

تقسیم سلول:

(Cell division) تقسیم یک سلول به دو ‌سلول دختری در یوکاریوت های عالی،این فرآیند شامل تقسیم هسته(میتوز)و سیتوپلاسم(سیتوکینز)می باشد.اغلب اوقات میتوز به هردو تقسیم سیتوپلاسم و هسته اشاره دارد.

اتصالات سلولی:

(Cell junction) جایگاه های خاصی در سطح سلول که از آنجا سلول ها به یکدیگر یا ماتریکس خارح سلولی متصل می شوند.

دودمان سلولی:

(Cell line) جمعیتی ازسلول های کشت داده شده از منبع گیاهی یا جانوری که در اثر یک تغییر ژنتیکی امکان رشد نامحدود سلول ها را فراهم می شود.

تبارسلولی:

(Cell strain):جمعیتی از سلول های کشت شده گیاهی یا جانوری که زندگی محدود داشته و سرانجام50 – 25روز بعد از تولید ازبین می روند.

سلولز:

(Cellulose) ساختار پلی سارکاریدی که از واحدهای گلوکز ساخته شده و پیوند بین آنها بتا(1-4)می باشد.سلولز میکروفیبریل های بلندی را تشکیل می دهد و جز اصلی دیواره سلول های گیاهی است.

دیواره سلولی:

(Cell wall) ماتریکس انعطاف ناپذیر و خارج سلولی که بعداز غشا پلاسمایی قرار گرفته و از سلول محافظت کرده و شکل آن را ثابت نگه میدارد.این ساختار در اغلب قارچ ها،گیاهان و پروکاریوتها مشاهده می شود.اما در اغلب جانوران پرسلولی وجود ندارد.

سانتریول:

(Centriole) دو جسم استوانه ای درون سانتروزوم سلول های جانوران که شامل 9دسته سه تایی از ریزلوله ها بوده و از نظر ساختاری شبیه جسم پایه ای می باشد.

سانتروزوم(کانون سلولی):

(Centrosome) ساختاری در نزدیکی هسته سلول های جانوری.این ساختار مرکز سازماندهی ریزلوله ها(MTOC)بوده و دارای یک جفت سانتریول است که در ماتریکس پروتئینی جای دارد و قبل از میتوز تقسیم می شود.باهر سانتروزوم قطب دوک به وجود می آید.

چاپرون:

(Chaperone) عبارتی کلی برای دو نوع پروتئین،چاپرون های مولکولی و چاپروئین ها که از تا خوردن نامناسب پروتئین های هدف جلوگیری کرده و یا تاخوردن صحیح پروتئین را تسهیل می کنند.

چاپرونین:

(Chapronine) به چاپرون مراجعه شود.

نقطه کنترل:

(Checkpoint) هریک از چند نقطه موجود در چرخه سلولی یوکاریوتی که ورود سلول به مرحله بعد را متوقف می کنند تا اینکه شرایط مناسب حاصل شود.

تعادل شیمیایی:

(Chemical equilibrium) شرایطی در واکنش شیمیایی که در آن غلظت همه محصولات و واکنش دهنده ها ثابت مانده و ‌سرعت واکنش رفت و برگشت مساوی است.

انرژی پتانسیل شیمیایی:

(Chemical potential energy) انرژی که در پیوندهای اتصال دهنده اتم ها در مولکول ها ذخیره می شوند.

کموکاین:

(Chemokine) پروتئین ترشحی متعدد و کوچک که بعنوان هدایت کننده شیمیایی کلوسیت ها عمل می‌کند.

کموتاکسی:

(Chemotaxis) حرکت سلول یا ارگانیسم به سمت ماده شیمیایی ویژه یا دور شدن از آن .

کایمر:

(Chimera) جانور یا بافتی که از اجزا مختلفی تشکیل شده است.این اجزا به طور ژنتیکی از افراد جداگانه مشتق شده اند، یک هیبرید پروتئینی شامل قسمت هایی از پروتئین های مختلف است.

کلروفیل ها:

(Chlorophylls) گروهی از رنگدانه های پورفیرین جذب کننده نور که برای فتوسنتز ضروری هستند.

کلروپلاست:

(Chloroplast) اندامک خاص در سلول های گیاهی،این اندامک به وسیله دو غشا احاطه شده و دارای غشاهای حاوی کلروفیل(تیلاکوئید)است که واکنش های جذب کننده نور فتوسنتز در آنجا اتفاق می افتد.

کلسترول:

(Cholesterol) لیپید شامل چهارحلقه استروئیدی با گروه های هیدروکسیل روی یک حلقه.ترکیبی که در غشاهای بسیاری از یوکاریوتها بوده  و پیش ساز هورمون های استروئیدی،اسیدهای چرب و ویتامینDمی باشد.

کروماتید:

(Chromatid) نسخه ای از کروموزوم های مضاعف شده که در فاز Sچرخه سلولی شکل می‌گیرد و به وسیله سانترومر به کروماتید دیگر متصل شده و کروماتید خواهری نیز نامیده می شود.درطول میتوز دو کروماتید جداشده و هرکدام از آنها وارد یکی از سلول های دختری می شوند.

کروماتین:

(Chromatin) کمپلکسی از DNA،هیستون ها و پروتئین های غیر هیستونی که کروموزوم های یوکاریوتی را تشکیل می دهند.تراکم کروماتین در طول میتوز باعث می شود کروموزوم ها در متافاز قابل مشاهده شوند.

کروماتوگرافی مایع:

(Chromatography,liquid) گروهی از روش های بیوشیمیایی برای جداسازی مخلوط های مولکولی(مثل پروتئین های مختلف ، بار)کروماتوگرافی تعویض یونی و یا توانایی متصل شدن به طور ویژه به یک مولکول (کروماتوگرافی تمایلی)است.

کروموزوم:

(Chromosome) واحد ساختاری ماده ژنتیکی که در یوکاریوت ها شامل مولکول دو زنجیره ای DNA و پروتئین های ضمیمه می باشد.در بیشتر پروکاریوتها یک مولکول DNA دو زنجیره ای حلقوی ماده ژنتیکی را تشکیل می دهد.به کروماتین و کاریوتیپ مراجعه شود.

مژک:

(Cilium,cilia) ساختارهای کوچک احاطه کننده غشا در سطح سلول های یوکاریوتی و دارای یک دسته مرکزی از ریزلوله ها است.مژک ها معمولا به صورت منظم برای به حرکت در آوردن سلول(مثل ارگانیسم های تک‌سلولی)یا برای به حرکت در آوردن ذرات کوچک یا مایعات(مثل سلول های تراکئا)به کار می روند.به اکسونم و‌فلاژلوم نیز مراجعه شود.

سیسترنا(سیس ترانس):

(Cisternal(cisternae)) محفظه های تخت که توسط غشا احاطه شده اند و در دستگاه گلژی و شبکه آندوپلاسمی یافت می شوند.

چرخه اسید سیتریک:

(Citric acid cycle) مجموعه ای از نه واکنش مرتبط باهم که در ماتریکس میتوکندری انجام می‌گیرد و در آن گروه های استیل اکسید و CO2تولید می شود و واسطه های احیا شده برای تولیدATPمصرف می شوند،همچنین چرخه کربس و چرخه تری کربوکسیلیک اسید (TCA)نیز نامیده می شود.

کلاترین:

(Clathrin) پروتئین رشته ای که به کمک پروتئین های گرد آوری کننده در ناحیه مخصوص سطح سیتوپلاسمی غشا پلیمریزه شده و شبکه ای را تشکیل می دهد و به این وسیله حفره های پوشیده شده با کلاترین تشکیل شده و وزیکول ها ازاین ناحیه جوانه می زنند.

کلیواژ:

(Cleavage) مجموعه ای از تقسیم های سلولی سریع در جنین زایی که به دنبال لقاح با رشد سلولی کم اتفاق می افتد و به تدریج سلول های کوچک تولید شده و منجر به تشکیل بلاستوسیت در پستانداران یا بلاستولا در دیگر جانوران می شود.این واژه برای هیدرولیز مولکول ها نیز به کار می رود.

کمپلکس برش/کمپلکس پلی آدنیلاسیون:

(Cleavage/polyadenylation complex)  کمپلکس پروتئینی بزرگ که باعث شکسته شدن mRNAاولیه در انتهای 3e’جایگاه پلیAشده و با اضافه نمودن آدنین،دم پلی Aرا تشکیل می دهد.

کلون:

(Clone) جمعیتی از سلول های مشابه از نظر ژنتیکی یا ویروس ها و ارگانیسم هایی که از جد مشترک منشا می گیرند.

نسخه های متعدد از ژن ها یا قطعات DNAمشابه که از طریق کلون کردن DNAنگهداری می شوند.

حلزونی:

(Cochlea) ساختار حلزونی شکل دارای اندام کورتی که بخش حساس به صدا در گوش داخلی می باشد.

کدون:

(Codon) توالی سه نوکلئوتیدی در DNAیا mRNA که نشان دهنده یک اسید آمینه به خصوص در هنگام پروتئین سازی است.همچنین به آنها تریپلیت نیز گفته می شود.از 64کدون ممکن،3کدون مربوط به پایان پروتئین سازی بوده و اسید آمینه ای را مشخص نمی کند و موجب پایان سنتز پروتئین می شود.

کویل-کویل:

(Coield-Coield) موتیف ساختاری پروتئین که از مارپیچ آلفا ،آمفی پاتیک ساخته می شود و می تواند به دور خود جمع شده و باعث پایداری خود می شود.این ساختار لوله مانند در اغلب پروتئین های رشته ای و به ویژه فاکتور های رونویسی یافت.

کلاژن:

(Collagen) گیلکوپروتئینی با سه ،مارپیچ غنی از گلیسین و پرولین که یکی از اجزا عمده ماتریکس خارج سلولی در بافت های پیوندی می باشد.زیر رده های متعدد این پروتئین از نظر قرار داشتن در بافت ها و ترکیب خارج سلولی و پروتئین های سطح سلولی مجتمع کننده آنها،باهم تفاوت دارند.

کمپلمان:

(Complement) گروهی از پروتئین های سرمی ساختاری که بطور مستقیم به سطوح میکروبی یا قارچی متصل و به این وسیله باعث فعال شدن مسیر پروتئولیتیکی شده و منجر به تشکیل کمپلکس حمله کننده سیتولیتیک می شوند.

مکمل:

(Complementary) در ارتباط با توالی اسید نوکلئیک یا زنجیره هایی که بازهایشان می توانند کاملا باهم جفت شوند.

مناطقی روی دو مولکول که باهم واکنش داده(مثل آنزیم و سوبسترا)و باهم به صورت قفل و کلید متناسب می شوند.

مکملcDNA:

(Complementary DNA) به cDNAمراجعه شود.

کامل شدن:

(Complementation) به تکامل ژنتیکی و تکامل عملکردی مراجعه شود.

شیب غلظت:

(Concentration gradiant) در زیست شناسی سلولی،تفاوت در غلظت سوبسترا در مناطق مختلف سلول،جنین ،یا محل های مختلف غشا سلولی می باشد.

کنفورماسیون:

(Conformation) شکل دقیق سه بعدی یک پروتئین یا سایر ماکرومولکول ها که از موقعیت فضایی اتم ها در مولکول حاصل می شود.

کانکسین ها:

(Connexions) خانواده ای از پروتئین های عبور کننده غشایی که اتصال های منفذ دار را در مهره داران شکل می دهد.

ساختاری:

(Constitutive) در ارتباط با تولید یا فعالیت سلولی مداوم یک مولکول با عملکرد مداوم فرآیندهای سلولی (مثل ترشح خود مختار)که تولید آنها یا محرک های داخلی یا خارجی تنظیم نمی شود.

دستجات انقباضی:

(Contractile loundles) دستجاتی از اکتین و میوزین در سلول های غیر ماهیچه ای که به عنوان اتصال سلول(مثل فیبرهای استرس ) یا حرکت سلول (حلقه انقباضی در سیستم سلول)عمل می کنند.

COPI:گروهی از پروتئین ها که وزیکول های انتقالی را درمسیر ترشحی پوشش می دهند.این وزیکول های پوشش داده شده با COPIپروتئین ها را از دستگاه گلژی به شبکه آندوپلاسمی و یک سیسترن به سیسترن بعدی در گلژی منتقل می کنند.

COPII:گروهی از پروتئین هایی که وزیکول ها رادر مسیر ترشحی پوشش می دهند.وزیکول های پوشش داده شده با COPIIپروتئین ها رااز شبکه آندوپلاسمی به گلژی هدایت می کنند.

انتقال همزمان با ترجمه:

(Cotranslational-translocation) انتقال همزمان پروتئین های ترشحی به داخل شبکه آندوپلاسمی وقتی که پروتئین تولید شده هنوز متصل به ریبوزوم می باشد و ترجمه در شبکه آندوپلاسمی ادامه یافته و پروتئین طویل می شود.

انتقال همراه:

(Cotransport) عبور یون ها و مولکول های کوچک از غشا برخلاف شیب غلظت که با عبور مولکول های دیگر در جهت شیب غلظت جفت می شود.

پیوند کووالانسی:

(Covalant band) نیروی شیمیایی مستحکمی که اتم ها را دریک مولکول به وسیله اشتراک گذاشتن یک یا چند جفت الکترون در کنار هم نگه می دارد.همچنین به پیوندهای غیر کوالان مراجعه شود.

کمپلکس شناسایی درون اگزون:

(Cross-exon recognition complex) پروتئین هایSRبزرگ تجمعی متصل شده به RNAو دیگر ترکیب هایی که به مشخص کردن اگزون ها در mRNAاولیه در یوکاریوتها عالی کمک می کنند و باعث پردازش صحیح RNAمی شوند.

کراسینگ اور:

(Crossing over) تعویض ماده ژنتیکی میان کروماتیدهای مادری و پدری در طول میتوز تا اینکه کروموزوم نوترکیب ایجاد شود .همچنین به نوترکیبی مراجعه شود.

AMPحلقوی:

(Cyclic AMP) یک پیامبر ثانویه که کانال های کاتیونی را در سلول های میله ای باز کرده و پروتئین کینازGرا در رگ های ماهیچه صاف و دیگر سلول ها فعال می کند.

سیکلین:

(Cycling) هریک از بی شمار پروتئین هایی که مقدار و غلظت آنها در طول چرخه سلول یوکاریوتی کم یا زیاد می شود.سیایکلین کمپلکس هایی با کیناز(کیناز وابسته به سیکلین)تشکیل می دهد و به این وسیله این آنزیم ها را فعال و نسبت به سوبسترای ویژه اختصاصی می کنند.

کیناز وابسته به سیکلین:

(Cyclin-dependent kinase) یک نوع پروتئین کیناز که در هنگام اتصال به سیکلین از نظر کاتالیتیک فعال می باشد.سیکلین  – CDKها متعدد در طی چرخه سلولی یوکاریوتها به وسیله فسفریله کردن پروتئین های هدف،عملیات مختلفی را به راه می اندازند.

سیتوکروم ها:

(Cytochromes) گروهی از پروتئین های رنگی دارای آهن می باشند و بعضی از آنها به عنوان حاملین الکترون در طی تنفس و فتوسنتز عمل می کنند.

سیتوکین:

(Cytokin) هریک از پروتئین های بی شمار کوچک ترشحی(مثل اریتروپوئیتین،G-CSFو اینترفرون،اینترلوکین)که به گیرنده های سطح سلول های خون و سیستم ایمنی متصل شده و تحریک تمایز و تکثیر این را رعایت می شوند.

گیرنده سیتوکین:

(Cytokin receptor) گروهی بزرگی از گیرنده های سیگنالی سطح سلول شامل:اریتروپوئیتین ،هورمون رشد ،اینترلوکین ها و اینترفرون ها.اتصال لیگاند منجر به فعال شدن بخش سیتوزولی کینازهای JAKمتصل شده به رسپتور می شود و به این وسیله مسیر سیگنال داخلی سلولی آغاز می گردد.

سیتوکینز:

(Cytokineis) تقسیم سیتوپلاسم طی میتوز که دو‌سلول دختری را تولید کرده و هرکدام ازاین سلول ها شامل اندامک ها و هسته می باشند.

سیتوپلاسم:

(Cytoplasm) محتویات یک‌سلول که درون غشا پلاسمایی قرار دارند.این محتویات در سلول های یوکاریوتی خارج از هسته قرار گرفته اند.

اسکلت سلولی:

(Cytoskeleton) شبکه ای از مواد فیبری،عمدتا شامل:ریزلوله ها، ریزرشته های اکتینی و رشته های حد واسط می باشد و در سیتوپلاسم سلول های یوکاریوتی قرار دارد.اسکلت سلولی موجب سازمان یابی و حفاظت از ساختارهای سلولی شده و باعث حرکت کروموزوم ها،اندامک ها و حرکت خود سلول می شود.

سیتوزول:

(Cytosol) قسمت آب بی شکل سیتوپلاسم که شامل:اندامک ها،غشاها و ترکیبات نامحلول اسکلت سلولی می باشد.

سطح سیتوزولی:

(Cytosolic face) سطحی از غشا سلولی که پس از سیتوزول قرار دارد.

DAG:به دی اسیل گلیسرول مراجعه شود.

دالتون:

(Dalton) واحدی از جرم مولکولی که تقریبا برابر با جرم اتم هیدروژن است(1/66×10-24g)

دناتوره شدن:

(Denaturation) تغییرات اساسی در کنفورماسیون پروتئین یا اسید نوکلئیک که به واسطه شکستن تعداد زیادی پیوندهای غیر کووالانسی به موجب گرما یا قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی مختلف ایجاد می شودو منجر به از دست دادن فعالیت زیستی می گردد.

دندریت:

(Dendrite) زائده ای نسبتا کوتاه و منشعب که از جسم سلولی یک نورون بیرون ‌زده و پیام هارا ازآکسون دیگر نورون ها دریافت می کند.

سلول های دندریتیک:

(Dendritic cell) سلول های فاگوزسیتوزی ارائه دهنده آنتی ژن که در بافت های زیادی وجود دارند و پاتوژن ها را از طریق گیرنده های شبیه  Toll-Toll(like receptor)تشخیص می دهند.بعداز وارد شدن آنتی ژن به محلی از بافت آسیب دیده یا عفونی ماکروفاژها به گره های لنفاوی مهاجرت کرده و فعال شدن سلول هایTرا آغاز می کنند.

دئوکسی ریبونوکلئیک اسید:

(Del I ribonucleic acid) به DNAمراجعه شود.

غیر قطبی شدن:

(Depolarization) کاهش پتانسیل الکتریکی منفی درسطح سیتوزولی که به طور معمول درحالت استراحت در دوسوی غشا وجود دارد و منجر به کم شدن بار منفی داخل غشا یا پتانسیل غشایی مثبت در داخل غشا می گردد.

معین سازی:

(Determination) تغییراتی در طی جنین زایی سلول است.این تغییرات سلول را دریک مسیر ویژه تمایز قرار می دهد.

تکوین:

(Development) تمامی فرآیندهایی که شامل: رشد، تمایز و سازمان یابی یک سلول لقاح یافته و تبدیل آن سلول به گیاه یا جانور کامل است.طی فرآیند رشد، قطبی شدن در حرکت انواع سلول های منفرد، بافت ها و اندام ها شکل می گیرد.

دی اسیل گلیسرول:

(Diacyglycerol) پیامبر ثانویه متصل به غشا که می تواند به وسیله شکستن فسفواینوزیتول ها در پاسخ به تحریگ گیرنده های سطح معین تولید شود.

بیان متفاوت ژنی:

(Differential gene expression) بیان ژن های مختلف به وسیله سلول های با ژنوتیپ های مشابه که منجر به تولید یک سری پروتئین های ویژه می شود.این پروتئین های ویژه مراحل رشد یا تمایز نوع سلول را موجب می شود.

تمایز:

(Different I on) فرآیندی که معمولا شامل تغییرات در میان ژن های سلول اولیه و تبدیل آن به یک سلول تخصص یافته می شود.

دیپلوئید:

(Diploied) در ارتباط با سلول یا ارگانیسم که دارای دوسری کامل از کروموزوم های همولوگ و به همین ترتیب دونسخه از هر ژن یا جایگاه ژنی می باشد.سلول های سوماتیک دارای تعدادی کروموزوم های دیپلوئید هستند.این کروموزوم ها (2n) که ویژه یک نوع است.همچنین به هاپلوئیدی مراجعه شود.

دی ساکارید:

(Disaccharide) کربوهیدرات کوچک که شامل دو مونوساکارید است این دو مونومر به صورت کوالان با یک پیوند گلیکوزیدی بهم متصل می شوند.

ثابت تجزیه :

(Dissociation constant) به ثابت تعادل مراجعه شود.

پیوند دی سولفیدی:

(Disulfidebond) اتصال کووالان که بین اتم های سولفور متعلق به سیستئین در پلی پپتیدهای مختلف با بخش های مختلفی ازیک پلی پپتید صورت می‌گیرد.

داکسی ریبونوکلئیک اسید:

(Deoxiribonucleic acid) پلیمر خطی طویل که از 4 داکسی ریبونوکلئوتید ساخته شده و حامل اطلاعات وراثتی می باشد.همچنین به DNA با مارپیچ دوگانه مراجعه شود.

کلونینگ DNA:

(DNA Cloning) روش DNAنوترکیب که در آن  cDNAیا قطعاتب از  DNAژنومی به یک وکتور کلون سازی متصل می شود،سپس وکتور را به سلول های میزبان کشت شده وارد می کنند و طی رشد سلول های میزبان‌درون آنها باقی می مانند.همچنین کلون سازی ژن نیز نامیده می شود.

کتابخانه DNA:

(DNA library) مجموعه ای از مولکول های  DNAکلون شده شامل کلیه قطعات ژنوم، کتابخانه ژنی، یا نسخه های DNA ساخته شده از همه mRNAها به وسیله یک نوع سلول(کتابخانه)  cDNAاین مولکول های  DNAبه وکتورهای کلون سازی متصل شده اند.

DNAلیگاز:

(DNA ligase) آنزیمی که انتهای 3’یک قطعه DNAرا به انتهای5’دیگری متصل می کند و زنجیره ممتد تشکیل میشود.

آنزیم های DNA:

(DNA microarray) یک سری منظم از هزاران توالی نوکلئوتیدی مختلف که در اسلاید میکروسکوپی یا سطح جامد مرتب شده اند و می توانند در میان ژن ها در سلول های مختلف یا سلول های ویژه در مراحل مختلف رشد یا تحت شرایط مختلف دیگر استفاده شوند.

DNAپلیمراز:

(DNA polymerase) آنزیمی که از یک رشته DNAهمانندسازی می کند تا رشته مکمل ساخته می شود.همه DNAپلیمرازها، داکسی ریبونوکلئوتیدها را در هربار ازسمت 5′ به انتهای 3′ یک پرایمر کوتاه از RNA یا DNAاضافه می کنند.

دُمین:

(Domain) منطقه مشخص ازیک پروتئین با ساختار سه بعدی .دُمین عملکردی فعالیت ویژه یک پروتئین را انجام می دهد.دُمین ساختاری دارای 40یا تعداد بیشتری آمینواسید می باشدکه در ساختار سوم یا دوم مرتب داده شده اند.دُمین توپولوژیکی رابطه مشخص با بقیه پروتئین دارد.

غالب:

(Dominal) درارتباط با آللی از ژن که در فنوتیپ هتروریگوت بیان می شود.آلل مغلوب بیان نمیشود.

Dominant negative:

درعلوم ژنتیک، آللی که درحالت غالب  عمل می کند اما اثری مشابه از دست دادن فعالیت آلل غالب را بروز می دهد.به طور کلی آلل تولید کننده پروتئین جهش یافته است.این پروتئین عمل پروتئین طبیعی را بوسیله متصل شدن به هرکدام از آنها بایک پروتئین بالا دست یا پایین دست آن پروتئین در مسیر متوقف می کند.

مارپیچ دوگانه:

(Double belix,DNA) ساختار معمول سه بعدیDNAسلولی که در آن دوزنجیره پلی نوکلئوتیدی به صورت آنتی پارالل به موازات هم قرار می گیرند و این دو‌رشته توسط پیوندهای هیدروژنی بین بازهای مکمل به دورهم پیچ می خورند.

فرودست(پایین دست):

جهتی برای یک ژن که RNAپلیمراز طی رونویسی در آن راستا حرکت می کندو به سوی انتهای رشته DNAالگو پیش می رود موقعیت +1روی ژن اولین نوکلئوتیدی است که رونویسی می شود و به همین ترتیب +2و+3تاالی آخر رونویسی می شوند.رویدادهایی که بعدا در مراحل آبشاری اتفاق می افتد(مثل مسیر سیگنالی)همچنین به بالادست مراجعه شود.

داینئین ها:

(Dyneins) عضوی از پروتئین های حرکتی که از انرژی حاصل از هیدرولیز ATPبرای حرکت به سمت انتهای منفی ریزلوله ها استفاده می کنند.داینئین ها می تواند وزیکول ها و اندامک ها را منتقل کنند و مسئول حرکت مژه و تاژک می باشند و در حرکت کروموزوم ها طی میتوز نقش دارند.

اکتودرم:

(Ectoderm) خارجی ترین لایه از سه لایه اصلی جنین پستانداران که به بافت اپیدرمی، سیستم عصبی و اندام های حسی بیرونی تبدیل می شوند.همچنین به اندودرم و مزودرم مراجعه شود.

بازویEF:

(EF-hand) یک موتیف ساختاری مارپیچ -حلقه – مارپیچ که در پروتئین های متصل شونده به Ca2+مثل کالمودولیت وجود دارد.

پتانسیل الکتریکی:

(Electronic potential) انرژی مرتبط با جداشدن بارهای مثبت و‌منفی ، پتانسیل الکتریکی تقریبا در دوسوی غشای پلاسمایی همه سلول ها حفظ می شود.

شیب الکتریکی:

(Electronic gradiant) نیروی به حرکت درآورنده که به صورت انرژیتیکی مسیر مناسب انتقال یک یون(یا مولکول های باردار)را در دوسوی غشا مشخص می کند.این شیب در نتیجه ترکیب شدن اثر شیب غلظت یون ها و پتانسیل غشایی در دوسوی غشا می باشد.

ناقل الکترون:

(Electron carrier) هرمولکول یا اتمب که الکترون هارا از مولکول های دهنده می پذیرد و آنها را به مولکول های پذیرنده در واکنش های مزدوج اکسیداسیون و احیا منتقل می کنند.

انتقال الکترون:

(Electron transport) جریانی از الکترون ها از طریق ناقلین الکترون‌ از دهنده های الکترونی احیا کننده)مثل  (NADHبه O2در غشا داخلی میتوکندری یا از H2Oبه NADH+در غشا تیلاکوئیدی کلروپلاست گیاهان صورت می گیرد.

زنجیره انتقال الکترون:

(Electron transport chain) زنجیره انتقال الکترون یک سری از کمپلکس های چند پروتئینی در غشا داخلی میتوکندری که همراه با سیتوکروم و کوآنزیم می باشد که الکترون ها از الکترون های دهنده احیا کننده مثل NADH  به O2منتقل می شوند. هر عضو از زنجیره شامل یک یا تعداد بیشتری از ناقلین الکترون متصل شده می باشد.

الکتروفورز:

(Electrophoresis) یکی از چندین روش جداسازی ماکرومولکول ها که برمبنای میزان حرکتشان در ژل یا محیط های دیگر در معرض یک میدان الکتریکی قوی از هم جدا می شوند.

فاکتور طویل شدن:

(Elongation factor) گروهی از پروتئین های غیر ریبوزومی که برای ادامه ترجمه mRNAیا سنتز پروتئین به دنبال آغاز ترجمه،مورد نیاز است.

آمبریوژنز)جنین زایی(:

(Emberyogensis):تمایزهای اولیه یک موجود زنده در تخم لقاح یافته.

سلول های بنیادی آمبروژنیک:

(Embergonic stem cells):تباری از سلول های کشت شده که از جنین های سیار ابتدایی مشتق می شوند و می توانند به صورت گسترده به انواع سلول ها در محیط آزمایشگاهی یا بعداز اضافه کردن مجدد به جنین میزبان تمایز یابند.

اندرگونیک :

(Endergonic):در ارتباط با واکنش ها و فرآیندهایی که دارای ∆Gمثبت می باشند بنابراین به منظور پیشرفت واکنش به انرژی آزاد نیاز دارند(متضاد exergonic)

درون ریز:

(Endocrine) درارتباط با مکانیسم که درآن سلول های هدف به هورموم منتشرشده به داخل خون متصل شده و به وسیله سلول های ترشح کننده ویژه موجود دریک غده پاسخ می دهند(مثل غده تیروئید و پاراتیروئید)

مسیرآندوسیتوزی:

(Endocytic pathway) مسیر سلولی شامل آندوسیتوز وابسته به گیرنده که مواد خارج سلولی را به وسیله پروتئین های ناقل غشایی وارد می کند و برای حذف گیرنده های پروتئین هااز سطح سلول و تنظیم فعالیت آنها عمل می کند.

آندوسیتوز:

(Endocytosis) واژه کلی برای جذب مواد خارج سلولی از طریق به درون کشیده شدن غشا پلاسمایی که شامل آندوسیتوز وابسته به گیرنده، فاگوسیتوز و پیوسیتوز می باشد.

آندودرم:

(Endoderm) داخلی ترین لایه از سه لایه اصلی جنین جانوران،که به روده و دستگاه تنفس تبدیل می گردد.به اکتودرم و مزودرم مراجعه شود.

شبکه آندوپلاسمی:

(Endoplasmic reticulum) شبکه ای از ساختارهای غشایی بهم پیوسته در سیتوپلاسم سلول های یوکاریوتی که متصل به پوشش بیرونی هسته می باشد.یوکاریوت حشن به ریبوزوم ها متصل می باشدو در سنتز و پردازش پروتئین های ترشحی و پروتئین های غشایی نقش دارد. یوکاریوت ها صاف  بدون ریبوزوم می باشد و در سنتز لیپیدها نقش دارد.

اندوزوم:

(Endosome) یکی از دو جزمتصل به غشا اندوزوم های اولیه(وزیکول های آندوسیتوزی)از غشا پلاسمایی طی آندوسیتوز وابسته به گیرنده جوانه می زند.اندوزوم های ثانویه دارای pHاسیدی هستند و در دسته بندی پروتئین ها به لیزوزوم نقش دارند.

هم زیستی داخلی:

(Endosgmbiont) یک باکتری که داخل سلول یوکاریوت در صورت همزیست مشترک و سودمند باقی می ماند. برطبق فرضیه همزیستی داخلی، هردو اندامک میتوکندری و کلروپلاست از طریق همزیستی داخلی حاصل شده اند.

اندوترمیک:

(Endothermic) درارتباط با واکنش ها و فرآیندهایی که دارای تغییر مثبت در آنتالپی هستند و گرما رابه منظور پیشرفت واکنش جذب می کنند،متضاد اگزوترمیک.

تشدید کننده:

(Enhancer) توالی تنظیم کننده در DNAیوکاریوتی است و می تواند در فاصله دورتر از ژنی که کنترل می کند،قرار گیرد.تشدیدکننده ممکن است در داخل توالی رمزدهی کننده قرار گیرد.اتصال پروتئین های ویژه به یک تشدید کننده، سرعت رونویسی ژن تحت کنترل را تغییر می دهد.

جسم تشدید کننده:

(Enhancesome) کمپلکس نوکلئوپروتئینی بزرگ که از تجمع فاکتورهای رونویسی حاصل می شود(فعال کننده و مهارکننده ها)،این فاکتورهای رونویسی به صورت مشترک با کمک پروتئین های خم کننده DNAمتصل می شوند.

آنتالپی:

(Enthalpy(H)) گرما، دریک واکنش شیمیایی ،آنتالپی واکنش دهنده ها یا محصولات با مجموع انرژی های پیوندهایشان برابر است.

آنتروپی:

(Entropy(S)) میزان بی نظمی دریک سیستم.هرچه آنتروپی بیشتر باشد میزان بی نظمی بیشتراست.

پاکت:

(Envelope) به پاکت هسته ای یا پاکت ویروسی مراجعه شود.

آنزیم:

(Enzyme) پروتئینی که به واکنش های شیمیایی ویژه بایک یا چند سوبسترای اختصاصی را کاتالیز می کند.

اف:

(Eph) گیرنده سطح سلولی برای افرین،همچنین رسپتور Ephنیز نامیده می شود.

نفرین:

(Nephrin) خانواده ای از پروتئین های سیگنالی متصل به غشا که در واکنش های سلول به سلول شرکت کرده و در تنظیم رشد اکسون ها درگیرهستند.بنابراین آنها اتصال های مناسب طی تمایز سیستم عصبی را فراهم می کنند.

فاکتور رشد اپیدرمی:

(Epidermal growth factor) فاکتوررشد اپیدرمی:خانواده ای از پروتئین های ترشحی سیگنالی که در رشد بیشتر بافت ها در اغلب جانوران به کار می روند.سیگنال های EGFبه گیرنده های تیروزین کیناز ها محدود می شوند.جهش در ترکیبات انتقال دهنده سیگنال هایEGFدر سرطان های انسان مثل سرطان مغز ایجاد می شود.به خانواده HERمراجعه شود.

اپی ژنتیک:

(Epigenetic) در ارتباط با فرآیندی که بیان ژن های خاصی را تحت تاثیر قرار داده و سلول های دختری آن را به ارث می برند،اما تغییر توالی DNAدرگیر نم یشوند.

اپی نفرین:

(Epinephrine) یک کاته کولامین ترشحی به وسیله غده آدرنال و بعضی نورون ها در پاسخ به استرس،همچنین آدرنالین نیز نامیده می شود. اپی نفرین به عنوان هورمون و نوروترانسمیتر (میانجی عصبی)عمل کرده و باعث حالت تهاجمی می شود.(مثل افزایش سطح گلوکز خون و افزایش ضربان قلب).

اپی تلیوم:

(Epithelium) پوشش صفحه مانند که ازیک یا چند لایه از سلول های متصل بهم تشکیل شده اند.این پوشش در سطح خارجی و داخلی بدن قرار دارد.

اپی توپ:

(epitop) قسمتی از آنتی ژن که به گیرنده ویژه آنتی ژن در سطح سلول Bیا سلول هایTیا به آنتی بادی متصل می شود.آنتی ژن های پروتئینی بزرگ دارای چندین اپی توپ هستند و به آنتی بادی ها با ویژگی های مختلف متصل می شوند.

ثابت تعادلی:

(Equilibrium constant) نسبت ثابت سرعت واکنش رفت و برگشت دریک واکنش،یک واکنشA+B<=>AB،ثابت اتصال (Ka)برابر با kو ثابت تجزیه (kd)برابر است با 1/kدارد.

اریتروپویتین:

(Erthropoietin) سیتوکینی که تولید سلول های گلبول قرمز را به وسیله تحریک تمایز و تکثیر سلول های اجدادی اریتروئید در مغز استخوان موجب می شود.

یوکروماتین:

(Euchromatin) بخش هایی از کروماتین که کمی فشرده اند و در کروموزوم های اینترفاز ظاهر می شوند و شامل مناطق فعال از لحاظ ترجمه هستند.همچنین به هتروکرماتین مراجعه شود.

یوکاریوت:

(Eukaryout) رده ای از ارگانیسم ها که شامل یک یا تعداد بیشتری سلول می باشند و حاوی یک هسته و اندامک های احاطه شده با غشا هستند.آنها یکی از سه فرمانروای موجودات زنده امروزی را تشکیل می دهند.به آنها یوکاریا نیز می گویند.یوکاریوتها شامل همه ارگانیسم ها بجز ویروس ها و پروکاریوتها می باشند.

سیستم ترمیم برش بازیDNA:

یکی از مکانیسم های متعدد برای تعمیر آسیب DNAکه در نتیجه دپورینه شدن یا آمینه شدن خودبه خودی یا قرار گرفتن در معرض مواد سرطان زا ایجاد می شود.این سیستم های تعمیری به خوبی عمل خود را انجام می دهند و باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان می شوند.

اگزرکورئیک:

(Exorgonic) درارتباط با واکنش ها و فرآیندهایی که دارای ∆Gمنفی هستند و انرژی آزاد را منتشر کرده و به این ترتیب موجب پیشرفت واکنش می شوند.متضاد اندرگونیک.

اگزوسیتوز:

(Exocytosis) انتشار مولکول های داخل سلولی(مثل هورمون ها و پروتئین های ماتریکسی)که این مواد به وسیله وریکول ادغام شونده با غشای پلاسمایی به بیرون سلول ریخته می شوند.

اگزون :

(Exon) قطعاتی از ژن یوکاریوتی(یااز رونوشت اولیه)که به عنوان mRNAبالغ،rRNA یا tRNAبه سیتوپلاسم می رسد.همچنین به اینترون مراجعه شود.

تلاطم اگزونی:

(Exon shuffling) فرآیند تکاملی برای ایجاد ژن های جدید(مثل ترکیب های جدید از اگزون ها)از انواع اولیه موجودات زنده،این فرآیند به وسیله نوترکیبی میان اینترون های دو ژن جدااز هم یا به وسیله جابجایی عناصر متحرک DNAصورت می‌گیرد.

سطح اگزوپلاسمی:

(Exoplasmic face) سطحی از غشا سلولی که دور از سیتوزول قرار دارد.

اگزوزوم:

(Exosome) مجموعه بزرگ دارای اگزونوکلئاز که قطعات اینترون های حاصل از پیدایش را تجزیه می کند و‌بطور ناقص mRNAاولیه را در هسته یا mRNAهای دارای دم پلیAکوتاه در سیتوپلاسم پردازش می کنند.

اگزتومیک:

(Exothermic) درارتباط با واکنش ها و فرآیندهایی که تغییرات آنتالپی منفی دارند و گرما آزاد کرده و به این ترتیب واکنش پیش می رود  (متضاد اندوترمیک).

اکسپورتین:

(Exporting) پروتئینی که به یک پروتئین محموله در هسته با کمک Ran،عضوی از ابرخانواده GTPaseمتصل شده و محموله رااز طریق منافذ هسته ای به سیتوپلاسم منتقل می کند و همچنین به ایمپورتین مراجعه شود.

وکتور بیانی :

(Expression vector) ویروس یا پلاسمید تغییر داده شده که یک ژن یا cDNA را به سلول میزبان مناسب حمل می کند و سنتز پروتئین رمزدهی در آنها را انجام می دهدو برای غربال کردن کتابخانه DNAیک ژن خاص یا یک تولید مقدار زیاد یک پروتئین از ژن کلون شده به کار می رود.

ماتریکس خارج سلولی:

(Extra cellular matrix) شبکه ای نامحلول از پروتئین ها و پلی ساکاریدها که توسط سلول ها به فضای بین آنها ترشح میشود.این شبکه پشتوانه ساختاری در بافت ها ایجاد کرده و می تواند بر تمایز و عمل بیوشیمیایی سلول ها موثر باشد.

کمپلکس F0F1:

(F0F1 complex) به ATPسنتناز مراجعه شود.

انتقال تسهیل شده:

(Facilitated transport) انتقال یک یون یا مولکول های کوچک به کمک پروتئین از غشای سلولی در جهت شیب غلظت با سرعت بالاتر از سرعت انتشار ساده آن همچنین آن را انتشار تسهیل شده می نامند.

فلاوین آدنین دی نوکلئوتید:

(Flavin adenin dinucleutid)FAD مولکول آلی کوچک که به عنوان ناقل الکترون به وسیله پذیرفتن دو الکترون‌از مولکول دهنده و دو یون H+از محلول عمل خود را انجام می دهد.

اسید چرب:

(Fatty acid) هرزنجیره هیدروکربنی طویل که یک گروه کربوکسیل دریک انتها داشته و منبع اصلی انرژی طی متابولیسم و یک پیش ساز برای سنتز فسفرلیپیدها ، تری گلیسیریدها، استرهای کلسترول می باشد.

فیبروبلاست:

(Fibrobrast) سلول بافت پیوندی که کلاژن و دیگر ترکیبات ماتریکس خارج سلولی را ترشح می‌کند.به هنگام ترمیم زخم یا در محیط کشت بافت می توانند حرکت کرده و تقسیم شوند.

FISH به هیبریدسازی فلورسانس مراجعه شود.

فلاژلوم:

(Flagellum) ساختار حرکتی بلند،معمولا یک عدد درهر سلول ،که از سطح اغلب سلول های یوکاریوتی بیرون‌زده مثل اسپرم با ضربات موجی شکل سلول را حرکت می دهد.ساختار تاژک باکتری های کوچک تر و ساده تر است.همچنین به اکسونم و مژه مراجعه‌ شود.

فلاوین آدنین دی نوکلئوتید:

(Flaria adenin dinucletid) به FADمراجعه شود.

فلیپاز:

(Flipase) پروتئینی که حرکت لیپیدهای غشایی ازیک سمت غشا به سمت دیگر در دولایه فسفولیپیدی را انجام میدهد.

Fluorescence-activated cell sorter(FACS))) وسیله ای که یک یا تعداد کمی سلول را ازمیان هزاران سلول دیگر تشخیص می دهد و آنها را بر پایه تفاوت در فلورسانسشان دسته بندی می کند.

FISH:هریک از چندین روش برای تشخیص توالی ویژه DNA یاRNA درسلول ها و بافت ها به وسیله تیمار نمونه ها با پروب های فلورسنت که با توالی ویژه هیبرید شده و باعث مشاهده نمونه با میکروسکوپ فلورسنت می شود.

رنگ آمیزی فلورسنت:

(Fluorescent staining) روش عمومی برای مشاهده ترکیبات سلولی به وسیله تیمار سلول ها یا بافت ها با ماده رنگی نشاندار با فلورسنت مثل آنتی بادی که بطور ویژه به ترکیب خاص متصل شده و موجب مشاهده نمونه به وسیله میکروسکوپ فلورسانت میشوند.

انرژی آزاد:

(Free energy) میزانی از انرژی پتانسیل یک‌سیستم که مجموع عمل آنتالپی و آنتروپی می باشد.

تغییر انرژی آزاد:

(Free energy change) تفاوت درمجموع انرژی آزاد مولکول های تولید شده و مولکول های واکنش دهنده دریک واکنش (∆G)شیمیایی.تغییر منفی زیاد ∆Gنشانگر این است که واکنش یا فرآیندهای دیگر تمایل به پیشرفت دارد.

مکمل سازی عملکردی:

(Functional complementation) برنامه ای برای غربال کردن کتابخانه DNA، ژن وحشی که عمل یک ژن معیوب را دریک جهش یافته ویژه بازسازی می کند.

فازG0,G1,G2:

(G0,G1,G2 pass) به چرخه سلولی مراجعه شود.

گامت:

(Gamete) سلول هاپلوئید،تخصص یافته یک اسپرم یا یک تخمک در جانوران، که طی تقسیم میتوز به وسیله سلول های زایا تولید می شود.درتولید مثل با به هم پیوستن اسپرم و تخمک مراحل تمایز یک موجود زنده شروع میشود.

ژنGap:

(Gap gene) گروهی از ژن ها در دروزوفیلا که در مراحل اولیه جنینی به وسیله فاکتور های رونویسی از mRNAمادری در سلول تخم فعال می شوند.همه فاکتورهای رونویسی که در مراحل اولیه در طول شکل گیری قطب قدامی و خلفی رمزدهی می شوند.

اتصالات شکافدار:

(Gap junction) کانال های پروتئینی بین سلول های مجاور سلول های جانواران که اجازه ی عبور یون ها و مولکول های کوچک راازغشا سلول ها می دهد،همچنین به پلاسموماتا مراجعه شود.

گاسترولاسیون:

(Gastrulation) فرآیندی درمرحله اولیه جنینی که در آن سلول های بلاستوسیت لوله ای راایجاد می کنند و سه لایه جنینی اکتودرم،مزودرم و آندودرم راشکل می دهند.

ژن:

(Gene) واحد فیزیکی و شیمیایی وراثت که ازیک نسل ب نسل دیگر منتقل می شود.ازدیدگاه مولکولی تمام‌ توالی DNAشامل اگزون،اینترون و مناطق کنترل رونویسی و بطور کلی آنچه که برای تولید پلی پپتید عملکردی از RNAضروری می باشد .همچنین به واحد رونویسی مراجعه شود.

کنترل ژنی :

(Gene control) همه مکانیسم هایی که در تنظیم بیان ژن دخیل هستند و معمول ترین روش کنترل تنظیم رونویسی می باشد.اگرچه مکانیسم های دیگری مثل پردازش،پایداری و ترجمه mRNAدرکنترل بیان بعضی ژن ها موثرند.

بیان ژنی:

(Gene expression) همه فرآیندهایی که طی آن اطلاعات رمزدهی شده دریک ژن به فنوتیپ قابل مشاهده تبدیل میشوند(اغلب تولید یک پروتئین)

خانواده ژنی:

(Gene family) دسته ای از ژن ها که به وسیله مضاعف شدن یک ژن اجدادی و تنوعات بعدی موجب تغییرات کمی درتوالی نوکلئوتیدی می شوند.

کد ژنتیکی:

(Genetic code) دسته ای از فرمان ها که نوکلئوتیدهای سه تایی یا رمزها در DNAیا RNAاسیدهای آمینه ویژه را در پروتئین ها مشخص می کنند.

مکمل سازی ژنتیکی:

(Genetic complementation) اصطلاح عمل ژن وحشی در سلول های هتروزیگوت دیپلوئید که از سلول های هاپلوئید حاصل می شوند.هرکدام از این سلول ها دارای جهشی در ژن های متفاوت رمزدهی کننده پروتئین لازم برای مسیربیوشیمیایی مشترک هستند.آنالیز مکمل جهش مغلوب رادر جهش یافته با فنوتیپ جهشی مشابه ایجاد شده در ژن های متفاوت یا مشابه ،تشخیص می دهد.

نقشه برداری ژنتیکی:

(Genetic mapping) تشخیص مناطق مرتبط با ژن ها درروی یک کروموزوم.

مارکرهای ژنتیکی:

(Genetic markers) آلل های مرتبط با فنوتیپ قابل تشخیص که بطور تجربی برای شناسایی یا انتخاب ژن پیوسته یک کروموزوم، یک سلول یا یک موجود زنده به کار می رود. همچنین به مارکرهای مولکولی برپایه DNAمراجعه شود.

ژنوم:

(Genome) مجموع اطلاعات ژنتیکی که به وسیله یک سلول ارگانیسم حاصل می شود.

انگشت نگاری ژنومی:

(Genomic imprinting) فرآیندی که طی تمایز گامت های دیگر در تغییرات کروماتین اتفاق می افتد تا موجب بیان ژن های ویژه شود.به علت اینکه در گامت های نروماده ژن های متفاوتی وجود داره.بیان فنوتیپی ژن های بخصوص توارث الل های ویژه از نر یا ماده راتشخیص می دهد.

ژنومیکس:

(Genomics) آنالیزهای مقایسه ای تمام توالی ژن های ارگانیسم های مختلف و تشخیص الگوهای بیان ژن که برای برآورد ارتباطات تکاملی بین گونه ها و پیشگویی انواع کلی RNAهای تولید شده به وسیله یک ارگانیسم به کار میرود.

ژنوتیپ:

(Genotype) مجموع ساختار ژنتیکی یک سلول منفرد یا ارگانیسم و همچنین آلل های ویژه دریک یا چندین جایگاه ژنی می باشد.

سلول زایا:

(Germ cell) هرسلولی که در تولید مثل جنسی یک ارگانیسم به طور فعال در تشکیل گامت ها و پیش سازهای نابالغ شرکت می کند.همچنین دودمان سلول های زایا نیز نامیده می شوند.به سلول های سوماتیک مراجعه شود.

لایه زاینده:

(Germlayer) اجداد سلول های زایا که به گامت ها تبدیل می شوند و بنایراین در تشکیل نسل های بعدی شرکت دارند.

سلول لایه زاینده:

(Germline cell) به سلول های زاینده مراجعه شود.

گلیا:

(Glia) سلول های پشتیبان نمی کنند و سلول های گلیا نیز نامیده می شوند و از سلول های شوآن و الیگودندروسیت ها که غلاف میلین را تولید می کنند و آستروسیت ها که در تشکیل سیناپس عمل می کنند و میکروگلیا که فاکتورهای ترومیک می سازد و در پاسخ های ایمنی عمل می کند تشکیل شده اند.

گلوکاگون:

(Glucagon) هورمون پپتیدی که در سلول های جزایر پانکراس تولید می شود و تبدیل گلیکوژن به گلوکز را در کبد انجام می دهد.گلوکاگون به همراه انسولین برای کنترل سطح قندخون عمل می کند.

گلوگز:

(Glucose) مونوساکارید 6کربنه، که به عنوان یک سوخت اصلی در اغلب سلول هاست.پلیمر طویل گلوکز، گلیکوژن و نشاسته به ترتیب برای ذخیره انرژی در سلول های جانوری و گیاهی به کار می روند.

پروتئین های Glut:

(Glut proteins) خانواده ای از پروتئین های گذرنده غشایی که شامل 12مارپیچ آلفا عبوری از غشا می باشد.این پروتئین ها انتقال گلوکز و کمی قندهای دیگر از غشا پلاسمایی در جهت غلظت را انجام می دهند.

گلیکوژن:

(Glycogen) پلی سارکاید طویل و منشعب که منحصرا از واحدهای گلوکز تشکیل شده و منبع اصلی ذخیره کربوهیدرات در جانوران می باشد و عمدتا درسلول های ماهیچه ای و کبد یافت می شود.

گلیکولیپید:

(Glycolipid) هرلیپیدی که به زنجیره کربوهیدراتی کوتاه به صورت کووالان متصل شده و اغلب درغشا پلاسمایی یافت می شوند.

گلیکولیز:

(Glycolysis) مسیر متابولیکی که در آن قندها با تولید ATPبه صورت بی هوازی، به لاکتات یا پیروات در سیتوزول تجربه می شوند.

گلیکوپروتئین:

(Glycoprotein) هرپروتئین به یک یا تعداد زیادی از زنجیره های پلی ساکاریدی که به فور کووالان متصل هستند. بیشتر پروتئین های ترشحی و غشایی گلیکوپروتئینی می باشد.

گلیکوزآمینوگلیکان ها:

(Glycosaminoglycan) پلیمر طویل، خطی و باردار با واحدهای تکرار شونده دی سارکاریدی که اغلب این دی ساکاریدها سولفاته اند.GAGیکی از ترکیبات اصلی ماتریکس خارج سلولی است.معمولا به عنوان جزئی از پروتئوگلیکان می باشد

پیوند گلیکوزیدی:

(Glycosidic bond) پیوند کووالان میان دومونوساکارید که به هنگام اتصال یک اتم کربن ازیک قند با گروه هیدروکسیل قند دیگر با آزادشدن یک مولکول آب تشکیل می شود.

Gپروتئین،تک زیرواحدی:

(G proteins monomeric) به ابرخانواده GTPآز مراجعه شود.

Gپروتئین،سه زیرواحدی بزرگ:

(G protein,trimeric) پروتئین های متصل به GTP که درمسیرهای سیگنال دهی داخلی سلولی عمل می کنند.معمولا به وسیله اتصال لیگاند به گیرنده مزدوجشان درسطح سلول فعال می شوند.این پروتئین ها دارای 7مارپیچ عبوری از غشا می باشند.همچنین به ابرخانواده GTPآز مراجعه شود.

Gپروتئین های جفت شونده با گیرنده:

(G protein conpledreceptor) عضوی ازیک گروه بزرگ گیرنده های سیگنالی سطح سلول که شامل اپی نفرین، گلوکاگون و فاکتور جفت گیری در مخمر می باشد.همه GPCRها دارای7مارپیچ عبوری از غشا می باشند اتصال لیگاند موجب فعال شدن Gپروتئین های تری مری یا سه تکه ای مزدوج می شود و به این وسیله مسیرهای سیگنالی داخل سلولی آغاز می گردد.

کمپلکس گلژی:

(Golgi complex) کیسه های پهن متشکل از کیسه هایی از اجزا غشا در سلول های یوکاریوتی که بهم متصل شده اند و در پردازش و دسته بندی پروتئین ها و لیپیدها برای ارسال به بخش های دیگر سلولی یا برای ترشح نقش دارد و همچنین شبکه گلژی نیز نامیده می شود.

رشد مخروطی:

(Growth cone) متشکل از امتدادهایی از غشا سلولی و بطور عمده، رشد و انتهای اکسون می باشد که به عنوان ساختار راهنمایی حسگرهای متحرک عمل میکند.

فاکتور رشد:

(Growth factor) مولکول پلی پپتیدی خارج سلولی که به رسپتور سطح سلول متصل شده و مسیر سیگنالی داخل سلولی راایجاد می کند.این مسیر بطور کلی منجر به تقسیم سلولی می شود.

ابرخانوادهGTPاز:

(Gtpase super family) گروهی از پروتئین های داخل سلولی که بین دوحالت چرخه ای غیرفعال بااتصال به GDPو یک حالت فعال متصل به GTPقرار دارند.زیرواحدGآلفا از پروتئین های Gسه زیرواحدی ، بزرگ، و Gپروتئین های تک زیرواحدی کوچک مثلRan,Ras,Rob,Racو فاکتور های طویل شدن ویژه دخیل در سنتز پروتئین را شامل می شود .همچنین به پروتئین Gو سه زیرواحدی بزرگ مراجعه شود.

هاپلوئید:

(Haploied) درارتباط بایک ارگانیسم یا سلول که فقط عدد ازهر جفت کروموزوم های همولوگ را دارا می باشد.بنابراین فقط یک نسخه از هر ژن یا جایگاه های ژنی را دارد.گامت ها و سلول های باکتری هاپلوئید می باشند.همچنین به دیپلوئید مراجعه شود.

هجهوگ:

(Hedgehog) خانواده ای از پروتئین های سیگنالی ترشحی که تنظیم کننده های اصلی تمایز بیشتر بافت ها و اندام ها در گونه های متعدد جانوران می باشند.جهش در اجزا و انتقال سیگنالی Hhبه صورت سرطان انسانی و نقص های تولدی ظاهر می شود.گیرنده این پروتئین ها،پروتئین گذرنده از غشا می باشد.

هلیکاز:

(Helycase) هرآنزیمی که درطول دو‌رشته DNAحرکت کرده و با مصرف انرژی آزاد شده و بوسیله هیدرولیز ATPدورشتهDNAراازهم جدا کرده و برای همانندسازی DNAضروری است.فعالیت فاکتور های آغازی ویژه که می تواند ساختار سوم در mRNAراطی آغاز ترجمه باز کند.

مارپیچ حلقه مارپیچ:

(HLH-helix-Loop-helix) موتیف ساختاری محافظت شده شامل دومارپیچ آلفا که به وسیله حلقه کوچک بهم متصلند و در فاکتورهای دو زیرواحدی رونویسی یوکاریوتی یافت می شود.

خانواده HER:

(HER family) گروهی از گیرنده های متعلق به گیرنده های تیروزین کیناز که به تعدادی از فاکتورهای رشد اپیدرمی متصل می شوند.بیان بیش از حد پروتئین HER2بااغلب سرطان های سینه ارتباط دارد.

هتروکروماتین:

(Hetero chromatin) مناطقی از کروماتین که بسیار فشرده اند و در طی اینترفاز از نظر رونویسی غیرفعال می باشند.

هتروزیگوت:

(Heterozygous) درارتباط با سلول دیپلوئید یا ارگانیسم که دارای آلل های متفاوت از ژن ویژه می باشد.

هگزوز:

(Hexose) مونوساکارید 6کربنه.

پیوند پرانرژی :

(High-energy bond) پیوند کوالان که به هنگام هیدرولیز تحت شرایط داخل سلولی مقدار زیادی انرژی آزاد می کند.مثال هایی از این پیوندها ،پیوندفسفوانیدرید در ATP,پیوند تیواستری در استیل CoAو پیوندهای استرفسفات متعدد می باشد.

هیستون:

(His tone) پروتئین های کوچک و محافظت شده که در کروماتین سلول های یوکاریوت یافت می شوند.هیستون ها با DNAدرساختاری به نام نوکلئوزم پیوند می خورند.

هومئودُمین:

(Homoedomain) موتیف ساختاری محافظت شده DNAبرای اتصال به DNAکه درفاکتورهای رونویسی تمایزی یافت می شود.

هومئوز:

(Homeose) تبدیل یک قسمت از بدن به قسما دیگر که در نتیجه جهش با بیان نامناسب ژن های تمایزی ایجاد می شود.

کروموزوم همولوگ:

(Homologous chromosome) یکی از دونسخه کروموزوم مشابه که در سلول دیپلوئید وجود دارد و همچنین به آن همولوگ نیز می گویند.هرکروموزوم همولوگ ازیک والد به ارث می رسد.

نوترکیبی همولوگ:

(Homologous recombination) به نوترکیبی مراجعه شود.

همولوگ:

(Homologous) نسخه های پدری و مادری ازهر کروموزوم که درسلول های دیپلوئید وجود دارد، همولوژی نیز نامیدع می شود.

همولوژی:

(Homology) شباهت در ویژگی ها مثل پروتئین و توالی اسید نوکلئیک یا ساختار یک اندام که منشا تکاملی مشترک را نمایان می سازد.

هگزوز:

(Hexose) مونوساکارید 6 کربنه.

پیوند پرانرژی:

(High _ energy bond) پیوند کوالانی که به هنگام هیدرولیز تحت شرایط داخل سلولی مقدار زیادی انرژی آزاد می کند. مثال هایی از این پیوند ها، پیوند فسفو انیدرید در ATP، پیوند تیواستری در استیل CoA و پیوند های استرفسفات متعدد می باشد.

هیستون:

(Histone) پروتئین های کوچک و محافظت شده که در کروماتین سلول های یوکاریوت یافت می شوند. هیستون ها با DNA در ساختاری به نام نوکلئوزوم پیوند می خورد.(شکل 6_29)

هومئودُمین

(Homoedomain) موتیف ساختاری محافظت شده DNA برای اتصال به  DNA(یک مارپیچ – دور – مارپیچ) که در فاکتورهای رونویسی تمایزی یافت می شود.

هومئوز:

(Homeose) تبدیل یک قسمت از بدن به قسمت دیگر که در نتیجه یا بیان نامناسب ژن های تمایزی ایجاد می شود.

کروموزوم همولوگ:

( Homologus chromosome) یکی از دو نسخه کروموزوم مشابه که در سلول دیپلوئید وجود دارد و همچنین به آن همولوگ نیز می گویند، هر کروموزوم همولوگ از یک والد به ارث می رسند.

نوترکیبی همولوگ:

( (Homologus recombinationبه نوترکیبی مراجعه شود.

همولوگ:

((Homologous نسخه های پدری و مادری از هر کروموزوم که در سلول های دیپلوئید وجود دارند همولوژی نیز نامیده می شود.

همولوژی:

(Homology) شباهت در ویژگی ها ( مثل پروتئین و توالی اسید نوکلئیک یا ساختار یک اندام) که منشا تکاملی مشترک را نمایان می سازد.

هموزیگوت:

(Homozygous) در ارتباط با یک سلول دیپلوئید یا ارگانیسم که دارای دو آلل مشابه از هر ژن ویژه هستند.

هورمون:

(Hormone) به طور کلی هر ماده خارج سلولی که پاسخ های ویژه را در سلول های هدف تحریک می کند، به ویژه

به مولکول های سیگنالی گردش کننده در خون و ایجاد کننده سیگنال های آندوکرینی، هورمون گفته می شود.

هگزوژن:

(Hoxgene) دسته ای از ژن های تمایزی که فاکتور های رونویسی دارای هومودُمین را رمزدهی می کنند و به تعیین شکل بدن جانوران کمک می نمایند. جهش در ژن های Hox منجر به هموئوزیس می شود.(شکل 22-32)

هیالورونان:

((Hyaluronan یک گلیکوز آمینوگلیکان هیدراته بزرگ (GAG) که یکی از ترکیبات اصلی ماتریکسی خارج سلولی می باشد. همچنین به آن اسید هیالورونیک یا هیالورانات نیز می گویند. هیالورونان باعث ارتجاعیت و سفتی ولزج شدن بافت پیوندی می شود.

هیبرید شدن اسید نوکلئیک:

(Hybridizatin nucleic acid) ترکیب دو زنجیره اسید نوکلئیک مکمل برای شکل گیری یک مولکول دو رشته ای که شامل دو رشته DNA یا RNA مورد  استفاده قرار می گیرند.

هیبریدوما:

((Hybridoms   سلول های دوگانه کلون شده که نامیرا بوده و آنتی بادی مونوکلونال می سازند این سلول های دوگانه از ترکیب سلول های B طبیعی یا سلول های میلوما شکل می گیرند.

هیدروکربن:

(Hydrocarbon) پیوند غیرکووالان که بین یک اتم (اغلب اکسیژن یا نیتروژن) با بار منفی و یک هیدروژن با بار مثبت

برقرار می گردد. پیوند هیدروژنی اهمیت زیادی در تثبیت ساختار پروتئین ها و جفت شدن بازها بین زنجیره های اسید نوکلئیک دارا می باشد.(شکل 2-8)

آبدوست:

((Hydrophilic میانکنش مناسب و موثربا اب، همچنین به قطبیت مراجعه شود.

آبگریز:

(Hydrophobic) میانکنش نامناسب با آب، بهطور کلی حل شدن کم یا نامحلول بودن در آب، همچنین به ؛یر قطبی مراجعه شود.

اثر آبگریزی:

(Hydrophobic effect) نیرویی که مولکول های غیرقطبی با بخش هایی غیر قطبی از مولکول ها را به تجمع با یکدیگر در محیط ابی وا می دارد تا اینکه واکنش آنها با مولکول های آب کمتر شود. اغلب این واکنش ها با پیوندها آبگریز نامیده می شوند.

هیپرپلاریزاسیون:

(Hyperpolarization) افزایش پتانسیل الکتریکی در سطح سیتوزولی غشاء از حالتی که به طور معمول در دو سوی غشاء پلاسمایی در هنگام استراحت وجود دارد و منجر به پتانسیل غشایی منفی بالا می شود.

هیپرتونیک:

(Hypertonic) در ارتباط با یک محلول خارج سلولی که به علت افزایش مواد محلول در آن، آب طی فرآیند اسمز از سلول خارج می شود.

هیپوتونیک:

(Hypotonic) در ارتباط با یک محلول خارج سلولی که به علت کاهش غلظت محلول ها در آن ها آب طی فرآیند اسمز وارد سلول می شود.

CAMهای Ig:

(IgCAMS) خانواده ای از مولکول های چسبنده (اتصالی) سلولی که شامل چندین دُمین ایمونوگلوبولین است و واکنش های سلول به سلول مستقل از Ca2+ را انجام می دهد. CAM و Ig ها در بافت های مختلف تولید می شوند و از ترکیبات اتصالات سخت می باشند. (شکل  3-19)

ایمنی:

(Immunity) حالتی از مقاومت (ایمنی) بر علیه اثرات مضر قرار گرفتن در معرض پاتوژنها که در دو فرم است. پاسخ ایمنی دانی که به سرعت عمل میکند اما نسبتا غیر اختصاصی است و دیگری پاسخ ایمنی اکتسابی که چند روز بعد به طور کامل عمل می کند، اما کاملا اختصاصی می باشد. (شکل 1-4)

ایمونوگلوبولینIg:

(Ig ) Immunoglobulin )) هر یک از پروتئین های سرمی که به وسیله سلول های B تمایز یافته تولید می شوند و می توانند به عنوان آنتی بادی عمل کنند. همچنین در شکل متصل به غشاء به عنوان بخشی از گیرنده سلول های B می باشند. ایمونوگلوبولین ها، به پنج کلاس تقسیم می شوند (ایزوتیپ) و هر کدام خصوصیات عملکردی ویژه دارند.همچنین به آنتی بادی مراجعه شود.(شکل های 24-8 و 24-9)

تاخوردگی ایمونوگلبولین:

(Immunoglubulin fold) موتیف ساختاری تکاملی که در آنتی بادی ها وجود دارد. رسپتور سلول های T و سایر پروتئین های یوکاریوتی به طور مستقیم در تشخیص آنتی ژن ویژه دخیل نیستند، همچنین دُمین ایمونوگلبولین نیز نامیده می شوند.(شکل 24-12b)

ایموپورتین:

(Importin) پروتئینی که به پروتئین محموله در سیتوپلاسم متصل شده و آن را از طریق مناقد هسته ای به داخل هسته انتقال می دهد. برگشت ایمپورتین به سیتوپلاسم به کمک Ran (عضوی از ابرخانواده GTP آز) صورت می گیرد. همچنین به اکسپور تین مراجعه شود.

القا:

(Induction) 1.تغییری در حالت تمایزی یک سلول یا یک بافت در جنین زایی که در نتیجه سیگنال هایی از سلول یا بافت

یا به وسیله تماس مستقیم با سایر سلول ها روی می دهد. 2.افزایش در سنتز آنزیم یا مجموعه ای از آنزیم هایی که به وسیله مولکول های ویژه (القا کننده) در متابولیسم سلولی صورت می گیرد.

التهاب:

(Inflammation) پاسخ موضعی به آسیب  یا عفونت که منجر به فعالیت سلول های سیستم ایمنی و دیگر اجزا آن محل آسیب دیده می شود و به وسیله چهار نشانه قرمزی، تورم، تهیه و درد مشخص می گردد.

فاکتور شروع:

(Initiation Factor) گروهی از پروتئین های غیر ریبوزومی که تجمع مناسب ریبوزوم و mRNA را فراهم کرده و برای شروع ترجمه ضروری هستند (سنتز پروتئین) (شکل 4-24)

اینوزیتول 1 ,4,5 تری فسفات:

(Inositol. 1, 4, 5 triphosphate (IP3)) پیامبر ثانویه داخل سلولی که به وسیله شکستن لیپید غشایی فسفاتیدیل اینوزیتول 4 و 5 دی فسفات در پاسخ به تحریک گیرنده های سطح سلولی تولید می شوند.  IP3 منجر به آزاد شدن   Ca2+ذخیره شده در شبکه ی اندوپلاسمس می شود و یکی از چندین فسفواینوزیتول های فعال بیوزیستی است.(شکل 15-9 و جدول 15-3)

هیبریدیزاسیون در جا:

(In sito hybridization) هیبریداسیون در جا، روشی برای تشخیص توالی های ویژه DNA و RNA در سلول ها و بافت ها به وسیله ی تیمار نمونه با پروب ها یتک زنجیره ای است که این پروب ها با توالی اختصاصی خود در نمونه هیبرید می شوند.

عایق:

(Insulator) توالی خاصی از DNA که از رونویسی یک ژن در یک سمت عایق توسط تشدید کننده های رونویسی ( که در سمت دیگرعایق قرار دارند) جلوگیری می کند، بنابر این واکنش های نامناسب میان عناصر کنترل ژن های مجاور ایجاد نمی شود.

انسولین:

Insulin)) هورمون پپتیدی که توسط سلول های βجزایر لانگرهانس تولید می شود و جذب گلوکز به داخل ماهیچه ها و سلول های چربی را افزایش می دهد. انسولین به همراه گلوکاگون سطح گلوکز خون را تنظیم می کند. انسولین به عنوان فاکتور رشد در بسیاری از سلول ها می باشد.

پروتئین غشایی اینتگرال:

Integral membrane protein)) هر پروتئینی که دارای یک یا تعداد بخش های آب گریز می باشد. این بخش های آب گریز در مرکز دو لایه فسفولیپیدی قرار دارد. همچنین به آنها پروتئین گذرنده غشایی نیز می گویند.

اینتگرین:

Integrin)) خانواده بزرگی از پروتئین های هترودیمری گذرنده غشایی که به عنوان گیرنده های اتصال عمل کرده و موجب اتصال سلول به ماده زمینه ای خارج سلولی شده یا به عنوان مولکول های اتصال سلولی باعث اتصال سلول به سلول می شود.

اینترفرون (IFN):

(IFNs) Interferons)) گروه کوچکی از سیتوکین ها که به گیرنده های سطح سلول هدف متصل شده و موجب تغییراتی در بنیان ژن می شوند، این تغییرات منجر به یک حالت ضد ویروسی با سایر پاسخ های سلولی مهم در سیستم ایمنی می شوند.

اینترلوکین ها:

((ILA) Interleukins) گروه بزرگی از سیتوکین ها که بعضی از آنها در پاسخ به التهاب آزاد می شوند و موجب تکثیر و عملکرد سلول های B تولیدکننده آنتی بادی در سیستم ایمنی می شوند.

رشته های حد واسط:

(Interinlediate filament)  رشته های اسکلت سلولی (به قطر 10 نانومتر) که به وسیله پلیمریزاسیون ویژه درهربافت ایجاد می شود و شامل زیر واحدهای پروتئینی مثل کراتینها، لامینها و رشته های عصبی می باشند. (شکل 18-45 و جدول 18-1)

اینترفاز:

(Interphase) دوره زمانی طولانی چرخه سلولی شامل مراحل G1 و D و G2، میان یک فاز میتوزی و فاز میوزی بعدی. (شکل 1-17و20-1 )

اینترون:

Intron)) بخشی از یک رونوشت اولیه (یا بخشی از DNA که آن را رمزدهی می کند) که در پردازش RNA حذف شده و در mRNA عملکردی و rRNA و tRNAهای بالغ وجود ندارد.

در شرایط آزمایشگاهی:

(Invitro) واکنش یا فرایندی که در یک محیط عاری از سلول صورت می گیرد. گاهی اوقات به منظور شناسایی سلول های تکثیر شده در محیط کشت از سلول های تکثیر شده در ارگانیسم استفاده می شود.

در داخل بدن موجود زنده:

(Invivo) واکنش یا فرآیندی که در یک سلول یا ارگانیسم دست نخورده اتفاق می افتد.

میانکنش یونی:

(Ionic interaction) پیوند غیر کوالان بین یون با بار مثبت (کاتیون) و یک یون با بار منفی (آنیون) که اغلب پیوند یونی نامیده می شود.

IP3:

((IP3 به اینوزیتول 1 و 4 و 5 تری فسفات مراجعه شود.

ایزوفرم:

(Isoform) یکی از چندین شکل پروتئین های مشابه که توالی اسید آمینه ای آن ها اندکی با هم فرق دارد ولی عملکرد کلی آن ها با هم مشابه است، ایزوفرمها (هم ریخت ها) به وسیله ژن های مختلف یا یک زن منفرد که رونوشت اولیه آن تحت تأثیر پیرایش متناوب قرار گرفته است، ایجاد می شوند.

ایزوتونیک:

(Isotonic) در ارتباط با محلولی که غلظت مواد محلول موجود در آن به حدی نیست که باعث حرکت آب به داخل یا خارج سلول شود.

PH ایزوالکتریک:

(PH Isoelectree poit(PI)) محلولی که پروتئین حل شده یا مولکول های باردار دیگر در آن بار خنثی پیدا می کنند و بنابراین در میدان الکتریکی حرکت نمی کنند. (شکل 3-34)

کاریوفرین:

(Karyopherin) خانواده ای از پروتئین های انتقالی هستند که به عنوان ایمپورتین و اکسپورتین یا هر دو صورت عمل می کنند.هر کاریوفرین به توالی سیگنال (نشانه) ویژه در پروتئین های محموله متصل می شوند و به داخل یا خارج هسته حرکت می کنند.

کاریوتیپ:

(Karyotype) تعداد اندازه و شکل هایی از مجموع کروموزوم های متافازی یک سلول یوکاریوتی.

کراتین:

(Keratin) گروهی از پروتئین های رشته ای حدواسط که در سلول های اپی تلیال وجود دارند و داخل رشته های هتروپلیمری تجمع می یابند.

کیلوکالری:

Kilocalorie (KCal))) به کالری مراجعه شود.

کیناز:

Kinase)) آنزیمی که گروه فسفات انتهای ATP را به یک سوبسترا منتقل می کند. پروتئین کینازها فسفریله کننده سرین،  ترئونین یا تیروزین های ویژه، نقش مهمی در تنظیم فعالیت بسیاری از پروتئین های سلولی دارند، همچنین به فسفاتاز مراجعه شود.( شکل 3-33)

کینزین

Kinesin)) گروهی از پروتئین های حرکتی که با استفاده از انرژی حاصل از ATP به سمت انتهای ریز لوله ها حرکت می کنند، کینزین ها می توانند وزیکول ها و اندامک ها را جابه جا کرده و در طی میتوز در حرکت کروموزوم ها نقش دارند. (شکل 21-18 تا 18-19)

انرژی جنبشی:

Kinetic energy)) انرژی حرکتی مثل حرکت مولکول ها.

کینه توکور:

((Kinetochore ساختار پروتئینی چند لایه که در نزدیکی سانتروزوم هر کروموزوم میتوزی قرار داشته و از این منطقه ریز لوله ها به سمت قطبین دوک سلول امتداد یافته و نقش فعال در حرکت کروموزوم ها به قطبین دوک در طی آنافاز دارند. (شکل 18-39)

Km:

(Km) پارامتری که نشان دهنده تمایل یک آنزیم برای سویسترا می باشد و برابر با غلظت سوبسترا در نصف سرعت حداکثر واکنش است.همچنین به آن ثابت میکائیلس نیز می گویند. پارامتر مشابه Km که نشان دهنده تمایل پروتئین انتقال دهنده به

مولکول انتقالی و یا تمایل یک رسپتور به لیگاندش می باشد نیز وجود دارد.

خاموش کردن siRNA:

Knockclown , siRNA)) روشی آزمایشگاهی برای جلوگیری از ترجمه  mRNA ویژه که با استفاده از siRNA صورت می گیرد. این روش برای کاهش فعالیت یک پروتئین به ویژه در ارگانیسم هایی که پیرو روش های ژنتیکی کلاسیک برای جدا کردن فقدان عمل جهش یافته ها نیستند، می باشد.

تخریب ژنی:

(Knockout’gene) غیر فعال سازی انتخابی ژن ویژه با جایگزین کردن آن با یک آلل غیر عملکردی (مختل شده) در یک ارگانیسم طبیعی.

رشته ی پیرو:

Lagging strand)) یکی از دو زنجیره DNA خواهری که در چنگال همانندسازی شکل می گیرند این ها قسمت های ناپیوسته می باشند (قطعات اوکازاکی) از جهت  5`  به 3` ساخته شده، بعدا به هم متصل می شوند. همچنین به رشته پیرو مراجعه شود. (شکل4-30)
لامینین:

Laminin)) پروتئین هتروتریمری بزرگ ماتریکسی که در غشاء پایه یافت می شود.

لاترال:

Lateral)) به بازو لاترال مراجعه شود.

مهار جانبی:

Lateral inhibition)) فرایند مهم توسعه یافته به واسطه سیگنال است. این فرایند منجر به ایجاد سرنوشت های مختلف سلول های مجاور شبیه به هم می شود.

رشته ی پیرو:

Leading strand)) یکی از دو زنجیره DNA که در چنگال همانند سازی به وسیله سنتز پیوسته در جهت 5` به 3` تشکیل می شود. جهت سنتز، رشته رهبر هم جهت با حرکت چنگالی همانند سازی می باشد. همچنین به رشته پیشرو مراجعه شود. (شکل   4-30)

لکتین:

(Lectira) هر پروتئینی که محکم به قندها متصل می شود. لکتین ها به تاخوردن مناسب بعضی گلیکوپروتئین ها در شبکه آندوپلاسمی کمک کرده و برای خالص سازی گلیکوپروتئین ها در کروماتوگرافی تمایلی استفاده می شود یا هیبریدیزاسیون در روش در جا به عنوان معرف شناسایی گلیکوپروتئین ها کاربرد دارند.

زیپ لوسین:

(Leucin zipper) موتیف ساختاری مارپیچ که از دو مارپیچ α هومودیمر یا هترودیمر تشکیل شده است، که یک موتیف مشترک در بسیاری از فاکتورهای رونویسی یوکاریوتی می باشند.همچنین به کویل کویل مراجعه شود.

عناصر طویل پراکنده:

LINES (Long interspresed element))) دسته ای از رتروترانسپوزون ها با طول 6 کیلوباز که به ویژه در پستانداران فراوان هستند و تقریبا 21٪ از کل DNA انسانی را تشکیل می دهند.

پیوستگی:

(Linkage)در علم ژنتیک تمایل در جایگاه مختلف روی کروموزوم های مشابه برای به ارث رسیدن همراه با هم، هر چه در جایگاه به هم نزدیک تر باشند فراوانی نوترکیبی میان آن ها کمتر و پیوستگی بین آن ها بیشتر می شود.

لیپید:

(Lipid) هر مولکول آلی که نامحلول می باشد اما در حلالهای آلی غیرقطبی حل می شود، کلاس های اصلی آنها شامل اسیدهای چرب، استروئیدها وتری گلیسریدها می باشد.

پروتئین غشایی متصل به لیپید:

(Lipid – anchored membrane protein) هر پروتئینی که از طریق یک یا چند پیوند کووالان به گروه های لیپیدی موجود در دو لایه فسفولیپیدی غشاء سلولی اتصال یابد.

رَفت لیپیدی:

Lipid raft)) دُمین های کوچک در غشا پلاسمایی که از کلسترول، اسفنگومیلین و پروتئین های کراتین غنی می باشند.

لیپو پروتئین:

Lipoprotein)) هر پروتئین بزرگ محلول در آب و ترکیب لیپیدی که لیپیدها را به بدن متصل می کند. همچنین به لیپوپروتئین های با وزن مولکولی کم مراجعه شود. (LDL)

لیپوزوم:

(Liposome) ساختار کروی شکل دو لایه فسفولیپیدی که درون آن آب وجود دارد و در محیط آزمایشگاهی از فسفولیپیدها و احتمالا پروتئین های غشایی ساخته می شود.

جایگاه:

(Locus) جایگاه به خصوص یک زن روی یک کروموزوم، همه آلل های ویژه یک ژن جایگاه های ژنی مشابهی را اشغال می کنند.

تکرارهای انتهایی طویل:

(Long terminal repeats(LTRs)) توالی تکراری مستقیم، که بیشتر از600جفت باز داشته و در طرفین مناطق رمزدهی کننده DNA رترو ویروسی الحاق شده و در رتروترانسپوزون های ویروسی قرار دارد.

لیپوپروتئین های با چگالی کم:

Low density lipoprotein (LDL))) لیپوپروتئین های با وزن مولکولی کم: یک گروه از لیپوپروتئین ها شامل آپولیپوپروتئین 100-B که یک ناقل اصلی کلسترول در تشکیل استرهای کلستریل در بافت ها، به ویژه در کبد می باشد.

لومن:

(Lumen) فضای داخل ساختار لوله ای (مثل رگ یا روده) با حجم داخلی از یک ترکیب متصل به غشاء در یک سلول.

لمفوسیت:

( (Lymphocytesدو دسته از سلول های سفید خون که مولکول های بیگانه) آنتی ژن ها) را تشخیص داده و در پاسخ ایمنی شرکت می کنند.لمفوسیت های B )سلول های B) مسؤول نابود سازی سلول های آلوده به باکتری ها، ویروس ها، سلول های بیگانه و سلول های سرطانی می باشند.

لیزشدن:

(Lysis) نابودی یک سلول به وسیله شکستن غشای پلاسمایی و آزاد شدن محتویات آن.

لیزوژنی:

Lysogeny)) پدیده ای که در آن DNA ویروس در سلول باکتری ( باکتریوفاژ) وارد ژنوم سلول میزبان می شود و همراه با DNA باکتری همانندسازی شده ولی بیان نمی شود. فعال سازی بعدی منجر به شکل گیری ذرات ویروسی جدید شده و در نهایت موجب لیز سلول می شود.

لیزوزوم:

(Lysosome) اندامک کوچک که دارای pH داخلی 4.5 بوده و شامل آنزیم های هیدرولیزکننده می باشد و در تجزیه مواد وارد شده به وسیله آندوسیتوز و اجزاء سلولی در خودخواری نقش دارد.

مرحله میتوزی:

M (mitotie) phase)) به چرخه سلولی مراجعه شود.

مولکول بزرگ:

Macromolecule)) هر مولکول پلیمری بزرگ (مثل اسید نوکلئیک، پلی ساکارید، پروتئین) که دارای جرم مولکولی بیش از چند هزار دالتون می باشد.

ماکروفاژ:

(Macrophage) لکوسیت های فاگوسیتوز کننده که پاتوژن ها را از طریق گیرنده های شبیه Toll ) Toll – Like receptor )  تشخیص می دهند. آن ها به عنوان سلول های ارائه دهنده آنتی ژن می باشند و منبع اصلی تولید سیتوکین هستند.

کمپلکس سازگاری بافتی:

Major histocompatibility complex (MHC))) یک سری از ژنهای مجاور(همسایه) که مولکول های MHC دسته I وII و دیگر پروتئین ها را رمزدهی می کنند. برای ارائه آنتی ژن همچنین بعضی پروتئین های کمپلمان ضروری می باشند. ترکیب در موش و انسان HLA نامیده می شود.

بدخیم:

Malignant)) در ارتباط با تومور یا سلول های توموری که به بافت های طبیعی اطراف خود حمله می کنند و متاستاز انجام می دهند.همچنین بع خوش خیم مراجعه شود.

MAP کیناز:

MAP Kinase)) خانواده ای از پروتئین کینازهایی که در پاسخ به تحریک سلول به وسیله فاکتورهای رشد مختلف فعال می شوند و با فسفریله کردن فاکتورهای رونویسی ویژه و پروتئین های هدف دیگر باعث پاسخ سلولی می شوند. (شکل 16-26 و    16-27)

سرعت حداکثر:

Maximal velocity)) سرعت حداکثر، به Vmax مراجعه شود.

حسگرهای مکانیکی:

Mechanosensor)) هر یک از چندین نوع ساختار های حسی که در بافت های مختلف جای دارند و به تماس های محیطی و حرکت های دست و پا و سر، در دو دما پاسخ می دهند.

میانجی:

((Mediator ترکیب چند پروتئین بسیار بزرگ که یک پل مولکولی میان فعال کننده های رونویسی متصل شده به یک تشدید کننده و RNA پلیمراز II در یک پروموتر تشکیل می دهند. به عنوان یک فعال کننده در تحریک رونویسی عمل می کند. (شکل  7-41 و7-42)

میوز:

Meiosis)) نوع خاصی از تقسیم سلولی در یوکاریوت ها که طی بلوغ سلول های زاینده اتفاق می افتد و شامل دو مرحله تقسیم هسته و سیتوپلاسم است. دارای یک مرحله از همانند سازی DNA بوده و منجر به تشکیل چهار سلول هاپلوئید (گامت ها) از یک سلول دیپلوئید می شود. (شکل5-3)

پتانسیل غشایی:

Membrane potential)) تفاوت پتانسیل الکتریکی در دو سوی غشاء که به واسطه فزونی یون های مثبت (کاتیون ها) در یک سمت غشاء و یون های منفی (آنیون ها) در سمت دیگر غشاه ایجاد می شود.(شکل 11-17 و 11-18)

پروتئین ناقل غشاء:

Membrane transport protein)) واژه ای کلی برای هر پروتئین اینتگرال غشا که تحرک یک یا چندین یون ویژه یا مولکول های کوچک از غشاء سلولی را بدون توجه به مکانیسم انتقالی، انجام می دهد.

مریستم:

Meristem)) گروه سازمان یافته غیر تمایزی از سلول های تقسیم شونده که در نوک ساقه و ریشه های در حال رشد گیاهان حفظ می شوند. همه بافت های بالغ از مریستم منشاه می گیرند.

مزانشیم:

Mesenchyme)) بافت پیوندی جنین نابالغ که از سلول های سازمان یافته و سلول های متصل به حالت سست تشکیل شده است واز مزودرم و اکتودرم در جانوران مشتق می شود.

مزودرم:

Mesoderm)) لایه میانی از سه لایه اصلی جنینی جانوران که بین اکتودرم و اندودرم قرار دارد و منشاء نوتوکرود، بافت های پیوندی، ماهیچه، خون و دیگر بافت ها می باشد. (شکل 21-3 و 22-11)

RNA پیک:

Messenger RAN)) به mRNA مراجعه شود.

متافاز:

Metaphase)) مرحله ای از میتوز که در آن کروموزوم ها متراکم اند و به دوک میتوز در قسمت استوایی آن متصل می شوند اما هنوز جداسازی آن به سمت قطبین دوک شروع نشده است. (شکل 18-34)

متاستاز:

(Metastasis) انتشار سلول های سرطانی از محل منشاء شان و استقرار آن ها در جایگاه های ثانویه رشد.

MHC:

(MHC) به ترکیب اصلی سازگاری بافتنی مراجعه شود.

مولکول MHC:

MHC molecule)) گلیکوپروتئینی که پپتیدهای مشتق از پروتئین های بیگانه و خودی روی سطح سلول را ارائه می دهد و برای ارائه آنتی ژن به سلول های T ضروری می باشد دسته MHCI تقریبا در همه سلول های هسته دار بیان می شود. مولکول دسته MHCII در سطح سلول های ارائه دهنده آنتی ژن بیان می گردد. (شکل  24-23 و 24-24)

میسل:

Micelle)) تجمع کروی از فسفولیپیدهای محلول در آب یا مولکول های آمفی پاتیک دیگر، که خودبه خودی در محلول آبی تشکیل می گردند. (شکل  10-6c)

ثابت میکائیلیس:

Michaelis constart)) ثابت میکائیلیس؛ به Kim مراجعه شود.

ریز رشته:

Microfilament)) رشته های اسکلت سلولی (با قطر 7 نانومتر) که به وسیله پلیمریزه شدن اکتین کروی (G) ایجاد می شوند. همچنین به آن ها رشته های اکتین نیز می گویند. ریزرشته ها در انقباض ماهیچه ها، سیتوکینز، حرکت سلول و سایر عملکردهای سلولی نقش مهمی را ایفا می کنند.

RNA کوچک:

Micro RNA)) به mRNA مراجعه شود

ریزلوله:

Microtubule)) رشته های اسکلت سلولی (با قطر 25 نانومتر) که به وسیله پلیمریزه شدن مونومرهای توبولین   α و β شکل می گیرند و دارای قطبیت ساختاری و عملکردی هستند. ریز لوله ها از اجزاء اصلی مژه، تاژک، دوک میتوزی و سایر ساختار های سلولی می باشند (شکل 18-2 و 18-3)

پروتئین های متصل به ریز لوله (MAP):

Microtubule – associated Protein (MAP))) هر پروتئینی که به ریز لوله ها متصل شده و پایداری آن ها را تنظیم می کنند. (شکل 18-14 و 18-15)

مرکز سازماندهی ریزلوله:

Microtubnle organizing center)) به MTOC مراجعه شود.

میکروویلی:

Microvillus (microvilli))) برآمدگی های کوچک پوشش دهنده غشاء در سطح سلول های جانوری که شامل مرکزی از رشته های اکتین می باشند. میکروویلی های زیادی در سطح جذبی سلول های اپی تلیال روده وجود دارند. این میکروویلی ها سطح جذب مواد غذایی را افزایش می دهند. (شکل 17-4 و 19-9)

RNA کوچک:

Micro RNA, mi RNA)) هر یک از RNAهای داخل سلولی کوچک که دارای   20-30  نوکلئوتید هستند و از نواحی دو رشته ای با ساختارهای ثانویه سنجاق سر در RNA طویل اولیه تشکیل شده اند، یک رشته از miRNA بالغ متصل شده و یک ترکیب RNA القاءکننده خاموشی (RISC) ایجاد می شود. این ترکیب از ترجمه mRNA هدف هیبرید شده به چندین پروتئین به طور ناقص یا miRNA جلوگیری می کند. چندین miRNA باید با یک mRNA منفرد دو رشته شوند تا از ترجمه آن جلوگیری به عمل آورند. همچنین به siRNA مراجعه شود (شکل 8-25 و 8-26)

میتوکندری:

(Mitochondrion ( mitochondria ))  یک اندامک بزرگ که توسط غشاء فسفولیپیدی دولایه احاطه شده و حاوی DNA بوده و فسفریلاسیون اکسیداتیو را انجام می دهد که به موجب آن بیشترین ATP در یوکاریوت ها تولید می شود. (شکل  9-8 و 12-6)

میتوژن:

Mitogen)) فرآیندی در سلول های یوکاریوتی که به موجب آن هسته تقسیم شده و دو هسته خواهری مشابه با کروموزوم های دیپلوئید تولید می کند. همچنین به سیتوکینتز و میوز مراجعه شود. (شکل  18-34)

عامل پیش برنده ی میتوز:

(Mitosis – promoting factor) به MPF مراجعه شود.

دوک میتوزی:

Mitotic spindle)) ساختار موقتی تخصص یافته که طی میتوز در سلول های یوکاریوت ایجاد می شود و کروموزوم ها روی آن قرار گرفته و آن ها را به قطب های مختلف سلول تقسیم شده ، حرکت می دهد. همچنین دستگاه میتوزی نیز نامیده می شود. (شکل 18-36)

عنصر متحرک DNA:

Mobile DNA element)) به عناصر قابل انتقال DNA مراجعه شود.

چاپرون مولکولی:

Molecular chaperone)) به جاپرون مراجعه شود.

مکمل شدن مولکولی:

( (Molecular compennentryنوع تناسب قفل و کلید میان اشکال، بارها، آبدوستی و یا دیگر خصوصیات فیزیکی دو مولکول یا دو پروتئین که چندین واکنش غیرکووالان میان آن ها برای نزدیک تر کردن شان شکل می گیرد.

مولکول های مارکر بر اساسDNA:

Molecular markers, DNA based)) توالی های DNA که بین گونه های یکسان موجودات زنده متنوع می باشند (چندشکلی DNA) و در مطالعات پیوستگی در علم ژنتیک مفید هستند و شامل RFLPها می باشند.

آنتی بادی مونوکلونال:

Monocloral ontibody)) آنتی بادی که به وسیله یک سلول B تولید می شود بنابراین این پروتئین هموژن یک آنتی ژن منفرد و اختصاصی (ایی توپ) را تشخیص می دهد و می تواند به طور آزمایشگاهی با استفاده از هیبریدوما تولید گردد.

مونومر:

Monomer)) هر مولکولی که به طور شیمیایی به سایر مولکول های مشابه خود متصل شده و یک پلیمر را شکل می دهد مثل اسید آمینه ، نوکلئوتیدها و مونوساکاریدها.

مونوساکارید:

(Monosaccharide) هر قند ساده با فرمول   n(CH2O) که در آن  n=3-7 می باشد.

مورفوژن (ریخت زا):

Morphogen)) یک مولکول سیگنال که هویت یک سلول را در طی تمایز مشخص می کند. این کار با توجه به غلظت این مولکول انجام می گیرد.

موتیف ساختاری:

Motif, structural)) ترکیب ساختاری سه بعدی و دوبعدی در پروتئین ها که اغلب به وسیله توالی اسید آمین های ویژه ایجاد می شود. همچنین آن را تاخوردگی ساختاری نیز می نامند. یک موتیف ساختاری دارای یک ساختار سه بعدی ویژه بوده و اغلب عملکرد بخصوصی را انجام می دهد.

پروتئین حرکتی:

Motor protein)) عضوی از دسته به خصوص آنزیم های مکانو شیمیایی که از انرژی هیدرولیز ATP ، برای حرکت خطی یا چرخشی استفاده می کنند. همچنین به آن ها حرکت دهنده های مولکولی نیز می گویند.همچنین به داینئین، کینزین و میوزین مراجعه شود.

عامل پیش برنده ی میتوزی:

MPF (mitosis – promoting factor))) پروتئین هترودیمری که از سیکلین میتوزی و کیناز وابسته به سیکلین -CDK تشکیل شده و باعث ورود سلول به میتوز و به وسیله فسفریلاسیون پروتئین های به خصوص می شود.

mRNA پیک:

(mRNA ( messenger RNA)) هر RNA که ترتیب اسیدهای آمینه را در پروتئین مشخص می کنند (مثل ساختار اولیه) و به وسیله رونویسی DNA به واسطه آنزیم RNA پلیمراز تولید می شود. در یوکاریوت ها آغاز تولید RNA (رونوشت اولیه) تحت تأثیر پردازش برای ایجاد mRNA بالغ قرار می گیرد. همچنین به ترجمه مراجعه شود. (شکل  14-15)

mRNA خارج کننده:

mRNA – exporter) ) پروتئین هترودیمری که به mRNA حاوی ذرات ریبونوکلئوپروتئین ها (mRNPS) متصل شده و آن را از هسته سیتوپلاسم به وسیله واکنش با توکلئوپورین ها به صورت گذرا در کمپلکس منافذ هسته ای انتقال می دهد. (شکل18-22)

مرکز سازماندهی ریزلوله:

MTOC (microtubule – organizing center))) واژه عمومی برای هر ساختاری مثل سانتروزوم، دوک قطبی و جسم پایه که ریز لوله ها را در سلول ها شکل می دهد. (شکل  18-5)

پروتیئن های چند اتصالی ماتریکس:

Multiadhesive matrix proteins)) گروهی از پروتئین های طویل انعطاف پذیر که به ترکیبات دیگر ماده زمینه ای خارج سلولی و گیرنده های سطح سلولی متصل می شوند و بنابراین اجزاء ماتریکس را به غشاء سلولی متصل می کنند. مثال هایی از این پروتئین ها، لامینین یک ترکیب اصلی غشاء پایه و فیبرونکتین که در بسیاری از بافت ها وجود دارد، می باشند.

چندزیرواحدی:

(Multimeric ) پروتئین هایی که شامل چند زنجیره پلی پپتیدی (یا زیر واحد) می باشند.

جهش زا:

Mutagen)) ماده شیمیایی با فیزیکی که القاکننده جهش می باشد.

جهش:

Mutation)) تعبیر وراثتی پایدار در توالی نوکلئوتید یک کروموزوم و اغلب در یک ژن که معمولا منجر به تغییر در عملکرد محصول ژن می شود.

غلاف میلین:

Myelin sheath)) غشاء سلولی تخصص یافته و توده ای شکل که یک لایه عایق اطراف آکسون مهره داران تشکیل داده و سرعت هدایت پیام های عصبی را افزایش می دهد. (شکل 3-15)

میوفیبریل:

Myofibril)) یک ساختار بلند در سیتوپلاسم سلول های ماهیچه ای شامل ردیف تکراری منظم از سارکومرها که از رشته های ضخیم (میوزین) و رشته های نازک (اکتین) تشکیل شده اند. (شکل 17-39)

میوزین ها:

Myosins)) دسته ای از پروتئین های حرکتی که با تحریک اکتین، دارای فعالیت ATP آزی می شوند. میوزین ها به هنگام انقباض ماهیچه و سیتوکینز و همچنین به هنگام جابه جایی وزیکول ها در طول رشته های اکتین حرکت می کنند.

+NAD (نیکوتین آمید آدنین دی نوکلئوتید):

NAD+ (nicotinamide adenine dinocleotile))) مولکولی آلی کوچک که به عنوان ناقل الکترون به کار می رود و این عمل را به وسیله پذیرفتن دو الکترون از یک مولکول دهنده و یک +H محلول انجام میدهد. (شکل  2-33a)

+NADP (نیکوتین امید آدنین دی نوکلئوتید فسفات):

NADP+ (nicotinamide adenine NAD dinocleotide phosphate))) شکل فسفری +NAD که به صورت ممتد در طی فتوسنتز به عنوان یک ناقل الکترون در مسیر بیوسنتزی عمل می کند.

K+/Na+ – ATP آز:

(Na+/K+ ATP ase) یک پمپ ATP آن که با هیدرولیز ATP برای خارج ساختن یونهای Na+ و داخل نمودن یون های  K+ جفت می شود و به طور گسترده مسئول حفظ غلظت داخل سلولی+ Na (کم) و +K (زیاد) در سلول های جانوران می باشد، اغلب پمپ سدیم پتاسیم نامیده می شود. (شکل11-12)

سلول های کشنده طبیعی:

Natural Killer (NK) cells)) سلول های کشنده طبیعی: اجزاء سیستم ایمنی ذاتی که به طور غیر اختصاصی سلول های آلوده به ویروس و سلول های توموری را تشکیل داده و آنها را از بین می برند. (شکل24-5 )

نکروز:

Necrosis)) مرگ سلولی در نتیجه آسیب بافتی یا سایر امراض است و معمولا با تورم و ترکیدن سلول و آزاد شدن محتویات آن مشخص می شود، در مقایسه با آپوپتوز به کار می رود.

رشته های عصبی:

(NFs)) Neutrofilaments) گروهی از پروتئین های رشته ای حدواسط که فقط در نورون ها وجود دارند و در ساختار آکسونی و سرعت دادن به انتقال پتانسیل عمل در جهت آکسونی شرکت می کنند.

نورون (سلول عصبی):

(Neuron (nerve cell)هر کدام از سلول هایی که پیام های عصبی را در سیستم عصبی هدایت می کنند، یک نورون شامل جسم سلولی، تعدادی زائده های کوچک منشعب (دندریت ها) و یک زائده طویل (آکسون) می باشد. (شکل 23-19 و 22-30)

میانجی عصبی:

Neuro transmitter)) مولکول سیگنال دهی خارج سلولی که توسط نورون پیش سیناپسی در یک سیناپس شیمیایی آزاد شده و یک سیگنال  به نورون پس سیناپسی منتقل می کند. پاسخی که به وسیله میانجی عصبی تحریک می شود شامل پاسخ های تحریکی با مهاری است و توسط گیرنده های پس سیناپسی سلول تشخیص داده می شوند. (شکل19-23 و 20-23)

نوروتروفین:

Neurotrophin)) خانواده ای از فاکتورهای تروفیکی ساختاری و عملکردی که به گیرنده های TRKs متصل شده و برای حیات نورون ها ضروری هستند و شامل فاکتور رشد عصبی (NGF) و فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF) می باشد.

نورولاسیون:

Neurolation)) شکل گیری لوله عصبی به وسیله تاخوردن صفحه عصبی، در جنین مهره داران و بخشی از اکتودرم که به ساختار عصبی تمایز می باید.

نوتروفیل:

Neutrophils)) لکوسیت های فاگوسیتوز کننده که به سمت بافت آسیب دیده جذب شده و به طرف آن حرکت می کنند. نوتروفیل های فعال شده سیتوکین ها و آنزیم های کشنده باکتری ها (مثل لیزوزیم) و دیگر محصولاتی را ترشح می کنند.این محصولات در التهاب شرکت کرده و به پاک سازی پاتوژن های مهاجم کمک می کنند.

نیکوتین آمید آدنین دی نوکلئوتید:

Nicotinamide adenine dinocleotid)) به +NAD مراجعه شود.

الیگو ساکارید های متصل به  N:

N – Linked oligosaccharide)) زنجیره الیگوساکاریدهای منشعب که به زنجیره جانبی گروه اسید آمینه ای از یک آسپاراژین در یک گلیکوپروتئین متصل می شود. همچنین به الیگوساکارید متصل به O مراجعه شود.

نوسیسیتور:

Nociceptor)) حسگرهای مکانیکی که به درد مرتبط با بافت صدمه دیده بدن پاسخ می دهند و به وسیله ترومای مکانیکی، تب، الکتریسته شدن (برق) پاسخ های شیمیایی ایجاد می شوند.

میانکنش های غیرکووالان:

Noncovalunt interaction)) هرواکنش شیمیایی نسبتا ضعیف که در آن الکترونی به اشتراک گذارده نمی شود. (شکل2-6و 2-12)

غیرقطبی:

Nonpolar)) در ارتباط با مولکول یا ساختاری که فاقد هر بار الکتریکی یا توزیع نامتقارن بارهای مثبت و منفی می باشد. به طور کلی مولکول های غیرقطبی کمتر از مولکول های قطبی در آب حل می شوند و اغلب در آب نامحلول می باشند.

لکه گذاری نورتون:

Northern blotting)) روشی برای تشخیص RNAهای ویژه که به وسیله الکتروفورز تفکیک شده اند. این کار با هیبریدسازی RNA مورد نظر با یک پروب نشاندار DNA صورت می گیرد همچنین به لکه گذاری ساترن مراجعه شود.(شکل (5-27

جسم هسته ای:

Nuclear body)) ناحیه کروی و سخت تخصص یافته عملکردی در هسته که شامل پروتئین های ویژه RNAها می باشد و در تجمع کمپلکس ریبونوکلئوپروتئین ها (RNP) عمل کرده و بیشترین نوع شاخص جسم هسته ای و هستک ها می باشند.

پاکت هسته ای:

Nuclear envelop)) ساختار دولایه غشایی که اطراف هسته را احاطه می کند، غشاء خارجی به شبکه آندوپلاسمی متصل می شود و دولایه غشاء با کمپلکس منافذ هسته ای روزن دار (متخلخل) می شوند. (شکل 9-1)

لامین هسته ای:

Nuclear lamina)) شبکه رشته ای در سطح داخلی غشاء هسته که از رشته های حدواسط لامین تشکیل شده است. (شکل 20-16)

کمپلکس منفذ هسته ای:

Nuclear pore complex (NPC))) ساختار چند پروتئینی بزرگ که به مقدار زیاد از نوکلئوپورین ها تشکیل شده و در عرض دولایه پوشش غشایی هسته امتداد می یابد. یون ها و مولکول های کوچک از طریق NPCها انتشار می یابند و ریبونوکلئوپروتئین ها به صورت انتخابی از طریق NPCها با کمک پروتئین های محلول منتقل می شوند. (شکل 13-32)

گیرنده هسته:

Nuclear receptor)) عضوی از یک دسته گیرنده های داخل سلولی که به مولکول های محلول در لیپید (مثل هورمون های استروئید) متصل می شوند. تشکیل کمپلکس های گیرنده لیگاند، رونویسی را فعال می کند. همچنین ابر خانواده گیرنده استروئید نامیده می شود. (شکل 7-50)

اسید نوکلئیک:

Nucleic acid)) یک پلیمری از نوکلئوتیدهای متصل به هم از طریق پیوندهای فسفودی استری DNA و RNA از اسیدهای نوکلئیک اصلی در سلول ها هستند

نوکلئوکپسید:

Nucleocapside)) کپسید ویروسی اسید نوکلئیک.

هستک:

Nuclealus)) ساختار بزرگ در هسته سلول های یوکاریوتی بوده و سنتز و پردازش RNA در هستک و زیرواحدهای ریبوزوم ها در آنجا جمع می شوند.

نوکلئوپورین ها:

Nucleoporins)) گروه بزرگی از پروتئین ها که کمپلکس منقذ هسته ای را می سازند. یک دسته (نوکلئوپروتئین FG) در ورود و خروج هسته ای شرکت می کند.

نوکلئوزید:

Nucleosid)) یک مولکول کوچک که از باز پورین یا پیریمیدین متصل به پنتوز (ریبوز یا داکسی ریبوز) تشکیل شده است.

نوکلئوزوم:

Nucleosome)) واحد ساختاری کروماتین شامل یک مرکز صفحه ای شکل از پروتئین های هیستون که قطعه ای به طول 147 جفت باز از DNA به دور آن پیچ خورده است. (شکل  6-29)

نوکلئوتید:

Nucleotid)) یک نوکلئوزید با یک یا چند گروه فسفات که به وسیله پیوند استری به قسمت قندی و به طور کلی به قسمت 5` مولکول قند متصل شده است. DNA و RNA پلیمرهایی از نوکلئوتیدها هستند و به ترتیب شامل داکسی ریوز و ریبوز می باشند. (شکل 2-16 و جدول (2-3)

هسته:

Nucleus)) اندامک غشاء دار بزرگی در سلول های یوکاریوتی که حاوی DNA سازنده ریبوزوم است. سنتز پردازش RNA و جمع شدن ریبوزوم ها در هسته اتفاق می افتد.

قطعات اوکازاکی:

Okazaki fragment)) قطعات DNA ( کمتر از 1000 باز) کمک رشته ای کوچکی که در طی سنتز رشته پیرو در همانندسازی DNA شکل می گیرند و به سرعت به وسیله DNA لیگاز به هم متصل می شوند تا یک زنجیره ممتد DNA تولید کنند. (شکل 4-30)

الیگوپپتید:

Oligopeptide)) یک پلیمر خطی کوچک با اندازه متوسط که از اسیدهای آمینه تشکیل شده و به وسیله پیوندهای پپتیدی به هم متصل شده اند واژه های پپتید و الیگوپپتید اغلبیه به طور مترادف استفاده می شوند.

الیگوساکارید متصل به O :

O – Linked oligosaccharid)) زنجیره الیگوساکارید که به گروه هیدروکسیل یک سرین پاترئونین در یک گلیکوپروتئین متصل می شود. همچنین به الیگوساکارید متصل به N مراجعه شود.

آنکوژن:

Oncogene)) ژنی که محصول آن در تبدیل سلول ها در محیط کشت یا در القای سرطان در جانور دخیل است، اغلب ژن های توموری، شکل جهش یافته یک ژن طبیعی می باشند. پیش ژن توموری یا پروترانکوژن در کنترل فرآیندهای تقسیم سلولی یا رشد سلول دخیل می باشند. (شکل 25-11)

پروتئین توموری:

Oncoprotein)) پروتئینی که توسط انکوژن رمزدهی می شود موجب تکثیرغیر طبیعی سلولی می گردد و ممکن است شکل جهش یافته از یک پروتئین طبیعی غیرتنظیمی با یک پروتئین طبیعی باشد که به فراوانی در زمان یا مکان اشتباه در یک ارگانیسم تولید می شود.

قالب خواندن:

Open reading frane (ORF))) مناطقی از توالی DNA که به وسیله کدون پایان در یکی از قالب های خواندن نوکلئوتیدهای سه تایی قطع نشده است. یک ORF با یک کدون شروع آغاز شده و تقریبا به تعداد 100 کدون  که به احتمال زیاد یک پروتئین را رمزدهی می کنند،امتداد می یابد.

اپراتور:

Operator)) توالی کوچک DNA در هر ژن یک باکتری یا باکتریوفاژ که به یک گیرنده پروتئینی متصل شده و رونویسی ژن های مجاور را کنترل می کند.

اپران:

Operon)) ناحیه ای شامل ژنهای متصل به هم در DNA باکتریایی که به واسطه یک اپراتور رونویسی می شوند و از رونویسی آن یک mRNA شامل توالی رمزدهی کننده چند پروتئینی ایجاد می شود. (شکل 4-13a)

اندامک:

Organelle)) هر ساختار دارای غشاء که در سلول های یوکاریوتی یافت می شوند. (شکل 1-2b و 9-1)

اندام کورتی: Organ of corti)) ساختار حسی آکوستیک که در حلزون گوش داخلی قرار داشته و از سلول های مویی تشکیل شده است. این ساختارها حرکت مکانیکی حاصل از ایجاد صدا را به پیام های الکتریکی تبدیل می کنند. این حس گرها به عنوان میکروفن (دستگاه انتقال صدای بدن) در بدن می باشند.

اسمز: Osmosis)) حرکت آب از یک غشاء نیمه تراوا که (نفوذپذیر نسبت به آب نه به محلول ها) از محلولی با غلظت کمتر به سمت محلولی با غلظت بیشتر انجام می شود (شکل 11-6)

اکسیداسیون:

Oxidation)) از دست دادن الکترونهای یک اتم هنگامی که یک اتم هیدروژن از یک مولکول حذف یا اکسیژن اضافه می شود، متضاد احیاء.

پتانسیل اکسیداسیون:

Oxidation potential)) تغییر ولتاژ هنگامی که یک اتم یا مولکول یک الکترون را از دست می دهد، یا میزان تمایل یک مولکول برای از دست دادن یک الکترون. برای انجام یک واکنش اکسیداسیون (رفت) پتانسیل اکسیداسیون مقدار یکسانی ( یکنواختی) دارد اما در واکنش برگشت (احیاء) پتانسیل احیاء ایجاد شده، مقدار عکس واکنش رفت را دارد.

فسفریلاسیون اکسیداتیو:

( (Oxidative phosphorylationفسفریلاسیون ADP به منظور ایجاد ATP که به وسیله انتقال الکترون ها به اکسیژن (O2) در باکتری و میتوکندری صورت می گیرد. این فرآیند شامل تولید شیب پروتونی طی انتقال الکترون بوده و در پی آن از این شیبه به منظور تولید ATP استفاده می شود.

پروتئین p53:

p53 protein)) محصول ژن مهارکننده توموری است و در جلوگیری از آسیب DNA سلول ها نقش مهمی دارد. جهش غیر فعال در ژن p53 در بسیاری از سرطان های انسانی ایجاد می شود. (شکل 25-26)

ژن های Pair-rules  :

Pair-rule genes)) یک گروه از ژن ها که در نوارهای متناوب در طول محور قدامی، خلفی جنین اولیه دروزوفیلا بیان می شوند. همه آن ها فاکتورهای رونویسی را رمزدهی کرده و همراه با ژن های gap وژن های  segment – polarity در ایجاد کلمات بندی در حشرات عمل میکنند. (شکل 22-27c)

پاراکرین:

Paracrine)) در ارتباط با مکانیسم سیگنال دهی بوده و در آن سلول هدف به یک مولکول سیگنال (مثل فاکتور رشد و میانجی عصبی) که به وسیله سلولهای نزدیک تولید شده و با انتشار به سلول هدف می رسند، پاسخ می دهند.

تکه – نگهداری:

Patchclamping)) روشی برای شناسایی جریان بونها از طریق یک کانال یونی یا از کل غشاء سلولی با استفاده از یک میکروپیپت، از نوک میکروپیپت برای گرفتن قطعه ای کوچک از غشاء سلولی استفاده می گردد. (شکل11-21)

تشکیل الگو:Pattern formation)) فرآیند سازمان یابی سلول ها، اندام ها و بافتهای یک جنین تمایز یافته به الگوهای منظم ویژه مثل استخوان های دست یا نقش و نگار روی بال پروانه.

جسم P: P body))دُمین سیتوپلاسمی فشرده که حاوی ریبوزوم و فاکتورهای ترجمه نیست و در مهار ترجمه و تجزیه mRNA نقش دارد همچنین آن را جسم پردازش کننده RNA سیتوپلاسمی نیز می نامند.

واکنش زنجیره ای پلیمراز:

PCR (polymerase chain reaction))) روشی برای تکثیر قطعه به خصوص از DNA است. این قطعات به وسیله چندین چرخه سنتز DNA از پرایمرهای الیگونوکلئوتید کوچک ساخته می شوند. در این روش از گرمای مختصری برای جدا کردن زنجیره های مکمل استفاده می شود.(شکل 5-23)

پنتوز: Pentose)) مونوساکارید ۵ کربنه. ریبوز و داکسی ریبور به ترتیب در RNA و DNA وجود دارند. (شکل  3-16)

پپتید: Peptide)) پلیمر خطی کوچک از اسیدهای آمینه که به وسیله پیوندهای پپتیدی به هم متصل هستند. واژه پپتید و الیگوپپتید به طور مترادف استفاده می شوند. به پلی پپتید نیز مراجعه شود.

پیوند پپتیدی:

Peptid bond)) پیوندی کووالان که اسیدهای آمینه را به هم متصل می کند. این پیوند با واکنش بین گروههای آمین و کربوکسیل در اسید آمینه مجاور شکل می گیرد و یک مولکول آب نیز رها می گردد( دهیدراسیون). (شکل  2-13)

پروتئین های محیطی غشا:

Peripheral membrane protein)) هر پروتئینی که با سطح سیتوپلاسمی یا سیتوزولی غشا پیوند می یابد اما وارد بخش آبگریز دو لایه غشاء نمی شود. همچنین به پروتئین های غشایی اینتگرال مراجعه شود. (شکل 10-1)

پرلکان:

Perlecan)) یک پروتوکلیکان چند دُمینی بزرگ که از ترکیبات ماتریکسی خارج سلولی (ECM) بوده و به اجزا ECM مثل فاکتورهای رشد و مولکول های سطح سلولی متصل می شوند. پرلکان از ترکیبات اصلی غشاء پایه است.

پراکسیزوم:

Peroxisome))اندامک کوچک حاوی آنزیم هایی برای تجزیه اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه است که طی واکنش هایی، پراکسید هیدروژن تولید شده را به وسیله آنزیم کاتالاز به آب و اکسیژن تبدیل میکند. .

PH: معیاری برای اندازه گیری اسیدی یا قلیایی بودن یک محلول که به صورت لگاریتم منفی غلظت یون هیدروژن مول بر لیتر تعریف می شود که PH=-Log [H+] ، در محیط خنثی PH=7 بوده و مقادیر کمتر از آن اسیدی و بیشتر از آن قلیایی به شمار می روند.

فاگوسیت:

Phagocyte)) هر سلولی که پاتوژن ها و دیگر ذرات آنتی ژن را هضم کرده و از بین می برد. فاگوسیت های اصلی، ماکروفاژها و سلول های دندرتیکه و نوتروفیل ها می باشند.

فاگوسیتوز:

Phagocytosis)) فرآیندی که در آن ذرات نسبتا بزرگ (سلول های باکتریایی) به وسیله سلول های یوکاریوتی ویژه بلعیده می شوند. در این فرآیند تشکیل و تخریب رشته های اکتین دخیل هستند.فاگوسیتوز از اندوسیتوز وابسته به گیرنده متمایز می باشند.

فنوتیپ:

Phenotype)) خصوصیات فیزیکی و فیزیولوژیکی قابل تشخیص یک سلول یا یک ارگانیسم که به وسیله ژنوتیپ ایجاد می شود. همچنین ویژگی به خصوص مرتبط با یک الل ویژه است

فرمون:

Pheromone)) مولکول سیگنال دهی که به وسیله یک فرد آزاد می شود و ساختار، میان ژن افراد دیگر از همان گونه را تغییر می دهد. عوامل جفت گیری α وβ مخمر نمونه هایی هستند که به خوبی مطالعه شده اند.

فسفاتاز:

Phosphatase)) آنزیمی که گروه فسفات را از یک سوبسترا به وسیله عمل هیدرولیز حذف می کند، فسفاتازهای فسفوپروتئین ها با همکاری پروتئین کینازها، فعالیت اغلب پروتئین های سلولی را کنترل میکنند. (شکل  3-33)

پیوند فسفوانیدریدی:

Phosplicanhicdricle bond)) یک نوع پیوند پرانرژی که بین دو گروه فسفات ایجاد می شود مثل پیوندهای بین فسفاتβ و Ɣ یا α و β در مولکول   ATP .(شکل 2-31)

پیوند فسفودی استری:

Phosphodiester bond)) پیوند شیمیایی میان نوکلئوتیدهای مجاور در مولکول DNA و RNA که شامل دو پیوند فسفر استری سمت 5` و 3` فسفات می باشد. (شکل 4-2)

فسفوگلیسریدها:

Phosphoglicerids)) مشتق آمفی پاتیک از گلیسرول ۳ فسفات است و به طور کلی از دو زنجیره آبگوی اسید چرب استری شده با گروههای هیدروکسیل گلیسرول و یک گروه سرقطبی متصل به فسفات تشکیل شده است. فسفوگلیسیریدها فراوان ترین لیپیدها در غشاء زنده می باشند .(شکل 2-20و10-5a)

فسفوایتوزیتید:

(Phosphoinositids) گروهی از لیپیدهای غشایی که دارای مشتقات فسفانه اینوزیتول هستند و بعضی از آن ها به عنوان پیامبرهای ثانویه در چندین مسیر سیگنال دهی عمل می کنند.

فسفولیپاز C:

(PLC)) Phospholipise C) فسفولیپاز متصل به غشاء از طریق Gaq باGao است و لیپید غشایی فسفاتیدیل اینوزیتول 4 و 5 بین فسفات را شکسته و پیامبر ثانویه DAG و IP3 را تولید میکند. (شکل 15-29 و15-30)

فسفولیپید:

Phospholipid)) دسته ای از لیپیدها که در غشاء زیستی وجود دارند و شامل فسفوگلیسیریدها و اسفنگولیپیدها می باشند. (شکل 10-5aو20-3)

دولایه فسفولیپیدی:

Phospholipid bilayer)) در لایه فسفولیپیدی ساختار دولابه صفحه مانند که در همه غشاهای زیستی یافت می شود و در آن ساختارهای سرقطبی فسفولیپیدها در معرض محیط آبی قرار می گیرند، در حالی که زنجیره های غیر قطبی اسید چرب در وسط این ساختارها قرار دارند. ( شکل 10-6a,b)

انتقال فتو الکترون:

Photoelecteron transport)) انتقال به وسیله نور می باشد و از طریق آن یک بار الکتریکی از اتم جدا شده و در طول غشاء فتیلا کوئید منتقل می شود. رویدادهای بعدی در فتوسنتز به واسطه این عمل اتفاق می افتد.(شکل 12-45)

تنفس نوری:

Photorespiration)) مسیر واکنش که با تثبیت CO2 (چرخه کلوین) با مصرف ATP و تولید CO2 اتفاق می افتد، بنابراین کارایی فتوسنتز کاهش می یابد (شکل 12-45)

فتوسنتز:

Photosynthesis)) یکی مجموعه واکنشهای پیچیده در بعضی باکتری ها و در کلروپلاست گیاهان که در آن از انرژی نورانی برای تولید کربوهیدرات از CO2 استفاده می شود. این واکنش ها معمولا با مصرف  H2O و تولید O2 همراه می باشند.

فتوسیستم ها:

Photosystems)) کمپلکس های چند پروتئینی که در ارگانیسم های فتوسنتز کننده وجود دارند و از کمپلکس های دریافت کننده نور کلروفیل ها و یک مرکز واکنش جایی که انتقال نوری الکترون اتفاق می افتد تشکیل شده است. (شکل  12-42)

فراگمو پلاست:

Phragmoplast)) یک ساختار موقتی در گیاهان است و در طی تلوفاز هنگامی که غشاء پلاسمایی دو سلول دختر تشکیل شده و محتویات دیواره سلولی بین دو سلول جدید گسترش می یابد، شکل می گیرد. (شکل  18-43)

Pl: به نقطه ایزوالکتریک مراجعه شود.

پلاکین ها:

Plakins)) خانواده ای از پروتئین ها که به متصل شدن رشته های حد واسط به دیگر ساختارها کمک می کنند.

سنجش پلاک ها:

Plaqueassay)) روشی برای تشخیص تعداد ذرات ویروسی در یک نمونه که به وسیله کشت نمونه های رفیق شده در سطح لایه های سلول حساس میزبان صورت می گیرد، سپس محل های روشن حاوی سلول های لیز شده (پلاک ها) شمارش می شوند. (شکل 4-45)

غشاء پلاسمایی:

Plasma membrane)) غشای احاطه کننده یک سلول که سلول را از محیط خارجی جدا می کند و شامل دو لایه فسفولیپیدی و لیپیدهای غشایی، پروتئین ها و … می باشد. (شکل 10-2و10-1)

پلاسمید:

Plasmid)) DNAحلقوی کوچک خارج کروموزومی که قادر است به طور خود مختار در یک سلول همانندسازی کنند. اغلب در کلون سازی DNA به عنوان وکتور (حامل) استفاده می شود.

پلاسمودسماتا:

Plasmodesmata ( sing plasmodesm )) اتصالات لوله ای شکل که سیتوپلاسم سلول های گیاهی مجاور را به هم متصل می کند و از نظر عملکردی مشابه اتصالات در سلول های جانوری است. (شکل  9-38)

بلوغ پروتئین:

Protein maturation)) تغییر یک نوکلئوتید در ناحیه به خصوص از DNA رمزدهی کننده یک پروتئین بوده و ممکن است منجر به تشکیل کدون دیگر رمزدهی کننده اسید آمینه متفاوت یا کدون پایان رونویسی در ژن شود، حذف یا اضافه شدن یک نوکلئوتید موجب تغییر در قالب خواندن می شود.

قطبی:

Polar)) در ارتباط با یک مولکول یا ساختاری دارای یک بار الکتریکی یا توزیع بار منفی و مثبت به صورت نامتقارن می باشد مولکول های قطبی محلول در آب هستند.

قطبیت:

Polarity)) در زیست شناسی سلولی وجود تفاوت های ساختاری و یا عملکردی در مناطق مشخص یک سلول با ترکیبات سلولی می باشد.

قطبی شده:

Polarized)) در زیست شناسی سلولی، در ارتباط با هر سلول یا ساختار سلولی که به وسیله نامتقارن بودن عملکردی و ساختاری مشخص می شود.

پلیمر:

Polymer)) مولکول بزرگ متشکل از چندین واحد مشابه (مونومر) است که به وسیله پیوندهای کوالان به هم متصل شده اند. (شکل 2-13)

واکنش زنجیرهای پلیمراز (PCR) :

Polymerase chain reaction (PCR))) به PCR مراجعه شود.

پلی پپتید:

Polypeptide)) پلیمر خطی از اسیدهای آمینه ای که به وسیله پیوندهای پپتیدی به هم متصل شده اند و معمولا دارای 20 یا تعداد بیشتری مونومر می باشند، به پروتئین نیز مراجعه شود.

پلی ریبوزوم:

Polyribosome)) ترکیبی دارای چندین ریبوزوم که در آن همه ریبوزوم ها یک RNA واحد را ترجمه می کنند و به آنها پلی زوم نیز می گویند )شکل 4-28)

پلی ساکارید:

Polysacharide)) پلیمر منتشعب یا خطی از مونوساکاریدها که به وسیله پیوندهای گلیکوزیدی به هم متصل شده اند و معمولا دارای بیش از 15 مونوساکارید هستند به پلیمرهای حاوی کمتر از 15 مونوساکارید، الیگوساکارید گویند

کروموزوم پلی تن:

Polyten chromosome)) کروموزوم بزرگی که از چندین نسخه مشابه خود تشکیل شده اند. این نسخه ها به وسیله چندین چرخه همانندسازی DNA بدون جدا شدن کروموزومی ایجاد می شوند. کروموزوم های پلی تن در بسیاری از پلاک ها در دروزوفیلا و سایر حشرات بافت می شوند  (شکل 6-44 و 6-45)

غیراشباع چندگانه:

Polyunsaturated)) در ارتباط با ترکیبی (مثل اسید چرب) که در آن دو یا تعداد بیشتری پیوندهای دوگانه یا سه گانه کربن – کربن وجود دارد

پورین:

Porin)) دسته ای از پروتئین های تریمری گذرنده غشایی که از طریق این پروتئین ها، مولکول های کوچک محلول در آب می توانند از غشاء دولایه عبور کنند. این پروتئین ها در غشاء بیرونی میتوکندری، کلروپلاست و باکتری های گرم منفی وجود دارند. (شکل 10-8)

انرژی پتانسیل:

Potential energy)) انرژی ذخیره شده در سیستم های زیستی، شکل اصلی انرژی که به صورت های مختلف مانند پتانسیل پیوندهای شیمیایی، شیب غلظت و پتانسیل الکتریکی درغشاهای سلولی وجود دارد.

پیش mRNA:

Pre mRNA)) رونوشت اولیه RNA پیک که در اثر پردازش ایجاد می شود.

پیش RNA:

Pre RNA)) RNAریبوزومی اولیه بزرگ که در هستک سلول های یوکاریوتی سنتز می شوند و سه چهارم RNAهای موجود در ریبوزوم را تولید می کند. (شکل 8-34 و 8-35)

ساختار اولیه:

Primary structure)) توالی خطی اسید آمینه ای در زنجیره پلی پپتیدی در پروتئین ها.

رونوشت اولیه:

Primary transcript)) RNA اولیه در یوکاریوت ها که دارای اینترون ها و اگزون ها است و به وسیله رونویسی از DNA الگو ایجاد می شود، اغلب رونوشت های اولیه تحت پردازش قرار می گیرند تا RNA فعال از نظر فیزیولوژیکی را ایجاد کنند.

پریماز:

Primase)) RNA پلیمراز تخصص یافته که قطعات کوچکی از RNA را تولید می کنند. این قطعات به عنوان پرایمر برای سنتز DNA استفاده می شوند. (شکل4-31 )

پرایمر:

Primer)) توالی کوتاه اسید نوکلئیک که دارای گروه 3` هیدروکسیل آزاد بوده و با زنجیره مکمل خود جفت بازها را تشکیل می دهد و به عنوان نقطه شروع اضافه شدن نوکلئوتیدها به نسخه زنجیره الگو عمل می کند.

پروب:

Probe)) قطعاتی از DNA یا RNA مشخص که با مواد رادیواکتیو یا مواد شیمیایی نشاندار شده اند و به منظور شناسایی توالی نوکلئوتیدی ویژه مورد استفاده قرار می گیرند.

مرگ برنامه ریزی شده سلولی:

Progrin Tinnited cell leath)) به اپوپتوز مراجعه شود.

پروکاریوت:

Prokaryote)) دسته ای از ارگانیسم ها شامل باکتری ها و آرکنا است که فاقد غشاء هسته و سایر اندامکها می باشند. همچنین به یوکاریوتها مراجعه شود. (شکل1-3)

پرومتافاز:

Prometaphase)) دومین مرحله میتوزی که غشاء هسته و لامین هسته ای شکسته می شود و میکروتوبول ها برای تشکیل دوک میتوز شکل گرفته و جفت های کروموزوم ها به وسیله ساختار های اختصاصی کینه توکور روی دوک قرار می گیرند. (شکل 18-34)

پروموتر:

Promotor)) توالی DNA که محل آغاز رونویسی برای RNA پلیمراز را تشخیص می دهد. (شکل 4-11)

عناصر تزدیک پروموتر:

Promotor – proximial lenilent) (هر توالی تنظیم کننده در DNA یوکاریوتی که در فاصله حدودا 200 جفت باز از محل شروع رونویسی قرار دارد، رونویسی بیشتر ژن ها به وسیله ی چندین عنصر نزدیک پروموتر کنترل می شود( شکل 7-16 )

پروفاز:

(Prophase) اولین مرحله میتوزی طی این مرحله تراکم، مضاعف شدن سانتروزوم ها و حرکت آنها به سمت قطبین دوک و تشکیل دوک میتوز اتفاق می افتد. (شکل 18-34)

پروتئاز:

(Protease) هر آنزیمی که یک با تعداد بیشتری از پیوندهای پپتیدی را در پروتئین های هدف می برد.

پروتئوزوم:

Proteasoma)) ترکیب پروتئازی چند عملکردی بزرگ در سیتوزول که پروتئین های داخل سلولی متصل و نشاندار شده به چندین مولکول یوبی کوئیتین را تخریب می کند.

پروتئین:

Protein)) مولکول بزرگ که از یک یا چندین زنجیره پلی پپتیدی تشکیل شده است و در حالت طبیعی به شکل ویژه سه بعدی (حالت فعال پروتئینی) تا می خورد

خانواده پروتئینی:

(Protein family)یک سری از پروتئین های همولوگ که به وسیله یک خانواده ژنی رمزدهی می شود

پروتئین کیناز A:

A (PKA)) Protein kinase) آنزیم سیتوزولی که به وسیله AMP حلقوی (cAMP ) فعال شده و پروتئین های سلولی زیادی را فسفریله کرده و بنابراین فعالیت آنها را تنظیم می کند. همچنین پروتئین کیناز وابسته به AMP نامیده می شود، (شکل 23-15)

پروتئین کیناز B:

Protein kinase B (PKB))) آنزیم سیتوزولی در غشاء پلاسمایی که به وسیله فسفواینوزیتیدهای تحریک شده سیگنالی فعال می شوند. همچنین AKT نامیده میشود. (شکل 16-30)

پروتئین کیناز C:

(PKC)) (Protein kinase Cآنزیم سیتوزولی که در پاسخ به تحریک سیگنال به کار می رود و منجر به بالا رفتن غلظت Ca2+ می شود. سپس به وسیله دی اسیل گلیسرول (DAG) متصل به غشاء فعال می شود.(شکل 15-30)

پروتئوگلیکان ها:

Proteoglycans)) گروهی از گلیکوپروتئین ها (مثل پرلکان و اگرکان) که از یک پروتئین مرکزی و یک یا تعداد بیشتری زنجیره گلیکوزآمینوگلیکان (GAG) تشکیل شده است. آنها در ماتریکس خارجی سلولی همه جانوران یافت می شوند. بعضی از پروتئوگلیکان ها به صورت پروتئین های اینتگرال (درون غشایی) هستند.(شکل 19-29)

پروتئوم:

Proteom)) مجموع پروتئین های تولید شده به وسیله یک سلول.

پروتئومیکس:

Proteomix)) مطالعه سیستماتیک که تغییرات، واکنش ها، منطقه بندی و عملکردهای همه پروتئین ها را در کل ارگانیسم، بافت و سلول و اجزای سلولی بررسی می کند.

پروتون:

Proton)) واژه عمومی برای یک یون هیدروژن (H+)

نیروی محرک پروتئین:

Proton – miotive force)) انرژی معادل شیب غلظتی +H و شیب پتانسیل الکتریکی در غشاء سلولی است و برای سنتر ATP به وسیله ATP سنتاز و انتقال مولکول ها خلاف شیب غلظتشان و حرکت فلاژل (نازک) باکتریایی به کار می رود. (شکل  12-2)

پیش آنکوژن:

Proto oncogene)) ژن طبیعی سلولی است و پروتئین دخیل در تنظیم رشد و تمایز سلولی را رمزدهی می کند. این ژن ها می توانند به وسیله جهش، تغییر در رمزدهی کردن یک قسمت از پروتئین یا به وسیله تغییر در بیان ژن به آنکوژن های ایجاد کننده سرطان تبدیل شوند (شکل 25-11)

پرو ویروس:

) DNA (Provirus ویروس طبیعی که به درون ژنوم میزبان وارد می شود. در طی همانند سازی سلول، DNA پروویروس همانند سازی کرده و در سلول های دختری ظاهر می شود، فعال شدن DNA پروویروس منجر به تولید و انتشار ویروس اولیه می شود.

ژن کاذب:

Pesudogene)) توالی DNA که شبیه ژن عملکردی است اما محصول عملکردی تولید نمی کنند و احتمالا به وسیله حرکت توالی ژن های مضاعف شده ایجاد می شوند.

ضربه – تعقیب:

Pulse – chase)) روشی آزمایشگاهی که در آن یک مولکول رادیواکتیو کوچک (تعقیب) برای مدت کوتاهی به سلول اضافه شده، سپس با افزایش شکل غیر نشاندار از همان مولکول کوچک (ضربه) در محیط دیگر قرار داده می شود و برای تشخیص تغییر موقعیت مولکول های سلولی یا سرنوشت متابولیکی آن مولکول در طول زمان، مورد استفاده قرار می گیرد

پمپ:

Pump)) به پمپ ATP مراجعه شود.

پورین ها:

Purines)) دسته ای از ترکیبات نیتروژن دار که دارای دو حلقه هتروسایکلیک متصل به هم بوده و در پورین های A و G در DNA و RNA یافت می شوند.همچنین به جفت باز مراجعه شود.(شکل 2-17)

پیریمیدین ها:

Pyrimidines)) دسته ای از ترکیبات نیتروژن دار که شامل یک حلقه هتروسیکلیک است. از این ترکیبات سیتوزین و تیمین در DNA یافت می شود که در RNA یوراسیل جایگزین تیمین شده است. یه جفت باز نیز مراجعه شود. (شکل 2-17)

ساختار چهارم:

Quatemary structure)) تعداد و موقعیت نسبی زنجیره های پلی پپتیدی در پروتئین های چند زیر واحدی. (شکل  3-10b)

رادیوایزوتوپ:

Radioisotope)) شکل ناپایدار یک اتم که همراه با از بین رفتن خود اشعه ساطع می کند. رادیو ایزوتوپ های زیادی به عنوان نشانگرهای مولکول های زیستی مورد استفاده قرار می گیرند.

پروتئین Ras:

Ras protein)) پروتئین تک زیر واحدی از ابرخانواده GTP آز که پروتئین شروع کننده سیگنالی بوده و به غشاء پلاسمایی به وسیله یک لیپید متصل شده اند و در مسیرهای سیگنالی داخل سلولی عمل کرده و به وسیله اتصال لیگاند به گیرنده تیروزین کینازی و سایر گیرنده های سطح سلولی دیگر فعال می شوند.

ثابت سرعت:

Rate constant)) ثابتی که غلظت واکنش گرها را به سرعت واکنش شیمیایی مرتبط می سازد.

قالب خواندن:

Reading frame)) توالی نوکلئوتیدهای سه تایی (کدون ها) که از یک کدون شروع ترجمه آغاز شده و به یک کدون پایان ترجمه ختم می شوند. بعضی mRNAها را میتوان به وسیله تغییر در قالب خواندشان (دو قالب خواندن مختلف) به پلی پپتیدهای متفاوت ترجمه کرد.

گیرنده:

Receptor)) هر پروتئینی که به طور اختصاصی به مولکول دیگری اتصال می باید تا سیگنال های سلول – سلول، اندوسیتوز،

اتصال(چسبندگی) یا سایر فرایندهای سلولی انجام گیرد. این پروتئین ها اغلب در غشاء پلاسمایی، هسته یا سیتوزول قرار دارند و به مولکول های خارج سلولی ویژه (لیگاند) اتصال می یابند. اغلب تغییرات کنفورماسیون را در گیرنده تحریک کرده و به این وسیله پاسخ سلولی را آغاز می کنند همچنین به گیرنده اتصال، گیرنده هسته ای مراجعه شود. (شکل  15-1 و  16-1)

آندوسیتوز از طریق گیرنده:

Receptor mediated endosiytosis)) جذب مواد خارج سلولی که به گیرنده های ویژه سطح سلولی که به وسیله به درون کشیده شدن غشاء پلاسمایی اتصال می یابند تا وزیکول غشایی (اندوزوم اولیه) تشکیل شود. (شکل 14-29)

گیرنده تیروزین کینازی:

Receptor tyrosin Kinase (RTK))) عضوی از یک دسته بزرگ گیرنده های سطح سلولی که معمولا دارای یک دُمین گذرنده از غشاء بوده و شامل رسپتورهایی برای انسولین و فاکتورهای رشد می باشند. اتصال لیگاند، پروتئین کیناز ویژه تیروزین را در دُمین گیرنده فعال می کنند و به این وسیله مسیرهای سیگنالی داخل سلولی آغاز می شود. (شکل  16-17 و

16-16)

مغلوب:

Recessive)) در ارتباط با اللى از یک ژن که در فتوتیپ در حضور آلل غالب بیان نمی گردد بنابراین در فتوتیپ فردی که دارای دو آلل مغلوب (هموزیگوت) می باشد ظاهر می گردد. جهش در آلل های مغلوب در کل منجر به از دست رفتن عملکرد آن می شود. (شکل 5-2)

نوترکیبی DNA:

Recombinant DNA)) هر مولکول DNA که در محیط آزمایشگاهی به وسیله پیوستن قطعات DNA از منابع مختلف تولید می شود

نوترکیبی:

Recombination)) فرآیندی که در آن کروموزوم ها یا مولکول های DNA شکسته شده و قطعات برای ایجاد ترکیبات جدید دوباره به هم پیوند می خورند،نوترکیبی همولوگ در طی میوز از کراسنگ آور کروموزوم های همولوگ ایجاد می شود. نوترکیبی همولوگ و نوترکیبی غیرهمولوگ (بین کروموزوم های مورفولوژیک متفاوت) طی مکانیسم های تعمیر DNA نیز اتفاق می افتد و می تواند در محیط آزمایشگاه با DNA خالص سازی شده و آنزیم ها انجام شود. (شکل 5-10)

واکنش ردوکس:

Redox reaction)) یک واکنش اکسیداسیون – احیاء که در آن یک یا چند الکترون از یک واکنش گر به دیگری انتقال می یابد.

احیاء:

Reduction)) گرفتن یک الکترون از یک اتم هیدروژن به یک مولکول اضافه شده یا اکسیژن حذف می شود. متضاد اکسیداسیون

پتانسیل احیاء:

Reduction potetial (E))) تغییر ولتاژ در یک اتم یا مولکول هنگامی که یک الکترون می گیرد، یا میزان تمایل یک مولکول به گرفتن الکترون برای انجام واکنش احیاء E احیاء (واکنش رفت) مقداری برابر اما مخالف پتانسیل اکسیداسیون برای واکنش برگشت (اکسیداسیون) را دارد.

فاکتور آزاد کننده:

Release fork (RF)))   یکی از دو نوع پروتئین های غیر ریبوزومی که کدون پایان را در mRNA تشخیص داده و آزاد شدن زنجیره پلی پپتیدی کامل را پیش برده و به این وسیله ترجمه را پایان می دهند (سنتز پروتئین) (شکل 4-27)

چنگال همانند سازی:

) Replication fork (RF))) ناحیه به شکل Y در DNA دو رشته ای که در آن دو زنجیره از هم باز شده و طی سنتز DNA همانندسازی می شوند.همچنین به آن چنگال رشد نیز می گویند. (شکل 4-30)

ناحیه منشاء همانندسازی:

) Replication origin) بخش های واحدی از DNA که در ژنوم DNA یک موجود جایی که همانندسازی شروع می شود وجود دارد. کروموزومهای یوکاریوتی دارای چندین محل شروع می باشند در حالی که کروموزوم های باکتریایی و پلاسمیدها معمولا فقط یک محل شروع دارند.

ژن گزارشگر:

Reporter gene)) ژنی که به آسانی سنجش می شود (مثل β گالاکتوزیداز، لوسیفراز). ژن های گزارشگر در آزمایش های متعددی به کار می روند تا فعالیت پروموتور یک ژن را تشخیص دهند.

مهارکننده:

Repressor)) فاکتور رونویسی ویژه که از رونویسی جلوگیری می کند.

ریشه:

Residue)) واژه عمومی برای واحدهای تکراری در یک پلیمر که بعد از پیوند کووالان پیش سازهای موتوری حفظ می شود.

تفکیک:

Resolution)) حداقل فاصله بین دو جسم که به وسیله چشم تشخیص داده می شود. همچنین به آن نیروی تفکیک نیز می گویند.

زنجیره ی تنفسی:

Respiratory chain)) به زنجیره انتقال الکترون مراجعه شود.

کنترل تنفس:

Respiratory control)) وابستگی اکسیداسیون NADH و FADH2 میتوکندریایی به مصرف ADP و P برای سنتز ATP.

کانال های غیرفعال (استراحت) K+:

Resting K+ channels)) کانال های یون +K در غشاء پلاسمایی که دریچه ندارند و در همکاری با غلظت زیاد K+ سیتوزولی ایجاد شده به وسیله پمپ  ATP Na+/K+ تولید می شوند به طور عمده این کانال ها مسئول ایجاد پتانسیل غشایی استراحت درونی در سلول های پستانداران می باشند.

آنزیم محدود کننده:

Restriction enzyme)) هر آنزیمی که توالی کوتاه اختصاصی را در محل برش محدودکننده تشخیص داده و برش می دهد. در مولکول های دو زنجیره ای DNA به طور عمده در تولید DNA نوترکیب در آزمایشگاه استفاده می شوند. به آنها اندونوکلئاز محدود کننده نیز می گویند. (شکل 5-11) و جدول (5-1)

قطعه محدود کننده:

Restriction fragment)) قطعه DNA که به وسیله تشخیص شکسته شدن با آنزیم محدود کننده ویژه ایجاد می شود. این قطعات در تولید مولکول های DNA نوترکیب و کلون کردن DNA استفاده میگردد.

قطعات با طول مختلف حاصل عملکرد آنزیم های محدود کننده:

Restriction fragment lenghpolynarphisms)) به RFLP مراجعه شود.

نقطه محدود کننده:

Restriction point)) نقطه ای در اواخر G1 چرخه سلولی در سلول های پستانداران بوده و سلول را متعهد به ورود به مرحله S و کامل شدن چرخه سلولی حتی در صورت فقدان فاکتورهای رشد می کنند، به طور عملکردی برابر با استارت در مخمر می باشد.

نقشه های شبکیه ای:

Retinotectal maps)) نقشه های مربوط به اطلاعات بینایی که در یک قسمت در شبکیه به وسیله ورود نور ایجاد شده است، قسمت دیگر در بخش بینایی مغز (رکتوم) به وسیله سلولهای گانگلیون رتینال آورنده اطلاعات از چشم به مغز ایجاد می شود، نقشه ایجاد شده در مغز مشابه نقشه ایجاد شده در چشم است.

رتروترانسپوزون:

Retrotransposone)) عناصر DNA قابل انتقال در یوکاریوتها که در ژنوم به وسیله RNA حد واسط حرکت می کنند و در مرحله رونویسی معکوس درگیر می شوند. همچنین به ترانس پوزون مراجعه شود (شکل6-8b)

رتروویروس:

Retrovirus)) نوعی ویروس یوکاریوتی حاوی RNA که در سلول ها به وسیله ساختن یک نسخه DNA از روی RNA همانند سازی می کنند. این DNA ویروسی به DNA کروموزومی سلولی وارد شده و یک پروویروس (پیش ویروس) را تشکیل داده و باعث ایجاد RNAهای ژنومی بعدی و همچنین mRNA برای پروتئین های ویروسی می شود. (شکل4-49)

ترانس کرییتاز معکوس:

Revers transcriptas)) آنزیمی که در رتروویروس ها یافت می شود و واکنش های پیچیده ای را کاتالیزو می کند. در این واکنش ها یک زنجیره دو رشته ای DNA از یک الگوی تک رشته ای RNA ساخته می شود.

ریبولوز 1 و 5 پیس فسفات کربوکسیلاز:

RFLP (Restriction fragment lengh polymorphism))) تفاوت های میان افراد در توالی DNA ژنومی که به وسیله محل های تشخیص با آنزیم های محدود کننده ویژه ایجاد شده یا از بین می روند. این توالی ها یکی از چندین نوع توالی های متفاوت میان افراد بوده و به عنوان نشانگرهای مولکولی DNA در مطالعات پیوستگی انسانی به کار می روند.

اسید ریبونوکلئیک:

Ribonocleic acid)) به RNA مراجعه شود.

کمپلکس ریبونوکلئو پروتئین:

Ribonocleoprotein (RNP) complex)) یک واژه کلی برای هر ترکیب پیچیده ای از پروتئین ها و RNA بیشتر مولکول های RNA در سلول به شکل RNPها وجود دارند.

ریبوزوم:

Ribosome))

Ribosomal RNA

ترکیب بزرگ شامل چندین rRNA متفاوت و بیش از 50 پروتئین که از دو زیر واحد کوچک و بزرگ تشکیل شده است و محل ترجمه )سنتز پروتئین) می باشد. (شکل  4-23 و4-22 )

RNA) ریبوزومی) به rRNA ریبوزومی مراجعه شود.

ریبوزیم:

Ribozyme)) مولکول RNA با فعالیت کاتالیزوری، ریبوزیم در پردازش RNA و سنتز پروتئین نقش دارد.

قطعات چندشکلی حاصل عمل آنزیم محدود کننده:

Ribulose 1, 5 bisphosphate carboxylase)) آنزیمی که در کلروپلاست قرار دارد و اولین واکنش در چرخه کلوین را انجام می دهد. این عمل با اضافه کردن مولکول CO2 به قند پنج کربنه (ریبولوز 1 و 5 بیس فسفات) صورت می گیرد و منجر به تشکیل دو مولکول 3 فسفوگلیسرات می شود به آن روبیسکو نیز می گویند.(شکل12-43)

:RISC به خاموش کننده القا کننده RNA مراجعه شود.

RNA ( ریبونوکلئیک اسید):

RNA ( Ribonucleic acid) پلیمر تک زنجیرهای خطی که از نوکلئوتیدهای ریبوز تشکیل شده است، mRNA , rRNA و tRNA هر کدام نقش های متفاوتی در سنتز پروتئین دارند، تعدادی از RNAهای کوچک در کنترل پایداری و ترجمه mRNAها و کنترل ساختار کروماتین و رونویسی نقش دارند.( شکل 4-17)

ویرایش RNA:

RNA editing)) پردازش انواع غیر معمول RNA که در آن توالی یک mRNA اولیه تغییر می یابد.

کمپلکس القاء خاموش (ریسک) RNA:

RNA – induced silencing complex (RISC)))

RNA polymerase

یک ترکیب چند پروتئینی بزرگ که به یک RNA تک زنجیرهای کوتاه متصل شده است (siRNA یا (miRNA و تجزیه یا مهار ترجمه یک mRNA مکمل یا کمی مکمل را انجام می دهد.

RNA مداخله کننده:

RNA interference (RNAs))) غیر فعال سازی عملکردی یک ژن ویژه به وسیله یک RNA دو رشته ای مربوطه است و تجزیه یا مهار ترجمه mRNA تک زنجیره مکمل رمزدهی شده به وسیله یک ژن را القا می کند. این عمل برای mRNAهایی با توالی متفاوت صورت نمی گیرد (شکل 5-45)

RNA پلیمراز:

RNA polymerase)) آنزیمی که یک رشته از DNA را ( زنجیره الگو) رونویسی می کند تا با استفاده از ریبونوکلئازتری فسفات زنجیره RNA مکمل را بسازد. (شکل4-15)

پیرایش RNA:

RNAs splicing)) فرایندی که منجر به حذف اینترون ها و به هم پیوستن اگزون ها در mRNA اولیه می شود. همچنین به اسپلایسوزوم مراجعه شود (شکل 88)

RNA ) rRNA ریبوزومی):

( rRNA (ribosomal RNA) هر یک از چندین مولکول بزرگ mRNA که از ترکیبات ساختاری و عملکردی ریبوزوم ها بوده و اغلب rRNAهایی با ضریب رسوب 28و18و8و5 در یوکاریوت های عالی می باشند (شکل 22-4)

رویسکو:

Rubisco)) به ریبولوز او 5 بیس فسفات کربوکسیلاز مراجعه شود.

فاز S (سنتز):

S (synthesis) phase)) به چرخه سلولی مراجعه شود.

سارکومر:

Sarcomere)) واحد ساختاری تکراری ماهیچه های صاف (اسکلتی) که از رشته های نازک (اکثین) هم پوشان و رشته های کلفت (میوزین) تشکیل شده است و از یک صفحه Z تا صفحه Z دیگری امتداد می یابد که در هنگام انقبات سارکومرها کوتاه می شوند. (شکل 17-29 و 17-30)

شبکه سارکوپلاسمی:

Sarcoplasmic reticulum)) شبکه غشایی در سیتوپلاسم یک سلول ماهیچه ای که یون های Ca2+ را جدا نگه می دارد. به وسیله تحریک انقباض ماهیچه ای موجب انتشار Ca2+ ذخیره شده می شود.

DNA ماهواره:

Satellite DNA)) به توالی ساده DNA مراجعه شود.

اشباع شده:

Saturated)) در ارتباط با یک ترکیب (مثل اسید چرب) که در آن همه پیوندهای کربن – کربن یگانه هستند.

پیامبر ثانویه:

Second messenger)) یک مولکول داخل سلولی کوچک (مثل DAG وIP3 و cAMPو cGMPو Ca2+) که غلظتشان در پاسخ به اتصال یک سیگنال خارج سلولی افزایش ( یا کاهش) می یابد و این مولکول ها در انتقال سیگنال عمل می کنند. (شکل 15-9)

ساختار ثانویه:

Secondary structure)) تاخوردگی یک زنجیره پلی پپتیدی به ساختار منظم دارای مارپیچ αو صفحاتβ و پیچ β.

مسیر ترشحی:

Secretory pathway)) مسیر سلولی سنتز و دسته بندی پروتئین های غشایی و محلول است که در شبکه اندوپلاسمی، گلژی و لیزوزیم ها، پروتئین های غشای پلاسمایی و پروتئین های ترشحی طبقه بندی می شوند.

وزیکول ترشحی:

Secretory vesicle)) وزیکول غشایی کوچک که از شبکه ترانس گلژی منشاء می گیرد و حاوی مولکول های منتشر شده از سلول می باشد.

ژن های قطبیت قطعه:

Segment polarity genes)) دسته ای از آنها در دروزوفیلا است که این ژن ها ترکیبات سیستم های سیگنال دهی تعیین کننده سرنوشت سلول ها و قطبیت اسکلت سلولی در طول محور قدامی، خلفی در جنین اولیه را رمزدهی می کند.

تفکیک:

Segregation)) فرایندی که در طی میوز و میتوز کروموزوم های مشابه را به سلول های دختری پخش می کنند.

سلکتین ها:

Selectins)) خانواده ای از مولکول های اتصال دهنده (چسبانده) سلول که واکنش های وابسته به Ca2+ را انجام می دهد. این اتصال با بخش الیگوساکاریدی ویژه در گلیکوپروتئین ها و گلیکولیپیدها در سطح سلول های مجاور با گلیکوپروتئین های خارج سلولی صورت می گیرد. (شکل 19-2 و 19-36)

وکتور شاتل:

Shuttle vector)) وکتور های پلاسمیدی که قادر به تکثیر در دو میزبان متفاوت هستند. (شکل5-17)

زنجیره جانبی:

Side chain)) گروه جانشینی متنوع در اسیدهای آمینه که به اتم کربن α متصل شده و به طور گسترده ویژگی های به خصوص هر اسید امینه را ایجاد می کند. همچنین گروه R نامیده می شود. (شکل 2-14)

مولکول سیگنالی:

Signaling molecule)) واژه کلی برای هر مولکول داخل یا خارج سلولی که در پاسخ یک سلول به محیط اطراف خارجی یا به دیگر سلولها دخیل می باشند.

ذره تشخیص سیگنال (SRP):

Signal – recognition particle (SRP))) ذره ریبونوکلئوپروتئین سیتوزولی که به توالی سیگنال ER در پروتئین ترشحی در حال سنتز متصل می شود و ترکیب ریبوزوم و زنجیره در حال سنتز را به غشاء ER منتقل می کند. در این غشاء سنتز و ترجمه پروتئین در شبکه ER کامل می شود. (شکل 13-5)

توالی سیگنال:

Signal sequence)) توالی نسبتا کوتاه اسید آمینه ای که پروتئین را به مقصد خاص در سلول راهنمایی می کنند، همچنین به آن سیگنال پپتیدی و توالی جذبه هدف نیز می گویند. جدول (13-1)

انتقال سیگنال:

Signal transduction)) تبدیل یک سیگنال از شکل فیزیکی یا شیمیایی به شکل دیگر. در زیست شناسی سلولی اغلب به فرآیندهای متوالی گفته می شود که با اتصال یک سیگنال خارج سلولی به یک گیرنده شروع می کردند و این فرایندها منجر به ایجاد یک یا چند پاسخ سلولی می گردند.

خاموش کننده:

Silencer)) توالی از DNA یوکاریوتی که باعث ایجاد ساختار متراکم کروماتین در یک منطقه می شود در نتیجه جلوی دسترسی پروتئین های ضروری برای رونویسی ژن ها در صدها جفت باز توالی خاموش کننده گرفته می شود. همچنین پیش توالی خاموش کننده نیز نامیده می شود.

انتشار ساده:

Simple diffusion)) حرکت یک مولکول از غشاء سلولی در جهت شیب غلظتی آن. این عمل با سرعتی متناسب با شیب و نفوذپذیری غشاء صورت می گیرد. به آن انتقال غیر فعال نیز می گویند .

توالی ساده DNA:

Simple – sequence DNA)) توالی های تکراری کوتاه و پشت سر هم که در سانتروزوم و تلومر و سایر مناطق کروموزومی یافت می شوند. این توالی ها رونویسی نمی شوند. همچنین به آنها DNA ماهواره نیز میگویند.

عناصر کوتاه پراکنده (SINE):

SINES (short intersperesd elements))) دسته ای از رتروترانس پوزون ها که دارای 100-400 نوکلئوتید می باشند و 13درصد از کل DNA انسانی را تشکیل می دهند. عناصر ALU در انسان ها تقریبا دو سوم SINEها را تشکیل می دهند.

siRNA: یک RNA دو رشته ای کوچک که دارای 21-33نوکلئوتید با دو نوکلئوتید تک رشته ای در دو انتها می باشد یک ته رشته ای siRNA به پروتئین های متعددی متصل است و این اتصال یک کمپلکس RNA القاء کننده خاموشی (RISC) را تشکیل می دهد RNA هدفی را که siRNA با آن به طور کامل جفت باز تشکیل داده است میشکند. به این siRNA ها، RNA مداخله گر کوچک و مهارکننده کوچک نیز می گویند. siRNA می تواند به طور آزمایشگاهی بیان ژن های ویژه را مهار کند. همچنین به miRNA مراجعه شود. (شکل 8-25b)

Smads: دسته ای از فاکتورهای رونویسی که با فسفریلاسیون فعال شده به دنبال این عمل اتصال تعدادی از فاکتورهای رشد تبدیل کننده TGFB β که خانواده ای از مولکول های سیگنالی هستند به گیرنده های سطح سلولی صورت می گیرد. (شکل 16-4)

پروتئین SMC:

SMC protein)) پروتئین های ساختاری نگهدارنده کروموزومی که خانوادهای کوچک از پروتئین های کروماتین غیر هیستونی هستند و در حفظ ساختار مورفولوژیکی کروموزوم ها و تفکیک پذیری مناسب آن ها طی میتوز نقش مهمی دارند. اعضای این خانواده از کاندنیسن که به تراکم کروموزومها در طی میتوز کمک می کند و کوهسین که کروماتیدهای خواهری را به هم متصل می کند تا این که در آنافاز از هم جدا شوند تشکیل شده است. پروتئین های SMC باکتریایی در تفکیک مناسب کروموزوم های باکتریایی سلولی های دختری عمل می کنند (شکل 6-28 و20-21)

SNAREs: پروتئین های اینتگرال سیتوزولی که اتصال وزیکول ها به غشاءهای هدف را انجام می دهند، واکنش SNARE-vها در سطح یک وزیکول با t – SNAREهای وابسته (مکمل) در سطح غشای هدف یک ترکیب بسیار پایدار تشکیل می دهند. این ترکیب وزیکول و غشاء هدف را به سمت داخل میکشد. (شکل 14-10)

RNA ) SnoRNA کوچک هسته ای):

SnoRNA (small nuclear RNA))) نوعی RNA پایدار کوچک که در پردازش rRNA و تغییرات بازها در هستک عمل می کند.

RAN کوچک هسته ای:

SnoRAN (small nuclear RNA))) یکی از چندین RNA کوچک پایدار که در هسته قرار دارد. پنج siRNA از ترکیبات اسپلایسوزوم بوده و در پیرایش mRNA اولیه عمل می کنند. (شکل 8-9 و 8-11)

سلول سوماتیک:

Somatic cell)) هر سلول حیوانی یا انسانی به جزه سلول جنسی.

انتقال هسته ای سلول سوماتیک:

Somatic cell nuclear transfor (SCNT))) پیش ساز تولید انواع سلول های ویژه در محیط کشت آغازی از سلول های بنیادی بزرگسال یا جنینی.

سیگنال ارسال:

Sorting signal)) یک توالی نسبتا کوتاه اسید آمینه ای که پروتئین را به وزیکول انتقالی ویژه هدایت میکند. این وزیکول از غشاء دهنده در مسیر اندوسیتوزی یا ترشحی جوانه می زند. جدول ( 14-2)

لکه گذاری ساترن:

Southern blotting)) روشی برای تشخیص توالی DNA ویژه که توسط الکتروفوروز جدا شدهاند. هر توالی به وسیله یک پروپا اسید نوکلئیک نشاندار هیبرید میشود. (شکل  5-26)

سازمان دهنده اسپمان:

) Spemann organizer) مرکز سیگنالی در سمت پشتی جنین اولیه که در تشکیل الگوی قدامی خلفی و پشتی – جلویی جنین عمل می کند.

SPF (فاکتور پیش برنده فاز s):

SPF (sphase – promoting factor))) یک پروتئین هترودیمر که از سیکلین 1G و کیناز وابسته به سیکلین (CDR) تشکیل شده است. این پروتئین ورود سلول های یوکاریوتی به مرحله S چرخه سلولی را به وسیله فسفریله کردن پروتئین های ویژه انجام می دهد.

اسفنگولیپید:

Sphingo lipid)) گروه بزرگی از لیپیدهای غشایی که از اسفنگوزین مشتق شده اند و شامل دو زنجیره بلند هیدروکربنی و یک گروه سرفسفریله شده (اسفنگومیلین) با گروه سرکربوهیدراتی (سربروزیدها و گانگلیوزیدها) می باشد. (شکل  10-5b)

اسپلایسموزوم:

Splicesome)) ترکیب ریبونوکلئوپروتئینی بزرگ که به پیش ساز mRNA متصل شده و پردازش RNA را انجام می دهد. (شکل  8-11)

پروتئین متصل شونده به SRE:

SRE – binding protein (SREBPS))) فاکتورهای رونویسی وابسته به کلسترول که در غشاء ER قرار دارند و در پاسخ به سطح کلسترولی کم سلولی فعال شده و سپس بیان ژن های رمزدهی کننده پروتئینی دخیل در سنتز و وارد کردن کلسترول و همچنین سنتز سایر لیپیدها را تحریک می کند.(شکل 16-38)

نشاسته:

Starch)) پلی ساکارید منشعب و بسیار طویل که منحصرا از واحدهای گلوکز ساخته شده اند و از منابع ذخیره کربوهیدرات در سلول های گیاهی می باشد.

استات:

STAT)) انتقال سیگنال و فعال سازی رو نویسی: دسته ای از فاکتورهای رونویسی که در سیتوزول به دنبال اتصال لیگاند به گیرنده سیتوکینی فعال می شوند. (شکل 16-2)

حالت پایا:

Steady state)) شرایطی در مسیر متابولیسم سلولی که سرعت تشکیل و سرعت مصرف مواد برابر می شوند تا این که غلظت مواد ثابت باقی بماند. (شکل 2-23)

سلول بنیادی:

Stem cell)) یک سلول که می تواند خود را تبدیل کند تا بتوانند به طور متناسب (قرینه) به دو سلول دختر با پتانسیل تمایزی مشابه با سلول بنیادی والدینی تقسیم شوند یا به طور نامتناسب (غیر قرینه) سلول های دختری با پتانسیل تمایزی متفاوت تولید کند. (شکل21-2)

استروسیلیا:

Stereocilia (sing stereocilium))) رشته های برجسته از سلول های مویی در اندام کورتی که به وسیله ارتعاش صدا حرکت می کنند و باعث دپلاریزه شدن اکسون های مرتبط با هر سلول مویی می شود. (شکل  23-30 و23-31)

ایزومر فضایی:

Stereoisomer)) دو ترکیب با فرمول های مولکولی یکسان که اتم ها به طور مشابه به هم پیوند خورده ولی آرایش فضایی اتم ها متفاوت است. در ایزومرهای نوری، اتم های متصل به کرین نامتقارن نسبت به هم تصویر آینه ای دارند و در دو شکل DوL هستند. ایزومرهای هندسی شامل اشکال سیس و ترانس دارای یک پیوند دوگانه می باشند.

استروئیدها:

Steroids)) گروهی از هیدروکربن های چهار حلقه ای مثل کلسترول و ترکیبات وابسته به آن، بیشتر هورمون ها (مثل استروژن و پروژسترون) استروئیدی هستند، استرول ها، استروئیدهایی هستند که دارای یک یا چندین گروه هیدروکسیل می باشند (شکل 10-52)

سوبسترا:

Substrate)) مولکولی که در واکنش کاتالیزی به وسیله یک آنزیم تغییر می کند.

فسفریلاسیون در سطح سوبسترا:

Substrate – level – phosphorylation)) تشکیل ATP از ADP و Pi که به وسیله آنزیم های سیتوزولی کاتالیز می گردد. تشکیل ATP به وسیله واکنش هایی غیر وابسته به نیروی محرک پروتونی یا اکسیژن مولکولی انجام می گیرد.

گروه سولفید ریل:

(Sulfydryl – group (-SH)) یک گروه جانشین در اسید آمینه سیستئین و سایر مولکول هایی که دارای یک اتم هیدروژن هستند و به صورت کوالانی به یک اتم سولفور متصل شده اند. گروه تیول نیز نامیده می شود.

جهش سرکوب کننده:

Suppressor mutation)) جهشی که تاثیر فنوتیپی جهش ثانویه را معکوس می کند. جهش های سرکوب کننده مکررا برای شناسایی ژن های رمزدهی کننده پروتئین های واکنش دهنده استفاده می شوند. (شکل5-9a)

هم انتقالی:

Symport)) نوعی از هم انتقالی که در آن یک پروتئین غشایی (هم انتقال دهنده Symporter) مولکول با یون متفاوت با از غشاء سلولی در جهت یکسان عبور می دهد.همچنین به انتقال متقابل مراجعه شود.( شکل 11-3 و 3bj)

سیناپس:

Synapse)) جایگاه تخصص یافته بین اکسون انتهایی یک نورون با نورون مجاورش یا با سایر سلول های تحریک شونده (مثل سلول های ماهیچه ای) که در این جایگاه پیام ها منتقل می شوند. در یک سیناپس شیمیایی پیام ها به وسیله یک میانجی عصبی منتقل می شوند. در یک سیناپس الکتریکی انتقال پیام ها از طریق اتصالات منفذدار متصل کننده سلول های پس سیناپس و پیش سیناپس به هم صورت میگیرد. (شکل  23-4)

سینسیتیوم:

Synclytium)) یک سیتوپلاسم چند هسته ای که به وسیله یک غشاء پلاسمایی پوشیده شده است.

سیندکان ها:

Syndecans)) دسته ای از پروتئوگلیکان های سطح سلولی که در چسبندگی ماتریکس سلولی و واکنش با اسکلت سلولی و شاید اتصال به سیگنال های خارجی عمل می کند. به این صورت در سیگنال دهی سلول – سلول شرکت می کند.

سینتنی:

Synteny)) ظهور ژن هایی در نظم مشابه روی کروموزوم در دو یا چند گونه متفاوت.

جهش کشنده سنتزی:

) Synthetic lethal mutation) جهشی که اثر فنوتیپی سایر جهش ها را در ژن های مشابه یا مرتبط افزایش می دهد. (شکل  5-9b,c)

جعبه TATA:

TATA box)) توالی حفظ شده واقع در پروموتر بسیاری از ژن های رمزدهی کننده پروتئین یوکاریوتی، جایی که کمپلکس آغاز رونویسی به آنجا متصل می شود. (شکل 7-12)

سلول T:

(T cell) لنفوسیتی که در تیموس بالغ شده و گیرنده های آنتی ژنی ویژه متصل به پپتیدهای آنتی ژنی در ترکیب با مولکول MHC را بیان می کند. دو دسته از سلول هایT وجود دارد. سلول های T کشنده( دارای مارکر سطحی CD8 محدود به کلاس MHCT که سلول های توموری و آلوده به ویروس را از بین می برد) و سلول های کمکی و دارای مارکر CD4 و محدود به کلاس MHC II و سیتوکین تولید کرده و برای فعال سازی سلول های β  ضروری است.(شکل 44-34و 24-36)

گیرنده سلول T:

T cell receptor)) پروتئین هترودیمری گذرنده غشایی که به آنتی ژن متصل شده و دارای مناطق ثابت و متغیر می باشد. به ترکیبCD3 چند زیر واحدی انتقال دهنده سیگنالی متصل است. (شکل  29-24)

تلومر:

Telomere)) بخش انتهایی یک کروموزوم یوکاریوتی که دارای چندین توالی کوتاه تلومری تکراری پشت سرهم (TEL) می باشد تلومرها برای تفکیک مناسب کروموزوم ها ضروری می باشند و به وسیله فرایند ویژه از کوتاه شدن کروموزوم های همانندسازی DNA جلوگیری کرده و همانند سازی می شوند.

تلوفاز:

Telophase)) آخرین مرحله میتوزی که طی آن پوشش هسته در اطراف کروموزوم های جدا شده دوباره تشکیل می شود. کروموزوم ها تراکم خود را از دست داده و تقسیم سیتوپلاسم (سیتوکینز) کامل می گردد. (شکل 18-34)

جهش حساس به حرارت:

Temperature sensitive (ts) mutation)) جهشی که فنوتیپ نوع وحشی را در یک دما (دمای مناسب (مجاز) تولید کرده اما فنوتیپ جهش یافته در دمای دیگر (دمای غیر مجاز (غیر متناسب) تولید می کند. این نوع جهش در شناسایی ژن های ضروری برای زنده ماندن مفید است. (شکل 5-6)

ساختار سوم:

Tertiary structure)) شکل سه بعدی یک زنجیره پلی پپتیدی در پروتئین ها که با چندین پیوند غیرکووالانی بین زنجیره های جانبی، پایدار می شود (شکال 3-10a)

تیلاکوئید:

Thylakoids)) کیسه های غشایی پهن در کلروپلاست که به حالت توده ای روی هم انباشته می شوند و دارای رنگدانه های فتوسنتزی و فتوسیستم ها می باشند.

اتصال محکم:

Tight junction))یک نوع اتصال سلول – سلول بین غشاء پلاسمایی سلول های اپی تلیال مجاور که از انتشار مولکول های بزرگ و بسیاری از مولکول های کوچک و یون ها در فضای میان سلول ها و همچنین انتشار ترکیبات غشایی از میان مناطق پایه ای جانبی و استوایی غشاء پلاسمایی جلوگیری می کند. (شکل 19-15)

گیرنده های شبه تول:

Toll – likereceptor ( TLR))) عضوی از یک دسته گیرنده های داخلی سطح سلول که انواع محصولات باکتری ها را تشخیص می دهد. اتصال لیگاند به این رسپتور مسیر سیگنال دهی ایجاد کرده و پاسخ های متعدد بسته به نوع سلول را تحریک می کند.

توالی توپوژنی:

Topogenic sequence)) بخشی در یک پروتئین که توالی، تعداد و ترکیب آن ورود و جهت گیری دسته های متعدد پروتئین های گذرنده غشایی در غشاء شبکه آندوپلاسمی را موجب می گردد.

رونویسی:

Tanscription)) فرایندی که در آن یک رشته از مولکول DNA به عنوان الگو برای سنتز RNA مکمل به وسیله RNA پلیمراز به کار می رود (شکل 4-10 و4-11 )

منطقه کنترل ترجمه:

Transcription – control rigion)) واژه کلی برای همه توالی های تنظیمی DNA که رونویسی ژن های ویژه را تنظیم می کند.

عامل رونویسی:

(TF)) Tanscription factor )  واژه عمومی برای هر پروتئین به جزء RNA پلیمراز که برای آغاز یا تنظیم رونویسی در سلول های پوکاریوتی ضروری است.. فاکتورهای عمومی برای رونویسی همه ژن ها ضروری هستند و در تشکیل ترکیب آغاز رونویسی نزدیک جایگاه شروع شرکت می کنند. فاکتورهای اختصاصی، رونویسی ژن های ویژه را به وسیله اتصال به توالی تنظیمی شان تحریک (فعال) یا مهار می کنند.

واحد رونویسی:

Transcription unit)) منطقه ای در DNA که دارای یک محل شروع و یک محل خاتمه رونویسی می باشند و این منطقه باعث تولید یک رونوشت اولیه می شود.

ترانس سیتوز:

Ttranscytosis)) مکانیسم انتقالی مواد ویژه از صفحه انتقالی که با آندوسیتوز وابسته به گیرنده و اگزوسیتوز ترکیب می شود.

ترانس فکشن:

Transfection)) ورود DNA بیگانه در محیط کشت به سلول میزبان است که معمولا با بیان ژن های DNA وارد شده همراه می شود. (شکل 5-32)

RNA ناقل:

Transfer RNA)) به tRNA مراجعه شود.

ترانسفورماسیون:

Transformation)) ا- تغییرات ثابت ورائتی در یک سلول که در نتیجه جذب و اتصال یک DNA خارجی به ژنوم سلول میزبان روی می دهد همچنین ترانس فکشن پایدار نیز نامیده می شود. ۲- تبدیل یک سلول طبیعی پستاندار به یک سلول سرطانی که در نتیجه تماس با یک ویروس یا سایر مواد سرطان زا رخ می دهد.

فاکتور رشد تغییر شکل β:

(TGFB) transforming growth factor یک خانواده از پروتئین های سیگنال که در تمایز بافت ها در بیشتر یا همه جانوران نقش دارد تعدادی از خانواده βTCF اغلب رشد بافت هایی تحریک شده به وسیله آن را مهار می کنند. جهش در اجزاء انتقال سیگنال TGFβ در سرطان انسانی مثل سرطان سینه مشاهده شده است.

ترانس ژن:

Transgene)) یک ژن کلون شده که به طور پایدار به یک سلول گیاهی یا جانوری وارد شده و به ژنوم آن ملحق گردیده و نسل های پی در پی از آن ایجاد می گردد.

ترانس ژنیک:

Transgenic)) در ارتباط با هر گیاه یا جانوری که دارای یک ترانس ژن می باشد.

شبکه ترانس گلژی:

Trans – Golgi network ( TGN))) شبکه پیچیده ای از غشاءها وزیکول ها که به عنوان محل جوانه زدن در مسیر ترشحی عمل می کند. جوانه زدن وزیکول ها بیشتر از بخش دور گلژی صورت گرفته و غشاء و پروتئین های محلول را به سطح سلول یا لیزوزوم ها منتقل می کند. (شکل 14-1 و 14-17)

حالت گذار:

Transition state)) حالتی از واکنش گرها در طی یک واکنش شیمیایی که در آن سیستم در بالاترین سطح انرژی است. به آن حالت انتقالی واسطه نیز می گویند.

ترجمه:

Translation)) تولید یک رشته پلی پپتیدی به واسطه ریبوزوم ها: توالی اسیدی آمینه ای توسط توالی نوکلئوتیدی در یک mRNA تعیین می شود. (شکل  14-7)

ترانسلوکان:

Translocon)) یک مجموعه چند پروتئینی در غشاء شبکه آندوپلاسمی خشن که از میان آن پروتئین در حال سنتز وارد شبکه آندوپلاسمی می شود. (شکل 13-7)

پروتئین گذرنده غشایی:

Transmembrane protein)) به پروتئین اینتگرال غشاء مراجعه شود.

پروتئین انتقالی:

Transport protein)) به پروتئین انتقالی غشا مراجعه شود.

وزیکول انتقالی:

Transport vesicle)) اجزاء دارای غشاء کوچکی که پروتئین های محموله ترشحی و غشایی را در مسیر ترشحی به داخل یا خارج سلول انتقال می دهد وزیکول ها از اندامک های دهنده ایجاد شده و محتویات درون خود را با ترکیب شدن با غشاء هدف منتشر می کنند.

عناصر قابل انتقال DNA:

Transposable DNA element)) هر توالی DNA که در منطقه کروموزومی یکسان در همه افراد یک گونه وجود ندارد و می تواند به وسیله انتقال به مکان جدید حرکت کند. همچنین عنصر حرکتی DNA و توالی تکراری پراکنده نیز نامیده می شوند.

انتقال:

Transposition)) حرکت عناصر قابل انتقال DNA در ژنوم که به وسیله مکانیسم برش و اتصال یا رونویسی – اتصال بسته به نوع عناصر حرکتی صورت میگیرد. (شکل  6-8)

ترانسپوزون DNA:

Transposon DNA)) عناصر قابل انتقال DNA موجود در پروکاریوت ها و یوکاریوت ها می باشد. این عناصر در ژنوم به وسیله مکانیسم درگیر در سنتز DNA و جابه جایی حرکت می کنند، همچنین به رتروترنسپوزون ها مراجعه شود.

تری اسیل گلیسرول:

Triacylglycerol)) به تری گلیسیرید مراجعه شود.

تری گلیسرید:

Triglyceride)) شکل عمده ذخیره و انتقال اسیدهای چرب در جانوران بوده و شامل سه زنجیره اسید چرب می باشد که با یک مولکول گلیسرول استری شده است.

RNA ) tRNA ناقل):

tRNA (transfer RNA))) گروهی از مولکولهای RNA کوچک که به عنوان دهنده اسید آمینه در طی سنتز پروتئین عمل می کنند. هر مولکول tRNA به طور کوالان به اسید آمینه ویژه متصل شده و یک ترکیب آمینواسیل – tRNA تشکیل می گردد.

فاکتور تروفیک:

Trophic factor)) هر یک از بی شمار پروتئین های سیگنال دهی که برای زنده ماندن سلول در موجودات چند سلولی ضروری می باشد، در غیاب چنین سیگنال هایی، سلول به وسیله آپوپتوز تحت خودکشی قرار میگیرد.

توبولین:

Tubulin)) یک خانواده از پروتئین های کروی اسکلت سلولی که برای تشکیل دیواره ریز لوله ها پلیمریزه می شوند.

تومور:

Tumor)) یک توده سلولی منشأ گرفته از یک سلول که در نتیجه از دست دادن تنظیم کننده های رشد سلولی طبیعی ایجاد می شود و ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد.

ژنهای سرکوبگر تومور:

Tumor – suppressor gene)) هر ژن رمزدهی کننده پروتئین که به طور مستقیم یا غیر مستقیم پیشرفت چرخه سلولی را مهار می کند، از دست رفتن عملکرد این پروتئین ها در اثر جهش انکوژنیک می باشد، وراثت یک الل جهش یافته از ژن های بازدارنده توموری (مثل BRCA1 , APC , RB)  باعث افزایش پیشرفت سرطان کلورکتال یا سایر سرطان ها می شود. (شکل  25-11 و  25-9)

یوبی کوئیتین:

Ubiquitin)) یک پروتئین کوچک که می تواند به طور کووالان به سایر پروتئین های داخل سلولی متصل شود و به این وسیله پروتئین ها را برای تخریب به وسیله پروتئوزوم، انتقال به لیزوزوم یا تغییر در عملکرد پروتئین هدف نشاندار کند.

جداکننده:

Uncouper)) هر ماده طبیعی (پروتئین ترموژنین) یا ماده شیمیایی (2 و 4 دی نیتروفنل) که نیروی حرکت پروتونی را در غشای داخلی میتوکندری یا غشای تیلاکوئید کلروپلاست از بین می برد و به این وسیله جلوی سنتر ATP را می گیرد.

تک انتقالی:

Uniport)) نوعی انتقال که در آن یک پروتئین غشایی (پروتئین انتقال دهنده) انتقال مولکول های کوچک را از غشا در جهت شیب غلظتی از طریق انتشار تسهیل شده انجام می دهد، انتقال دهنده گلوکز (پروتئین GLUT) مثال خوبی از پروتئین تک انتقالی است و به خوبی مطالعه شده است. (شکل 11-3و [ 3A])

اشباع نشده:

Unsaturated)) در ارتباط با ترکیب (مثل اسید چرب) که در آن یکی از پیوندهای کربن – کربن پیوند دوگانه یا سه گانه می باشد.

بالادست (فرادست):

Upstream))1 – جهتی بر روی DNA که طی رونویسی برخلاف جهت حرکت RNA پلیمراز می باشد. نوکلئوتیدهای فرودست با جایگاههای ۱+ انوکلئوتید شروع رونویسی) و نوکلئوتیدهای بالادست با جایگاه های -1 و -2 و غیره مشخص می شود. -2 رویدادهایی که در مراحل آبشاری اتفاق می افتد (مثل مسیر سیگنال دهی). همچنین به فرودست مراجعه شود.

توالی فعال کننده بالادست:

Upstream activating sequence (USA)))

هر پروتئین متصل شده به توالی تنظیمی در DNA مخمر و سایر یوکاریوت های پست که برای حداکثر بیان ژن ضروری می باشد. در یوکاریوت های عالی این توالی ها به جای توالی های تشدیدکننده یا عناصر نزدیک پروموتر قرار دارند.

واکسن:

Vaccine)) ترکیب بی ضرر که از پاتوژن ها تشکیل می شود و پاسخ ایمنی را به منظور ایجاد ایمنی در تهاجم های میکروبی بعدی به وسیله یک شکل کشنده از همان پاتوژن تحریک می کند.

میانکنش واندروالس:

Vander waals interaction)) یک پیوند غیرکوالانی ضعیف که در اثر عدم تقارن کوچک و گذرای ابرالکترونی در اطراف اتم ها (دوقطبی ها) ایجاد می گردد (شکل 2-10)

وکتور(حامل):

Vector)) عنصر ژنتیکی که می تواند به طور خودکار همانندسازی کند و برای انتقال قطعات DNA یا cDNA به داخل ژنوم سلول میزبان به هدف کلون کردن ژن به کار می رود. اغلب وکتورها، پلاسمیدهای باکتری ها و ژنوم های باکتریوفاز تغییر داده شده می باشند. همچنین به وکتور بیانی و وکتور شاتل مراجعه شود. (شکل 5-13)

پاکت ویروسی:

Viral envelop)) دو لایه فسفولیپیدی که پوشش بیرونی بعضی ویروس ها (مثل ویروس های آنفلونزا و هاری) را تشکیل می دهد و به وسیله جوانه زدن از غشای سلول میزبان حاصل شده و شامل گلیکوپروتئین های رمزدهی کننده ویروس می باشد.

ویریون:

Virion)) یک ذره ویروسی.

ویروس:

Virus)) یک انگل داخل سلولی کوچک که از اسید نوکلئیک (DNA یا RNA) احاطه شده به وسیله پوشش پروتئینی تشکیل می شود و فقط در سلول های میزبان حساس شده همانند سازی می کنند. به طور گسترده در تحقیقاتی زیست شناسی سلولی استفاده می شود. (شکل 4-44)

سرعت حداکثر:

Vmax)) پارامتری که حداکثر سرعت یک واکنش کاتالیز آنزیمی یا فرآیندهای دیگر مثل انتقال مولکول ها به واسطه پروتئین از غشاء پلاسمایی را توصیف می کند. (شکل  3-23و 11-4)

لکه گذاری وسترن:

Western blotting)) روشی که در آن پروتئین های جدا شده به وسیله الکتروفورز به یک غشاء نیتروسلولزی یا غشاءهای دیگر متصل می شود و پروتئین های خاص به وسیله آنتی بادی های نشاندار تشخیص داده می شوند. همچنین به آن ایمونوبلات نیز می گویند. (شکل 3-38)

نوع وحشی:

Wild type)) حالت طبیعی و جهش نیافته یک ژن، پروتئین، سلول یا موجود زنده.

Wnt: خانواده ای از پروتئین های سیگنال دهی ترشحی که در تمایز بیشتر بافت ها در همه یا اکثر جانوران نقش دارند، جهش در Wnt ترکیبات انتقال سیگنالی در سرطان های انسانی مشاهده می شود. گیرنده های این پروتئین ها دسته ای از پروتئین های مارپیچی بوده و دارای هفت قسمت گذرنده از غشاء هستند.

کریستالوگرافی اشعه :X

X – ray crystallography)) روشی است که برای تشخیص ساختار سه بعدی مولکول های بزرگ (به ویژه اسیدهای نوکلوئیک و پروتئین ها) استفاده می شود به وسیله عبور اشعه X از میان کریستال (بلور) مولکول های خالص و آنالیز پراکنش نقطه های جدا از هم، این کار انجام می گیرد.

انگشت روی:

Zinc finger)) چندین موتیف ساختاری متصل به DNA که از ساختارهای ثانویه تشکیل شده است.

زیگوت (تخم):

Zygote)) یک تخم لقاح یافته. سلول دیپلوئیدی که در نتیجه ترکیب گامت های نر و ماده ایجاد شده است.

گردآورنده : سرکار خانم پریناز زارع

سایت ویستاژن در این مطلب به توضیح مهاجرت تحصیلی پرداخته است.

اپلای چیست؟

بیشتر فارغ التحصیلان دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد تمایل به تحصیل در دانشگاه های خارج از کشور را دارند. کارهایی که بعد از پذیرش دانشگاه (دریافت فرم های مربوط به ویزا،تعیین وقت سفارت،تهیه بلیط هواپیما و …) انجام می شود و حدودا یک سال زمان می برد که به این فرایند اپلای گفته می شود و در واقع به این دانشجویان، متقاضی دریافت پذیرش یا applicant  می گویند.

اپلای (apply) به معنی درخواست پذیرش است و از مجموعه اقداماتی تشکیل شده است که امکان بدست آوردن پذیرش تحصیلی از دانشگاه های خارج کشوری را ایجاد می کند.

در این قسمت به بررسی ابتدا تا انتهای فرایند اپلای می پردازیم

در ابتدا حتما می بایست تصمیم گیری کرده و رشته،دانشگاه ها و کشور های مورد نظر خود را تعین کنیم و بر اساس الزامات اولیه (Requirement) برای اپلای در رشته و دانشگاه انتخابی ،برنامه ریزی و زمان بندی کنیم.

سپس خود را برای شرکت در آزمون های زبان آماده کنند تا بتوانند نمره ی مورد نظر دانشگاه های مقصد را بدست آورند.این آزمون ها TOFEL IBT و  IELTS است. همچنین آزمونی که برای اپلای در مقطع کارشناسی و PhD  در آمریکا است GRE  نام دارد.

تهیه رزومه تحصیلی خود و نوشتن انگیزه نامه یا SOP (Statement of purpose)

جمع آوری ریز نمرات و مدارک تحصیلی و ترجمه آن ها و ارسال به دانشگاه مقصد

به وسیله مکاتبه ایمیل با استادان دانشگاه انتخابی ،می توان فاند تحصیل دریافت کرد.

تکمیل اپلیکیشن رایگان در سایت دانشگاه مقصد (online application) وsubmit  کردن تا پیش از deadline  تعیین شده.

پیگیری کردن ارسال توصیه نامه ها (Recommendation)

حال باید منتظر ماند تا نتیجه اپلای دریافت شود، Reject یا Admission.

در صورتی نتیجه ی اپلای موفقیت آمیز باشد،در ادامه باید کار های زیر را انجام داد:

ممکن است شما چند offer   داشته باشید و بخواهید بین آن ها انتخاب کنید.

اقدامات برای درخواست ویزا،که به کشور پذیرفته شده بستگی دارد.

دریافت کردن ویزای تحصیلی

تهیه کردن بلیط ،مهاجرت و ادامه ی تحصیل.

رشته زیست شناسی از جمله رشته هایی است که پس از اخذ ویزای تحصیلی و پذیرش تحصیلی،می توان برای اقامت دائمی ،ویزای کار و ویزای سرمایه گذاری اقدام کرد و حتی امکان شانس اخذ بورسیه و تحصیل رایگان در این رشته نیز وجود دارد.

رشته زیست شناسی در آمریکا گرایش های متنوعی دارد ،آناتومی، علوم کشاورزی، فیزیولوژی، بیومکانیک و … همچنین یکی از این گرایش ها می تواند پزشکی باشد. برای ادامه تحصیل این رشته در آمریکا داشتن مدارک آیلتس و جی ای ای سابجکت لازم است و داشتن سابقه ی خوب تحصیلی در این رشته شانس شما را برای پذیرش بالا می برد.

ادامه تحصیل در کشوری مثل آلمان کمی دشوارتر بوده . بدون نیاز به مدرک شما فقط لازم است تا زبان آلمانی بلد باشید و حافظه ی خوب و سابقه ی تحصیلی و کاری خوبی داشته باشید. همچنین امکان ویزای کاری در این کشور نیز وجود دارد.

ادامه تحصیل زیست شناسی و میکروبیولوژی در کانادا شرایط خاص تری نیز دارد. اگر برای تحصیل دوره کارشناسی ارشد اقدام می کنید، حتما باید مدرک لیسانس را داشته باشید و مدرک تافل با نمره ی کل 86،و اگر برای تحصیل دکتری اقدام می کنید حتما می بایست مدرک کارشناسی ارشد خود را داشته باشید ،همچنین مدرک تافل با نمره کل 86 و مدرک آیلتس با نمره 5 یا 6.

امکان کار در پالایشگاه ها و آزمایشگاه ها برای فارغ التحصیلان این رشته در خارج از کشور وجود دارد.

هر کشوری قوانین مربوط به خود را دارد و معیار های متفاوتی دارد. بطور مثال برای دانشگاه های کانادا یا استرالیا ،معدل(معدلی که در مدرک ثبت می شود)،دانشگاهی که شما از آن فارغ التحصیل شده اید و رنکینگ آن اهمیت دارد و دانشگاه های برخی کشور ها رزومه ی شما را مورد بررسی قرار داده (رزومه مهارتی،کاری و مقالات و …) و در صورت تمایل فرد را جذب می کنند. برای اطلاع از شرایط هر دانشگاه باید به سایت دانشگاه مورد نظر مراجعه کنید.

در کشور هایی مثل آمریکا، کانادا و برخی دانشگاه های اروپا و استرالیا آزمون GRE  برای ترمیم معدل فرد وجود دارد. امتحان از دو بخش جنرال و سابجکت تشکیل شده که در آزمون سابجکت موضوعات درسی مرتبط با رشته مورد پرسش است و در آزمون جنرال دروس عمومی مثل ریاضیات،لغت و …

در کشورهایی مثل آلمان، ایتالیا و فرانسه ،داشتن مدرک زبان خود آن کشور ها امتیاز خوبی را دارد.

اگر نمی دانید با مدرک کارشناسی مهاجرت کنید بهتر است یا کارشناسی ارشد باید گفت که در صورت مهاجرت کاری،بهتر است فرد متخصص تر باشد پس با مدرک کارشناسی ارشد شانس بیشتری برای پذیرش دارد و رزومه فرد جالب توجه بوده و مقالات فرد چندان اهمیتی ندارد. در صورت تمایل به مهاجرت تحصیلی باید بدانید مدرک کارشناسی شانس فرد برای فاند و بورسیه کم شده اما دانشگاه های بیشتری تمایل برای فاند دانشجویان دارند. در صورت مهاجرت تحصیلی تعداد مقالات و محل انتشار مقالات حائز اهمیت بوده و کیفیت مقاله بسیار مهم است (پیوستگی موضوع :یعنی مقالات شما در موضوعی خاص باشد و تخصص و توجه شما به آن موضوع را نشان دهد اما اگر چند مقاله با چند موضوع مختلف داشته باشید چندان کیفیت ندارد). در صورت تمکن مالی، بهتر است برای مهاجرت تحصیلی با مدرک کارشناسی اقدام کنید چون زودتر در سیستم آموزشی کشور قرار می گیرد و همسو می شوید. مقالات شما حتی اگر در حال ریوایز هم باشند می توانید آن ها را ارائه دهید و ذکر کنید که در حال ریوایز هستند.

علاوه بر روش یافتن استاد مورد نظر در دانشگاه خارج کشور و مکاتبه با او و مهاجرت،روش دیگری نیز وجود دارد(در مقطع PhD).در این روش،پروژه ای در حال انجام است و programmi  اعلام نیاز به افراد متخصص در زمینه های متنوع می کند،در این شرایط فرد باید رزومه خود را ارسال کرده و خود را معرفی کند و  داشتن مدرک زبان در این قسمت به عنوان برگ برنده محسوب می شود.

سایت ویستاژن در این مقاله به توضیح سلول های بنیادی و انواع و کاربردهای آنها پرداخته است.

سلول بنیادی چیست؟

هر سلول در بدن انسان به صورت هدفمند و با برنامه فعالیت های خود را به صورت تخصصی انجام می دهد، اما گروهی از سلول ها که سلول های بنیادی نام دارند، نقش و فعالیت ویژه ای در بدن ندارند و می توانند به هر نوع سلول تخصصی که بدن به آن نیاز دارد، تبدیل شوند. در واقع سلول های بنیادی سلول های تمایز نیافته ای هستند که می توانند با توجه به نیاز بدن به سلول های تخصصی تبدیل شوند. دانشمندان و پزشکان به مطالعات سلول های بنیادی علاقه دارند زیرا با مطالعه سلول های بنیادی می توانند به چگونگی عملکرد بدن و فعالیت های صحیح و اشتباه آن پی ببرند.

بدن انسان از انواع متفاوتی از سلول ها ساخته شده است. بسیاری از سلول ها تخصصی هستند و عملکردهای ویژه ای را انجام می دهند، مانند گلبول های قرمز که اکسیژن را در جریان گردش خون به سراسر بدن منتقل کرده و دی اکسید کربن از سلو ل ها دریافت می کنند. این در حالی است که به عنوان

مثال، گلبول های قرمز قادر به تقسیم نیستند.

سلول های بنیادی همزمان با رشد ارگانیسم سلول های جدیدی را برای بدن فراهم می کنند و آن ها را

جایگزین سلول های تخصص یافته آسیب دیده یا از دست رفته می کنند. سلول های بنیادی دو ویژگی منحصر به فرد دارند که آن ها قادر می سازد تا این کار را انجام دهند:

_این سلول ها توانایی تقسیم های متوالی را برای تولید سلول های جدید دارند.

_همزمان که این سلول ها تقسیم می شوند، می توانند به انواع سلول های مختلف و تخصصی تمایز پیدا

کنند.

سلول های بنیادی بالغ

بدن هر فرد در طول زندگی خود دارای سلول های بنیادی مشخصی است. بدن می تواند از این سلول ها در هنگام نیاز استفاده کند. به این گروه از سلول ها، سلول های بافت اختصاصی یا سلول های بنیادی بالغ سوماتیک می گویند که از دوران جنینی در بدن وجود دارند.

سلول های بنیادی در انواع مختلف بافت های بدن وجود دارند. تاکنون وجود این سلول ها در بسیاری از

بافت ها بدن توسط دانشمندان مورد تایید قرار گرفته است که این بافت ها شامل موارد زیر هستند:

مغز

مغز استخوان

خون و رگ های خونی

عضلات اسکلتی

پوست

کبد

با این حال، یافتن سلول های بنیادی دشوار است. آن ها می توانند سال ها بدون تقسیم و غیراختصاصی

باقی بمانند تا زمانی که بدن آن ها را برای ترمیم یا رشد بافت جدید مورد استفاده قرار دهد. سلول های بنیادی بالغ می توانند به طور نامحدود تقسیم یا سلول های جدید از نوع خود را تولید کنند. این بدان معنی است که آن ها می توانند انواع مختلف سلول را برای یک اندام تولید کنند و یا حتی اندام اصلی را به طور کامل بازسازی کنند.

این تقسیم و بازسازی در واقع به همان صورتی بازسازی می شود که یک زخم پوستی بهبود می یابد یا یک ارگان مانند کبد می تواند بعد از آسیب خود را مورد ترمیم قرار دهد. در گذشته دانشمندان معتقد بودند سلول های بنیادی بالغ فقط می توانند براساس بافت منشا خود تمایز پیدا کنند. با این حال، برخی از شواهد نشان می دهند که آن ها می توانند برای تبدیل شدن به سلول های دیگر نیز متمایز شوند.

سلول های بنیادی جنینی

این گروه از یاخته ها از بافت همبند یا استرومائی که اندام های بدن و سایر بافت ها را احاطه کرده است، به وجود می آیند.

تاکنون دانشمندان از سلول های مزانشیمی بنیادی برای ایجاد بافت های جدید بدن مانند استخوان، غضروف و سلول های چربی استفاده کرده اند. آن ها ممکن است روزی در حل طیف گسترده ای از اختلالات و ناهنجاری های بدن مورد استفاده قرار بگیرند.

سلول های بنیادی مزانشیمی

این گروه از یاخته ها از بافت همبند یا استرومائی که اندام های بدن و سایر بافت ها را احاطه کرده است، به وجود می آیند. تاکنون دانشمندان از سلول های مزانشیمی بنیادی برای ایجاد بافت های جدید بدن مانند استخوان، غضروف و سلول های چربی استفاده کرده اند. آن ها ممکن است روزی در حل طیف گسترده ای از اختلالات و ناهنجاری های بدن مورد استفاده قرار بگیرند.

سلول پرتوان بنیادی بالغ

دانشمندان با استفاده از سلول های پوستی و سایر سلول های بافت خاص، این یاخته های پرتوان را در

آزمایشگاه ها ایجاد می کنند. این سلول ها با روشی مشابه سلول های بنیادی جنینی رفتار می کنند، بنابراین می توانند برای ایجاد طیف وسیعی از روش های درمانی مفید باشند. با این حال، برای استفاده گسترده از این نوع از سلول ها تحقیقات و بررسی های بیشتری لازم است.

کاربرد سلول های بنیادی

 

۱.بازسازی بافت

بازسازی بافت احتمالاً مهم ترین استفاده از سلول های بنیادی است. تا به امروز، فردی که به کلیه جدید

احتیاج دارد، مجبور است منتظر یک اهدا کننده شود و سپس تحت عمل پیوند قرار گیرد. با توجه به این که همیشه کمبود عضو برای اهدا به بیماران نیازمندان پیوند عضو وجود دارد، با برنامه ریزی سلول های بنیادی برای تمایز به روش مشخص، دانشمندان می توانند از آن ها برای رشد اندام خاص یا بافت اختصاصی استفاده کنند.

۲.درمان بیماری های قلبی عروقی

گزارش دادند که PNAS در سال 2013 ، تیمی از محققان بیمارستان عمومی ماساچوست در مجله علمی

آن ها با استفاده از سلول های بنیادی انسانی رگ های خونی را در موش های آزمایشگاهی ایجاد کرده اند.

در این آزمایش طی 2 هفته پس از کاشت سلول های بنیادی، شبکه هایی از عروق خونی تشکیل شده

بودند. کیفیت این رگ های خونی جدید کاملا مشابه رگ های خونی طبیعی مجاور آن ها بود.

۳.درمان بیماری مغز

پزشکان ممکن است روزی بتوانند از سلول ها و بافت های جایگزین برای درمان بیماری های مغزی مانند

پارکینسون و آلزایمر استفاده کنند.

به عنوان مثال در بیماری پارکینسون آسیب به سلول های مغزی منجر به حرکات کنترل نشده عضلات می شود. دانشمندان می توانند از سلول های بنیادی برای ترمیم و ساخت مجدد بافت آسیب دیده مغز استفاده کنند. این کار می تواند سلول های تخصصی مغزی که کنترل عضلات را متوقف کرده بودند به حالت اولیه خود برگردانند.

۴.درمان نقص سلولی

دانشمندان امیدوارند که یک روز بتوانند سلول های قلب سالم را در آزمایشگاه بسازند تا بتوانند به افرادی

که بیماری قلبی دارند، پیوند بزنند.

این سلول های جدید می توانند با بازگرداندن بافت سالم به قلب، آسیب های قلبی را ترمیم کنند.

۵.درمان بیماری های خونی

در حال حاضر، پزشکان به صورت یک درمان روتین از سلول های بنیادی خون ساز بالغ برای درمان بیماری های خونی مانند سرطان خون، کم خونی داسی شکل و سایر نقص های ایمنی استفاده می کنند.

سلول های بنیادی خون ساز در خون و مغز استخوان وجود دارند و می توانند انواع سلول های خون از جمله گلبول های قرمز خون که انتقال اکسیژن در بدن را بر عهده دارند و گلبول های سفید خون که در کنار سیستم ایمنی با پاتوژن ها و عوامل بیگانه مبارزه می کنند را تولید کنند.

دانشمندان می توانند با دیدن مراحلِ مختلف تبدیل سلول های بنیادی به بافت ها برای فهمیدن مکانیسم های بدن برای ساخت آنها به طریقی کنترل شده و منظم از سلول های بنیادی استفاده کنند. دانشمندان امیدارند با انجام تحقیقات بیشتر علاوه بر ساخت داروهای شخصی که فقط مختص بدن شما هستند؛ بتوانند عملکردهای بدن شما را هم در هنگام سلامت و هم موقع بیماری بهتر بفهمند.

گردآورنده : جناب آقای حسن مسرور

 

سالیان دراز است پیشرفت سطح اقتصاد و رفاه جوامع سبب ایجاد شکاف‌ طبقاتی و تاثیر آن در جنبه‌های گوناگون زندگی انسان شده و حتی پیشرفت‌های چشمگیر تکنولوژی و اصول بهداشتی و پزشکی بیشتر به نفع عده‌ای خاص عمل کرده است.اما امروز تمام جهان در ارتباط با مسئله‌ای قرار گرفتند که تمام طبقات اجتماعی و حتی روابط و درجات سیاسی را در شرایط واحد قرار داده است.بیماری کرونا که شاید به علت عدم توانایی علم پزشکی در درمان حالا تمام انسان‌ها را صرف نظر از شرایط اقتصادی و جغرافیایی و… در خطر ابتلا به آن،و حتی خطر مرگ قرار  می‌دهد.چه بسا اگر درمانی قطعی یا روشی برای پیشگیری کاملا مطمئن برای این بیماری وجود داشت،همچنان تفاوت سطح اقتصادی یا سیاسیت‌های جهانی حاکم،عده ای خاص را از این درمان‌ها بهره‌مند می‌کرد.

پس از گذشت مدتی کوتاه از شیوع کرونا، عده‌ای مشکوک شدند که این ویروس ممکن است منشا طبیعی نداشته و ساخته‌ی دست بشر در آزمایشگاه‌ها،در راستای دستیابی برخی قدرت‌ها به اهداف سیاسی موردنظرشان بوده باشد؛مقالات زیادی منتشر شده و پژوهش‌های بسیاری در این زمینه صورت گرفتند.اخیرا نیز به گزارش تابناک به نقل از فرارو، “«لوک مونتانیه»، دانشمند فرانسوی برنده جایزه نوبل با ادعای اینکه ویروس SARS-CoV-2 در یک آزمایشگاه و در نتیجه تلاش برای ساخت واکسن بر ضد ویروس ایدز پدید آمده، جنجال تازه‌ای به راه انداخت. ” هرچند در نهایت تا به امروز هیچ دلیل قابل استناد علمی مبنی بر صحت این ادعا منتشر نشده،اما نمی‌توان احتمال آن را نادیده گرفت.

اما در هر حال به جز کادر بهداشت و درمان و جامعه‌ی پزشکی،دانشمندان و محققان زیست شناس در حوزه‌های ویروس‌شناسی، میکروبیولوژی، ژنتیک و… برای بررسی هرچه دقیق‌تر ابعاد این بیماری و روش‌های موثر پیشگیری و درمان به تکاپوی بسیار افتادند تا بار دیگر این علوم را در خدمت سلامتی و تامین امنیت جان بشر بکار گیرند.چنان که در مقاله‌ای تحت عنوان تاثیر همه‌گیری ویروس کرونا بر علم و فناوری(impact of the 2019-20 coronavirus pandemic on science and technology) آمده است:”این پیشامد شاید سطحی غیرمعمول از همکاری و کارایی دانشمندان را فراهم آورده است.”

در رابطه با سایر مشاغل نیز،هر چند این رخداد جهانی به طرز قابل توجهی اقتصاد را تحت تاثیر قرار داد و بسیاری مشاغل را با کمبود درامد مواجه کرد اما به خوبی می‌توان دید چگونه همه‌ی اقشار جامعه در هر جایگاه و تخصص، به نوبه خود بر آن شدند تا با تمام قوا از هر طریق ممکن سهمی در کمک به قطع زنجیره انتقال بیماری داشته و در بازگرداندن سلامت به جامعه نقشی ایفا کنند.

این موضوع، تاثیرات قابل توجهی نیز بر روی محیط زیست داشته است؛بطوری که در نتیجه‌ی کاهش چشمگیر فعالیت های صنعتی و محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های اعمال شده در حوزه‌ی سفرها و عبور و مرورها،میزان آلودگی هوا مشخصا کاهش یافته است. انسان مدرن متمدن سالهاست برای تامین آسایش بیشتر خود دست به تخریب طبیعت زده و با فعالیت‌های خود محیط زیست را تحت تاثیر قرار می‌دهد‌. بدون توجه به این که سلامت این کره‌ی خاکی و جو اطراف آن از ملزومات حیات خود اوست.اما حالا شاید برای مدتی کوتاه این معادله به هم خورده است.چنان که گزارش‌ها نشان می‌دهند با کاهش مصرف سوخت های آلاینده،میزان قابل توجهی از آلودگی هوا در سراسر زمین کاهش پیدا کرده است.بر اساس گفته پژوهشگران، میزان گازهای گلخانه ای موجود در هوا نیز کمتر شده و گاز مونوکسید کربن که عموما توسط وسایل نقلیه تولید می‌شود نیز در مقایسه با همین بازه زمانی در سال ۲۰۱۹،تقریبا ۵۰ درصد کاهش یافته است. همچنین تاثیرات قابل توجهی نیز بر زیستگاه‌های برخی نقاط خاص زمین داشته؛بعنوان مثال بر اثر کاهش بازدید توریست‌ها از ونیز ایتالیا،شفافیت آب‌ها به مقدار چشمگیری افزایش یافته؛همچنین نه تنها در ونیز بلکه در بسیاری دیگر از مناطق زمین حیوانات به زیستگاه اصلی خود بازگشتند.با توجه به این موارد می‌توان گفت این جریان،نتایج مثبتی را نیز به همراه داشته است.

همچنین در زمینه‌ روابط خانودگی نیز یک کارشناس ارشد ایران شناسی در گفت و گو با ایسنا اظهار داشته: “از جمله تاثیرات مثبت کرونا بر روابط خانوادگی،ارتباط بیشتر اعضای خانواده با هم است و این افزایش ارتباط باعث شده اعضا تعامل بیشتری با هم داشته باشند.بنابراین این موضوع،وفاق اجتماعی خانوادگی را به همراه دارد”. بر اساس بیانات وی،جریانات این ویروس حدود ۶۰ درصد باعث تعامل و همدلی افراد خانواده با یکدیگر شده است.

بعلاوه قرنطینه خانگی بسیاری را بیش از پیش به سمت مطالعه سوق داده است که به نظر می رسد میتواند در ترویج فرهنگ کتابخوانی موثر واقع شود.

همیشه بحران‌های بزرگ سبب ایجاد تغییرات ناگهانی و چشمگیر در شیوه‌ی زندگی مردم و جنبه‌های گوناگون آن همچون فرهنگ،رفتار اجتماعی و باور های فکری ایجاد می کند. هاروکی موراکامی نوشته است:”از طوفان که درآمدی،دیگر همان آدمی نخواهی بود که به طوفان پا نهاده بودی؛معنی این طوفان همین است.” و حالا شیوع این ویروس نوظهور را به راحتی می توانیم طوفانی ببینیم که شرایط اجتماعی غیر معمولی را بر جوامع حاکم و روابط انسانی را در ظاهر و حتی در بطن دچار تغییرات اساسی کرد.بنابراین مسلما قابل انتظار است که پس از نابودی آن،زمانی که تمامی این روابط به ظاهر به حالت اولیه خود بازگشته، فاصله‌ گذاری‌ها و تعطیلی تجمعات علمی،فرهنگی،مذهبی،تفریحی و…پایان بپذیرد،احتمالا شاهد نوع تازه‌ای از نگاه از سوی انسان‌ها به یکدیگر و به طبیعت خواهیم بود.مردمی که چنین شرایطی را تجربه کرده‌اند،به ارزش روابط انسانی بیش از پیش پی برده و برای استفاده‌ی صحیح از منابع طبیعی تلاش می‌کنند؛چرا که به خوبی دریافته‌اند یک استفاده‌ی نادرست از طبیعت می‌تواند جهان را با بحران‌های عظیم روبرو کند،بسیاری را به کام مرگ کشانده و خسارت‌های جبران ناپذیری را به حیات وارد کند.

هرچند احتمالا پس از نابودی کرونا و رفع ممنوعیت‌های ایجاد شده،با تردد مجدد اتومبیل‌ها و افزایش فعالیت برخی کارخانه‌ها و صنایع،شرایط محیط زیستی به حالت سابق خود باز می گردد،اما به هر حال به نظر می‌رسد تجربه‌ی زندگی در این شرایط و احساس ترس و نگرانی مردم برای سلامتی و حفظ جان خود و عزیزانشان،می‌تواند تلنگری تاثیرگذار باشد.

شاید جامعه‌ی انسانی از این پس ارزش دقایقی حضور بی دغدغه در کنار عزیزان،بهره بردن از طبیعت پاک و بسیاری مواهب دیگر را که شاید به دلیل حضور مستمرشان از چشم دور مانده بودند بهتر بداند و قدر همدلی و همراهی با دیگران و بسیاری دیگر از ارزش‌های انسانی را که شاید زندگی مدرنیته آن‌ها را به حاشیه برده و به دست فراموشی سپرده بود را بهتر بشناسد.

امید بر آن که تاثیرات مثبت این جریان دوام ابدی داشته باشد و برنامه‌ریزی های جدی تری در زمینه حفظ محیط زیست انجام گرفته و در اثر بازنگری‌ بر ارزش‌های موجود،محققین حوزه‌ی سلامت به جایگاه حقیقی خود دست یابند.

گردآورنده : سرکار خانم لیلا تنهایی 

سایت ویستاژن در این مطلب  به معرفی گرایش های زیست شناسی در مقطع کارشناسی ارشد وزارت بهداشت پرداخته است.

  • میکروب شناسی پزشکی 

میکروبیولوژی شاخه ای از علم زیست شناسی است که دربارهٔ شکل ظاهری،ترکیب، ویژگی ها

و بیماری زایی میکروارگانیسم ها یا جانداران بسیار ریز تحقیق می کند. علم میکروبیولوژی به

بررسی باکتری ها، ویروس ها و یوکاریوت هایی مانند قارچ و تک سلولی ها یا پروتوزوئرها می پردازد.

  • ویروس شناسی پزشکی 

ویروس شناسی علمی است که روی بیماری های ویروسی مطالعه می نماید ودرآزمایشگاه بیمارستانها کاربرد دارد . برای افرادی که علاقه به تحقیق در زمینه بیماریهای ویروسی مثل ایدز و… دارند رشته مناسبی می باشد.

  • قارچ شناسی پزشکی 

علم قارچ شناسی پزشکی با مطالعهٔ قارچ ها در زمینه های مختلف شامل خصوصیات ژنتیکی و زیست شیمیایی، آرایه شناسی، استفاده آن ها برای انسان برای مثال در پزشکی (مانند پنی سیلین)، خوراک و همین طور خطرهای آن ها که باعث مسمومیت می شود، سروکار دارد.

  • انگل شناسی 

انگل شناسی عام مطالعه انگل و میزبان و روابط بین آن ها است. انگل شناسی یکی از

شاخه های زیست شناسی به حساب می آید و علاوه بر مطالعه ارگانیسم و محیط پیرامونش، نحوه زندگی

انگل ها را به عنوان یک روش زندگی، مورد بررسی قرار می دهد.

  • ایمنی شناسی 

رشته ایمونولوژی به بررسی انواع واکنش ایمنی جانداران در برابر آنتی ژن های بیگانه و روند ایجاد مصونیت در برابر عوامل بیماری زا می پردازد و همچنین این علم هم به جنبه های فیزیولوژیک پاسخ دفاعی بدن به عوامل بیگانه، و هم به جنبه های پاتولوژیک سیستم ایمنی مانند بیماریهای خودایمنی، حساسیت، نقص ایمنی، واکسیناسیون و پیوند اعضاء می پردازد.

  • خون شناسی 

علم هماتولوژی به مطالعه سلول های خونی و انعقاد می پردازد. این علم مقدار و ساختمان و عمل سلولهای خونی، پیش سازهای سلولهای خونی را در مغز استخوان، ساختار های شیمیایی پلاسما و عمل پلاکت ها و پروتئین هایی که در سیستم انعقادی دخالت دارند را مورد بررسی قرار می دهد.

  • بیوشیمی بالینی

این رشته به مطالعه فرایندهای شیمیایی در سیستمهای زنده موجودات می پردازد. بیوشیمی در مقطع کارشناسی ارشد، با ساختار و عملکرد اجزاء سلولی مثل پروتئین ها، کربوهیدارت ها، لیپیدها، اسیدهای نوکلئیک و انواع دیگر مولکولهای زیستی سر و کار دارد. هدف آن، پاسخ دادن به سؤال هایی در ارتباط با واکنشهای شیمیایی و فرآیندهای درون اندامهای موجودات زنده است .

  • ژنتیک انسانی 

رشته ژنتیک انسانی به دلیل اهمیت راهبردی آن، به ویژه در دهه های اخیر از رشدی حیرت انگیز برخوردار شده است. حوزه علم ژنتیک، تمام موجودات زنده است که انسان نیز یکی از آن ها به شمار می رود .

  • بیوتکنولوژی پزشکی 

علمی است که با استفاده از روش های علمی و فنی در تولید و یا تبدیل بعضی مواد به کمک عوامل بیولوژیک (میکروارگانیسم ها، یاخته های گیاهی و جانوری و آنزیم ها و…) برای تولید کالا و خدمات در کشاورزی، صنایع غذایی، دارویی، پزشکی و سایر صنایع می پردازد.

  • فیزیولوژی

فیزیولوژی دانش عملکرد سامانه های زنده است و یکی از مهمترین شاخه های زیست شناسی (بیولوژی) است که به مطالعه اعمال حیاتی موجود زنده، اندام ها، بافت ها، سلول و عناصر آن می پردازد.

  • علوم تشریحی (کالبد شناسی ) 

این رشته به بررسی ساختار و شیوهٔ کار بدن جانداران می پردازد. زیر شاخه های آن کالبدشناسی جانوری و کالبدشناسی گیاهی می باشد .

یک تعریف تقریباً کامل برای کالبدشناسی، شناسایی قسمت های مختلف بدن و ارتباط ساختمانی آن ها با همدیگر است.

  • میکروب شناسی مواد غذایی 

شامل بررسی نقش میکرو ارگانیسم ها در فساد مواد غذایی و نقش میکرو ارگانیسم ها در فرایندهای تهیه و تولید مواد غذایی می باشد. امروزه بیشترین پژوهش های میکروب شناختی غذایی جدید پیرامون نقش مثبت میکروب ها در تهیه و تولید مواد غذایی صورت می گیرد.

  • اکولوژی

علم بررسی برهم کنش های میان جانداران و زیست بوم آنهاست.

بوم شناسی کهن ترین علم بشری است.در رشته بوم شناسی باید پایه قوی در علوم زیست جانوری و

زیست گیاهی داشت،چرا که طبق تعریف بالا برهم کنش میان جاندار و زیست بومش مورد اهمیت است.

  • پیوست جدول مربوط به دفترچه وزارت بهداشت و درمان
رشته امتحانی مدارک تحصیلی مورد پذیرش دروس امتحانی و ضرایب مربوطه
بیوشیمی بالینی کارشناسی بیوشیمی؛ ویروس شناسی؛ ایمنی شناسی پزشکی؛

شیمی؛ علوم آزمایشگاھی؛ علوم تغذیه؛ داروسازی؛ زیست

شناسی(کلیه گرایش ھا) ؛ علوم داروئی؛ علوم و صنایع غذائی؛ علوم

آزمایشگاھی دامپزشکی؛ بھداشت و بازرسی گوشت؛ بھداشت مواد غذایی

آزمایشگاھی دامپزشکی؛ بھداشت و بازرسی گوشت؛ بھداشت مواد غذایی

بیوشیمی عمومی(6)

 زیست شناسی سلولی_مولکولی (2)

 ژنتیک(0)

 شیمی آلی و عمومی(2)

 میکروب شناسی(0)

 زبان انگلیسی (3)

بیوتکنولوژی پزشکی کلیه کارشناسی ھای علوم پزشکی؛ کارشناسی زیست شناسی

(کلیه گرایشھا)؛ بیوتکنولوژی؛ مھندسی زیست فناوری کشاورزی؛

علوم آزمایشگاھی؛ علوم آزمایشگاھی دامپزشکی؛ علوم تجربی؛

دکتری عمومی پزشکی؛ داروسازی و دامپزشکی؛ کارشناسی و

کارشناسی ارشد (داروسازی خارج از کشور)

بیوشیمی عمومی (1)

 زیست شناسی سلولی_مولکولی (4)

 ژنتیک (0)

شیمی آلی و عمومی (0)

 میکروب شناسی(1)

زبان انگلیسی(3)

ژنتیک انسانی کارشناسی زیست شناسی(کلیه گرایش ھا)؛ بیوتکنولوژی؛ ویروس

شناسی؛ انگل شناسی پزشکی؛ ژنتیک؛ بیوشیمی؛ ایمنی شناسی؛ میکروبشناسی؛ تغذیه؛ علوم آزمایشگاھی؛ مامایی؛دکترای عمومی گروه پزشکی*؛ دکترای حرفه ای علوم آزمایشگاھی و دکترای حرفه ای دامپزشکی

بیوشیمی عمومی (1)

زیست شناسی سلولی_مولکولی (2)

ژنتیک (5)

شیمی آلی و عمومی(0)

 میکروب شناسی(0)

زبان انگلیسی (3)

ایمنی شناسی کارشناسی ایمنی شناسی؛ انگل شناسی پزشکی؛

باکتری شناسی؛ بیوشیمی؛ بیوتکنولوژی؛ زیست شناسی

(با گرایش جانوری؛ سلولی و ملکولی؛ میکروبیولوژی؛

عمومی ویا ژنتیک)؛ میکروبیولوژی؛علوم آزمایشگاھی؛فیزیولوژی ؛ویروس شناسی

ایمنی شناسی (6)

 بیوشیمی (1)

زیست شناسی سلولی_مولکولی

(2)

خون شناسی و بانک خون(0) میکروب شناسی (1)

زبان انگلیسی (3)

خون شناسی آزمایشگاهی و بانک خون (هماتولوژی) کارشناسی علوم آزمایشگاھی؛ ایمنی شناسی؛ زیست

شناسی (کلیه گرایش ھا)؛ ویروس شناسی؛ میکروب شناسی پزشکی؛ بیوشیمی؛ ژنتیک؛ زیست پزشکی

ایمنی شناسی (2)

 بیوشیمی (1)

 زیست شناسی سلولی_مولکولی (1)

خون شناسی و بانک خون(4) میکروب شناسی (0)

زبان انگلیسی (3)

قارچ شناسی علوم آزمایشگاھی پزشکی؛ زیست شناسی (گرایش ھای

میکروب شناسی، سلولی مولکولی، جانوری و گیاھی)؛ میکروبیولوژی

باکتری شناسی (1)

 قارچ شناسی (4)

ویروس شناسی (0)

 ایمنی شناسی (2)

 انگل شناسی (1)

 زیست شناسی سلولی_مولکولی (1)

 زبان انگلیسی (3)

میکروب شناسی کارشناسی میکروب شناسی؛ بیوشیمی؛ زیست شناسی

(کلیه گرایش ھا)؛ علوم آزمایشگاھی؛ ایمنی شناسی؛

ویروس شناسی؛ انگل شناسی پزشکی؛ علوم آزمایشگاھی

دامپزشکی؛ دکترای عمومی گروه پزشکی*؛ دکترای حرفه

ای علوم آزمایشگاھی و دکترای حرفه ای دامپزشکی

باکتری شناسی (5)

 قارچ شناسی (1)

 ویروس شناسی(5/1)

ایمنی شناسی(5/1)

انگل شناسی (1)

زیست شناسی سلولی-مولکولی(1)

زبان انگلیسی(3)

ویروس شناسی کارشناسی میکروب شناسی؛ انگل شناسی پزشکی؛حشره شناسی پز شکی (بیولوژی و کنترل ناقلین بیماری ھا)؛زیست شناسی (کلیه گرایش ھا)؛ علوم آزمایشگاھی؛بیوشیمی؛ ایمنی شناسی؛ علوم آزمایشگاھی

دامپزشکی؛ دکترای عمومی گروه پزشکی *؛ دکترای حرفهای

علوم آزمایشگاھی و دکترای حرفه ای دامپزشکی

باکتری شناسی(۱)

 قارچ شناسی (0)

 ویروس شناسی (3)

 ایمنی شناسی (2)

 انگل شناسی (1)

 زیست شناسی سلولی-مولکولی(5/1)

زبان انگلیسی (3)

انگل شناسی کارشناسی انگل شناسی؛ حشره شناسی پزشکی(بیولوژی و کنترل ناقلین بیماری ھا)؛ ایمنی شناسی پزشکی؛میکروب شناسی؛ علوم آزمایشگاھی؛ زیست شناسی (با

گرایش جانوری؛ عمومی؛ سلولی و مولکولی؛ میکروبیولوژی)؛

علوم آزمایشگاھی دامپزشکی

باکتری شناسی (1)

 قارچ شناسی (1)

 ویروس شناسی (1)

 ایمنی شناسی( 5/1)

انگل شناسی(5)

 باکتری شناسی (1)

سلولی_مولکولی (1)

زبان انگلیسی(3)

فیزیولوژی کارشناسی فیزیولوژی؛ زیست شناسی(کلیه گرایش ھا)؛ جانورشناسی؛ پرستاری؛فیزیوتراپی؛ مامایی؛ علوم آزمایشگاھی؛ علوم

دارویی؛ فارماکولوژی؛ بیوشی می؛ علوم تشریحی؛ گفتار درمانی؛ بینایی سنجی؛شنوایی شناسی؛ بھداشت عمومی؛ بھداشت حرفه ای و ھوشبری؛ تکنولوژی اتاق عمل

فیزیولوژی(3)

 بیوشیمی(1)

 زیست شناسی جانوری(2)

زبان انگلیسی(3)

علوم تشریحی کارشناسی علوم تشریحی؛ بافت شناسی؛زیست شناسی (کلیه گرایش ھا)؛ فیزیوتراپی؛اعضای مصنوعی و وسایل کمکی؛ ارتوپدی فنی؛ کاردرمانی؛ گفتاردرمانی؛ تکنولوژی

پرتودرمانی؛ تکنولوژی پرتوشناسی؛ رادیولوژی؛

شنوایی شناسی؛ پرستاری؛ مامایی؛ بینایی سنجی ؛ ھوشبری؛ تکنولوژی اتاق عمل؛ علوم

آزمایشگاھی، علوم تغذیه؛ بھداشت عمومی؛ فوریت ھای پزشکی؛ مھندسی پزشکی؛ باستان شناسی، تربیت بدنی و علوم ورزشی (کلیه گرایش ھا)

تشریح عمومی(4)

بافت شناسی ( ٣(

زیست شناسی سلولی( ٢(

 جنین شناسی (3)

زبان انگلیسی (3)

میکروب شناسی مواد غذایی کارشناسی میکروب شناسی؛ علوم آزمایشگاھی؛ علوم آزمایشگاھی دامپزشکی؛علوم تغذیه؛ علوم و صنایع غذایی؛ بیوشیمی؛زیست شناسی(گرایش ھای میکروبیولوژی؛بیوشیمی؛ ژنتیک)؛ بھداشت و بازرسی گوشت؛بھداشت مواد غذایی؛ دکترای عمومی پزشکی؛ داروسازی؛ دامپزشکی باکتری شناسی(3)

 تغذیه عمومی(1)

بیوشیمی عمومی(1)

انگل شناسی(1)

 قارچ شناسی(1)

 ویروس شناسی(1)

زبان انگلیسی(3)

اکولوژی انسانی کارشناسی در یکی از رشته ھای اکولوژی انسانی، جغرافیا (با گرایش انسانی)، بھداشت عمومی، زیست شناسی(ھمه گرایشھا)،محیط زیست، بھداشت محیط، بھداشت خانواده و جمعیت، بھداشت حرفه ای، مامایی،پرستاری؛ دکتری عمومی (پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی)، دکتری حرفه ای دامپزشکی مبانی اکولوژی انسانی(3)

جمعیت و تنظیم خانواده(2)

 مقدمات آمار زیستی(2)

 بھداشت عمومی(1)

 زبان انگلیسی (3)

منبع : سایت سنجش  ( دفترچه مربوط به وزارت بهداشت)

نویسنده : جناب آقای حسن مسرور

سایت ویستاژن در این مقاله به  توضیح وجه پنهان بیوتکنولوژی میکروجلبک، پرداخته است.

یک بستر پالایشگاه زیستی هتروتروف به تولید چربی غنی از امگا-3 دست یافت.

 

چکیده

روغن های میکروبی مواد اولیه تجزیه پذیر انرژی زیستی در نظر گرفته شده اند چون در زمین زراعی،آب شیرین،تنوع چشم انداز زیستی طبیعی با محصولات غذایی رقابت نمی کنند.روغن های میکروجلبکی همچنین می توانند در کنار تولید سوخت زیستی مثل تولیدات دارویی،مواد مغذی،آرایشی و بهداشتی و صنایع غذایی.

اسیدهای چرب اشباع نشده (PUFAها) که از میکروجلبک دارای خواص روغنی بدست آمده اند،بیش از دیگر منابع PUFA ها فایده نشان می دهند.در مقایسه با روغن ماهی ها،بی بو هستند و مستقل از موجودی ماهی هستند.میکروجلبک های هتروتروف می توانند از بستر های کم هزینه استفاده کنند.مثل استفاده از ضایعات یا باقی مانده های آلی کربن دار که توان تولید همزمان PUFA ها و چربی های دیگری را دارند که بعدا می توانند به انرژی زیستی تبدیل شوند .این کار برای ترکیب گرما و نیرو(CHP) یا سوخت های زیستی مایع  صورت می گیرد تا سیستم حمل و نقل یکپارچه شوند.این مقاله به بررسی استراتژی های گوناگونی می پرداز که اخیرا برای کشت و فرایند های بیشتر میکروجلبک های هتروتروف برای چربی ها ،با تاکید بر ترکیبات غنی از امگا-3 ،استفاده می شود.همچنین این مقاله،اهمیت یک فرایند به هم پیوسته را برجسته می کند.رویکردی که مبتنی بر استفاده از اجزای کم هزینه مربوط به پالایشگاه زیستی زیست توده میکروجلبک است و با هدف شناسایی بهترین روش پایداری است تا برای کل سیستم یکپارچه اعمال شود.

کلمات کلیدی:میکروجلبک های هتروتروف،بستر کم هزینه،اقتصاد دایره ای،اسید ایکوزاپنتانوئیک اسید(EPA)،دکوهگزانوئیک اسید(DHA)،شاخص های پایداری ،انرژی زیستی،بیودیزل.

  1. مقدمه

میکروجلبک طیف گسترده ای از ترکیبات ارزشمند مثل کربوهیدرات ها،پروتئین ها،رنگدانه ها و چربی ها تولی می کند. در حال حاضر ،آن ها بواسطه ظرفیت تولید محصولات با ارزش افزوده بالا قابل فروش از مواد کم ارزش به عنوان مواد اولیه،مشارکت کنندگان بالقوه در ترقی اقتصاد زیستی جهانی در نظر گرفته شده اند.

علاوه بر این میکروجلبک ها می توانند روی بستر های کم هزینه مثل محصولات جانبی یا پساب های صنعتی رشد کنند. و منجر به حذف آلودگی وهمزمان تولید زیست توده با سود تجاری می شوند .از عوامل اصلی دوام این مواد اولیه ،فصلی نبودن ،وابسته نبودن به شرایط آب و هوایی ، بی نیازی از زمین زراعی برای قرار گیری و عملکرد بیوراکتور هاستمیکروجلبک های روغنی بیش از 20 درصد وزن خشک خود را روغن درون سلولی تولید می کنند که می تواند به بیودیزل (سوخت ارگانیک با آلایندگی کم ) تبدیل شود .با این حال بیودیزل به وجود آمده از میکروبها ازجمله میکروجلبک ها، هنوز به لحاظ اقتصادی پایدار نیست زیرا هزینه تولید آن با هزینه تولید سوخت فسیلی قابل مقایسه نیست .یک راه کاهش هزینه ها، استفاده از بستر کم هزینه در محیط کشت میکروب یعنی پساب های صنعتی و خانگی ، محصولات جانبی و پس مانده ها است.رویکرد دیگری نیز بر پایه ی میکروجلبک ها، برای فرایند های زیستی اعمال شده است که بر اساس مفهوم کلی پایشگاه زیستی است .این رویکرد می تواند از محصولات متنوعی که توسط میکروجلبک ها سنتز می شوند، بهره ببرد . به این ترتیب ممکن است روند کلی اقتصاد بسیار بهبود یابد . چون زیست توده ها با ارزش افزوده بالا ، مانند PUFA ها ،کاروتنوئیدها،پروتئین ها و… ممکن است به تقویت تولید سوخت های زیستی جلبکی کمک کند . PUFA ها نقش مهمی در سیالیت غشا ، متابولیسم سلولی حمل و نقل و به عنوان ایکوزانوئید دارند.فواید PUFA امگا-3 ها در سلامت انسان شناخته شده است که باعث جلب توجه صنایع دارویی،مواد مغذی ، آرایشی ، غذایی و خوراک شده است. PUFA امگا-3 ها اجزای مهم سیستم عصبی و مغز هستندو در چندین نوع عملکرد عصبی مثل نورون زایی ، انتقال عصبی و محافظت در برابر صدمات مغذی ناشی از تنش اکسیداتیو نقش مهمی دارند . پیش ماده PUFA امگا-3 ها ،آلفا لینوئیک اسید (18:3ω3) است که می تواند به ایکوزانوئید اسید(EPA, 20:5 ω5)  ،دوکوزاپنتانوئیک اسید(DPA,22:5 ω3) و دوکوزوهگزانوئیک اسید(DHA,22:6 ω 3) تبدیل شود اما نرخ این تبدیل ها بسیار کم است.در نتیجه PUFA امگا-3 ها باید از طریق رژیم غذایی مصرف شود.به ویژه زنجیره بلند DHA و EPA در درمان بسیاری از بیماری های انسانی مانندسرطان،تصلب شریان،آلزایمر،روماتیسم مفصلی،پسوریازیس نقش دارند.DHA یک جزء اساسی مغز و سیستم اعصاب است.بعلت ایفای نقش بسیار مهم در نمو مغز نوزاد یک اسیدچرب حیاتی بین PUFA امگا-3 ها است.به دنبال گزارش های تحقیقاتی که ادعا می کنند نوزادان تغذیه شده با خوراک فرمولی(شیرمصنوعی) در مقایسه با نوزادان تغذیه شده با شیر مادر،مقدار کمتری از DHA و اسیدآراشیدونیک دارند(ARA,20:4 ω 6)،DHA محبوبیت بیشتری بدست آورده است.این واقعیت توضیح می دهد که افزایش بازار جهانی  DHA مبنی بر میکروجلبک ها،منوط به رشد آگاهی عمومی در مورد مراقبت های بهداشتی و بیماری های مزمن است.این آگاهی منجر به گسترش برنامه ها و مقررات DHA  به نفع استفاده ازمحصول در فرمولاسیون مربوط به نوزادان شده است.منابع اصلی  PUFA امگا-3 ها ،از جمله DHA و tEPA گونه های ماهی های چربی دار مثل شاه ماهی،ماهی اسقومری،ساردین،من هارن وسالمون  آزاد است.با این حال،سهام جهانی در حال کاهش است و نمی تواند یک منبع پایدار برای اسیدهای چرب امگا-3 فراهم کند.از سوی دیگر،کیفیت روغن ماهی ها متنوع است و به گونه ی ماهی،فصل و محل صید بستگی دارد.به علاوه روغن های ماهی بویی نامطبوع بوجود می آورند و ممکن است توسط پلی کلروبین فنیل ها (PCBs) یا فلزات سنگین آلوده شده و آن ها را برای مشارکت داشتن در مواد خوراکی و خوراک،یعنی در فرمولاسیون نوزادان یا استفاده در فرمولاسیون دارویی ،نامناسب کنند.علاوه بر این ،ازآنجا که روغن ماهی دریایی ترکیبی پیچیده از اسیدهای چرب با تنوع در ظول و درجه اشباع است،ممکن است پیش از مصرف،تصفیه گران DHA نیاز باشد.روغن های حاصل از گیاهان اصلاح ژنتیکی شده و یکروارگانیسم ها دو جایگزین بالقوه روغن ماهی هستند(با اینکه مقدار PUFA امگا-3 ها می تواند در دومی بیشتر باشد).اگرچه گیاهان تراریخته فواید زیادی دارند اما تولید آن ها به شرایط فصلی و آب و هوایی و همچنین دسترسی به اراضی کشت بستگی دارد.به علاوه،نگرانی های عمومی در رابطه با کشت محصولات تراریخته در اکوسیستم های باز وجود دارد.به این ترتیب زیست توده میکروجلبک منحصرا برای استخراج و تمیز کردن PUFA  های تکی مناسب است،چون این ماده عاری از کلسترول ،آلودگی (مثل فلزات سنگین،پلی کلروبی فنیل ها و …)است و مزه خوبی دارد.در حال حاضر،کمتر از 2 درصد مصرف DHA و EPA انسان را نشان می دهند.اما سهم آن به دلیل چندین ویژگی اجتماعی از جمله رضایتمندی زیست محیطی ،وجود آلاینده های ناشی از اقیانوس،طبیعت گیاهی آن ،همچنین امکان تولید آن در شرایط پاک و حلال در حال افزایش است.با این حال،روغن های بر پایه میکروجلبک ها در نتیجه ی تخمیر و تجدید حیات در حال حاضر از روغن های ماهی گران تر هستند .بنابراین محصول براساس میکروجلبک روغن های غنی شده از

DHA و epa گرچه با قیمت بالا اما می تواند تقاضای بسیاری برای این مواد مغذی آماده کند. میکرو جلبک های اتوتروف از کربن دی اکسید و نور به عنوان منابع کربن و انرژی استفاده می کنند و بطور میانگین به ازای هر کیلوگرم میکروجلبک خشک 1.83 کیلوگرم کربن دی اکسید را ترسیب می کند. درحالی که میکروجلبک های هتروتروف از کربن آلی به عنوان منبع کربن و انرژی استفاده می کنند.پیدا کردن منبعی که طی رشد هتروتروف کربن دی اکسید منتشر کند،همچنان چالش برانگیز بوده اما یکی می توان تخمین زد 0.1 تا 4 کیلوگرم کربن دی اکسید به ازای هر کیلوگرم میکروجلبک خشک.

کشت میکروجلبک های اتوتروف به دلیل مصرف co2 و تولید o2 میزان انتشار گازهای گلخانه ای ((GHG را کاهش می دهد و می تواند از آب غیر قابل شرب و زمین غیرقابل کشت استفاده کند که این مزیت ها نسبت به کشت های هتروتروف است.

ارزان ترین سیستم های کشت میکروبی فتوتروف،از جمله جوی آب است.همچنین می تواند در خاک های تخریب شده ساخته شود مثلا در زمین های حاشیه ای و غیرکشاورزی که باعث مراقبت در استفاده از زمین های ارزشمند و مناطق تولید محصول می شود.با این حال کشت های فتوتروف محدودیت های متنوعی را نشان می دهند:1.تامین آب مداوم و تمیز مورد نیاز است 2.ممکن است در کشت،انتشار نوری ضعیف رخ دهد که با ضخامت شدت می یابد ،اگر هنگامی که کشت شدید باشد،باز هم تشدید شود باعث سایه زنی خود و در نتیجه باعث محدودیت در نور برای سلول ها می شود که ناچارا به سمت محصولات زیست توده ای کم هدایت می کند  3.آلودگی آسان ،رقابت،شیوع و شکار توسط ارگانیسم های دیگر ،حفظ خلوص کشت های میکروجلبک. 4.وابستگی به فصل و وضعیت آب و هوا و5.دشواری در برداشتن زیست توده میکروجلبکی به علت غلظت کم .برای غلبه بر این محدودیت ،ممکن است از فتوبیورآکتورها(PBR) استفاده شده که موجب توسعه یافتن کشت های میکروجلبکی در شرایط کنترل شده می شود و امکان حفظ کشت های خالص با هدف تولید محصولات دارویی را ایجاد می کند.با این حال ،این سیستم ها همچنین اشکالاتی مثل سرمایه گذاری اولیه بالا در زیرساخت ها و نیاز به نگهداری مداوم ایجاد می کنند.همچنین هنگام استفاده از محیط های بزرگ کشت،برقرار کردن انتشار نوری موثر در سرتاسر محیط کشت کار دشواری است که اگر زیست لایه ها روی سطوح  PBR ایجاد شده باشند،این دشواری تشدید می شود که ناچارا به شرایط محدودیت نور منجر می شود.علاوه بر این،کشت میکروجلبک های اتوتروف در PBR  قرار گرفته در عرض های جغرافیایی بالاتر،نیازمند سیستم های گرمایشی و زیربناهای گران گلخانه ای برای حفظ بازدهی بالا دارد که باعث افزایش هزینه های فرایند می شود.تخمین زده می شود 33درصد فرایند اتوتروف ،طی حرکت از استوا به 40درجهN  ترمیمی ایجاد می کند.بنابراین میکروجلبک های هتروتروف ممکن است منحصرا برای کشور های قرار گرفته در بالای عرض جغرافیایی مثل کشور های اروپایی ،جالب توجه باشد.به علاوهکشت میکروجلبک های هتروتروف در ظروف تخمیر معمولی تحت شرایط کاملا  آزنیک (فاقد موجودات ریز)و عملکردی انجام می شود ، تا زمانی که بیرون از ظروف انجام می شود نسبت به کشت های اتوتروف،کمتر مستعد ابتلا به آلودگی های میکروبی باشند.

در نتیجه شرایط هتروتروفی می تواند غلظت زیست توده میکرو جلبکس را در مقایسه با شرایط فتوتروفی که منجر به تولیدات زیست توده و چربی های بیشتر شود ،بهبود ببخشد.

علاوه بر این در بیشتر موارد سیستم های کشت هتروتروف،نسبت به کشت اتوتروف،ارزان تر بوده و نگهداری آن ها در مقیاس بزرگ آسان تر است و همچنین امکانات برای ایجاد آن ها ساده تر است.در این مقاله به بررسی رویکردهای مختلفی که اخیرا برای کشف میکروجلبک های هتروتروف به منظور چربی ها،با تاکید بر ترکیبات امگا-3 استفاده می شود،می پردازد.تاکید بر اهمیت یک رویکرد یکپارچه مبتنی بر استفاده از یک پالایشگاه چند محصوله زیستی میکروجلبک که از تمام  اجزای میکروجلبک بطور بهینه استفاده می کند،به منظور دستیابی به یک فرایند پایدار.

2.متابولیسم هتروتروف-جذب کربن و سنتز لیپید

در متابولیسم هتروتروفی ،کربن آلی جذب شده توسط ماکروجلبک به همان شیوه مشابه به باکتری،تجزیه می شود.کربن آلی،برای تولید انرژی توسط میکروجلبک های هتروتروف مصرف می شوند. مولکول های پیچیده مانند نشاسته می توانند از طریق مسیر Embden Mayerhoff Parnas (مسیر EMP یا گلیکولیز) یا مسیر پنتوز فسفات (PPP) متابولیزه شوند و NADH و ATP تولید  کنند. در اولین مسیر ، نشاسته برای اولین بار به گلوکز شکسته می شود که در نهایت فسفریله شده و به مسیر EMP هدایت می شود. محصول نهایی این مسیر ، پیروات ، در سیتوزول تشکیل می شود و از تبدیل گلیسیرالدئید -3-فسفات ، که قبلاً به سیتوزول صادر شده است، حاصل می شود. به طور کلی، ارگانیسم های روغنی وابسته به AMP ایزوسیترات دهیدروژناز، آنزیمی از چرخه TCA هستند که کاتالیزور دکربوکسیلاسیون اکسیداتیو ایزوسیترات هستند. در شرایط محدود کننده نیتروژن، آدنوزین مونوفسفات (AMP) دامیناز به مونوفسفات اینوزین (IMP) و آمونیاک تبدیل می شود که به سلول های گرسنه ازت ارائه می شود و باعث کاهش سطح AMP می شود. متابولیسم ایزوسیترات در نتیجه انباشت و تعادل آن با سیترات در میتوکندری مسدود شده است(شکل1). مقدار اضافی سیترات از میتوکندری به سیتوزول منتقل می شود. ATP: سیترات لیاز، یک آنزیم کلیدی در سلول زایی، سیترات موجود در سیتوزول را شکسته و در نتیجه ، سنتز استیل CoA برای تولید اسیدهای چرب ایجاد می کند. این مسیر تقریباً در سنتز اسیدهای پالمیتیک(16: 0) یا استئاریک (18: 0) به پایان می رسد. برای سنتز اسیدهای چرب با زنجیره طولانی ، از جمله سنتز  هاPUFA ،افزایش پیاپی طول مورد نیاز است. فقط قارچ ها و جلبک ها توانایی سنتز لیپیدهای حاوی بیش از 20٪ PUFA ها (نسبت وزنی\وزنی به کل اسید های چرب) را دارند، که آنها را برای این هدف جذاب می کند.

شکل1. جذب کربن و سنتز لیپیدها در میکرو جلبک های هتروتروف تحت شرایط محدودیت نیتروژن.

توانایی موجودات زنده یوکاریوتی دارای خواص چربی، در مقایسه با گونه های غیر روغنی ،در تجمع مقدار زیاد لیپیدها ،از نظر بیوسنتز اسید چرب متفاوت نیستند. با این حال  تهیه مداوم استیل-CoA و NADPH،  در شرایط محدودیت مواد مغذی به استثنای شرایط کمبود کربن، برای تولید اسید چرب بواسطه یک امگا-اکسیداسیون معکوس باید تامین باشد.

جلبک های هتروتروف پرورش یافته تحت شرایط هوازی نفس می کشند،که همانطور که در بالا گفته شد با اکسیداسیون کامل گلوکز به کربن دی اکسید از طریق EMP،PPP و چرخه تری کربوکسیلیک اسید(چرخه TCA) اتفاق می افتد و ATP از طریق فسفوریلاسیون اکسیداتیو تولید می شود. بنابراین ، کشت جلبک هایی که روی منابع کربن مانند گلوکز رشد می کنند ، برای بدست آوردن بهره وری زیست توده زیاد ، به هوادهی مؤثر محیط کشت ها نیاز دارند ، زیرا اکسیژن برای تنفس لازم است. هنگام استفاده از میکرو جلبک های هتروتروف برای تولید لیپیدها ، به منظور پایداری از نظر اقتصادی و محیط زیستی ، مهم است که گونه های منتخب:1. می تواند در محیط های کشت استریل نسبتاً ارزان رشد کنند،2. توانایی مقاومت در برابر تنشهای هیدرودینامیکی موجود در تخمیرهای معمولی را نشان می دهد،3. سازگاری در محیط زیست سخت و4.شرایط سخت را نشان می دهد،5. توانایی استفاده از انواع منابع کربنی آلی از جمله ضایعات زیست توده لیگنوسلولزی و سایر مواد را نشان می دهد.

3.میکروجلبک های هتروتروفی دارای خواص روغنی برای ترکیبات امگا تلاش می کنند.

جدول شماره 1 نشان دهنده بیشترین تلاش استفاده از میکروجلبک های هتروتروف یا شبه میکروجلبک است که در پیشینه ی تحقیق (پژوهش ها)برای تولید DHAو EPAمعروف است و همچنین بعنوان منابع کربنی کم هزینه که برای تولید ترکیبات ω-3 استفاده شده اند.

در حال حاضر ، بیشترین میکرو جلبک ها برای تولید روغن جلبکی غنی از ω-3 و زیست توده اعضای دریایی از خانواده های Thraustochytriacea و Crythecodiniacea هستند که در اقیانوس ها وجود دارند. Crypthecodinium یک سرده از  خانواده Crypthecodiniaceae است. Thraustochytrids شامل سرده های Aurantiochytrium ، Schizochytrium و Ulkenia است. این هتروتروف ها می توانند مقدار بالای روغن (تا 50-77٪ براساس وزن خشک) را نشان دهند که عمدتا از تری گلیسرول ها (TAG) غنی از DHA تشکیل شده است.

جدول 1 . میکرو جلبک های هتروتروف و شبه میکرو جلبک هایی که ترکیبات امگا-3 و همچنین منابع کربنی را که در فرمولاسیون محیط های کشت استفاده شده اند، تولید می کنند.

  1. تأثیر شرایط عملیاتی بر رشد میکروجلبک ها ، لیپیدها و تولید DHA

4.1. ترکیبات حدواسط

منبع کربن گران ترین مؤلفه محیط کشت تخمیر است. در اواخر دهه 1990 و اوایل 2000، بسترهای کربنی منفرد مانند گلوکز ، اتانول ، استات و گلیسرول برای رشد میکرو جلبک های هتروتروف برای ترکیبات امگا3 استفاده شده است.مطالعه رشد دسته ای 30772  C. cohnii در محیط کشت های شامل 25 گرم\لیتر،50گرم\لیتر،75گرم\لیتر گلوکز و نشان داد که حداکثر غلظت زیست توده در بالاترین غلظت گلوکز بدست آمد،ادر حالی که نرخ رشد خاص در غلظت گلوکز بالاتر از 25گرم\لیتر کاهش یافته است. توجه به درنظر گرفتن این اثر مهاری غلظت بالای  گلوکز  بر رشد C. cohnii  هنگام رشد این میکرو جلبک ها در سیستم های دسته های تغذیه شده به منظور جلوگیری از مهار بستر مهم است. با وجود اینکه این منابع کربنی باعث افزایش تولید چربی و DHA می شوند،گران قیمت هستند(قیمت مواد به ازای هر کیلوگرم:گلوکز 16 €،اتانول 1.82€،اسیداستیک 0.45€) و بودن اتانول و اسید استیک برای حمل و نقل خطرناک و دشوار است. سایر اجزای گران قیمت یک محیط کشت معمولی ترکیبات نیتروژن است. منابع نیتروژن معدنی ( مثل ، آمونیاک ، اوره) قابل استفاده هستند ، اما آن ها فاقد مواد معدنی کمیاب و سایر مواد مغذی (یعنی ویتامین ها) هستند که برای رشد میکرو جلبک ضروری بوده و در منابع پیچیده نیتروژن مانند پروتئین های تخریب شده مثل عصاره مخمرو  پپتونهای سویا وجود دارند. با این حال این مواد مغذی گران هستند(قیمت مواد مغذی به ازای هر کیلوگرم:عصاره مخمر 35.4€ و پپتون های سویا 7.25€).افزایش آگاهی عمومی نسبت به لزوم تحقق قوانین اقتصاد دایره ای و همچنین لزوم استفاده از بسترهای کم هزینه به عنوان مواد اولیه برای کاهش هزینه های زیست فرآوری ، باعث جستجو درضایعات\محصولات جانبی\پساب ها شده است تا به عنوان مواد مغذی در فرمولاسیون محیط های کشت برای رشد میکروب ها استفاده شود. در حقیقت، در سال های اخیر، بسترهایی مانند هیدرولیز زباله های مواد غذایی، شربت ذرت خوشه ای شیرین، شربت پالپ خرنوب، هیدرولیز کنجاله کانولا مخلوط شده با شیره خام(0.91€ به ازای هر کیلوگرم)، آب پنیر مخلوط شده با عصاره دم کرده ذرت ، آب هیدرولیز شده سیب زمینی  و عصاره دم کرده  ذرت(0.65 € به ازای هر کیلوگرم) در فرمولاسیون محیط های کشت برای تولید ترکیبات امگا3  از میکرو جلبک های هتروتروف استفاده شده است(جدول1). با این حال ، با وجود حجم  بالای پروتئین ، کربوهیدرات ها و مواد معدنی موجود در این بسترهای پیچیده ، آن ها نمی توانند به طور مستقیم توسط اکثر میکروارگانیسم ها جذب شوند. با این وجود ، این بسترها می توانند ، هنگامی که آن ها تحت مراحل قبل از مداوا قرار می گیرند، برای میکروارگانیسم ها در دسترس باشند تا مواد مغذی مورد نیاز میکروب ها آزاد شود.برای مثال گونگ و … .بکار گیری یک تخمیر در حالت جامد و اتولیز قارچی با استفاده از سویه های قارچی Aspergillus oryzae ، Penicillium oxalicum و Neassospora crassa برای ایجاد هیدرولیز کنجاله  کلزا (RMH) استفاده کرد. سپس ، RMHhc  به عنوان محیط رشد برای رشد میکروجلبک C. cohnii جهت تولید DHA استفاده شد.مندز و… . با افزودن آب مقطر (با نسبت 2به1)به باقی مانده پالپ خرنوب ،یک شربت پالپ خرنوب با مقدار زیادی از حاصل قند های تلخیص به دست آورد.سپس سوسپانسیون بدست آمده فشرده وچلانده شد،مایع شناور بر سطح سانتریفیوژ شد و جزء مایع به منظور پیشبرد هیدرولیز ساکارز برای به دست آوردن گلوکز و فروکتوز ، به pH 2 تبدیل(اسیدی) شد.

4.2. طریقه کشت

از جدول 1 مشاهده می شود که از الگوهای منظم دسته ای و دسته ی تغذیه ای برای تولید میکروجلبک های هتروتروف برای تولید لیپیدها استفاده شده است. فرآیندهای تخمیر روغن جلبک باید ترجیحاً در دو مرحله انجام شود: در اولین مرحله از رشد فعال ، شرایط مواد مغذی زیادی باعث تکثیر سلولی می شود و تولید لیپیدها را کم نگه می دارد زیرا کربن به سمت تقسیم سلولی هدایت می شود. در مرحله دوم ، کمبود مواد مغذی ، اغلب نیتروژن ، همزمان با کربن مداوم عرضه شده در در تخمیر ،رشد و تقسیم سلولی متوقف می شود وانرژی که قبلاً برای سنتز DNA / RNA و دیگر پروتئین ها اندوخته می شد،برای تولید TAG های غنی از DHA تغییر می یابد. حفظ شرایط  کربن مازاد  در محیط آبی نه تنها برای تقویت سنتز چربی، بلکه برای جلوگیری از مصرف درونی از لیپیدهای ذخیره داخلی ضروری است. سایر راهکارهای تحریک لیپیدها بر روی میکرو جلبک های هتروتروف ، مانند افزایش شوری، استفاده شده است. با این حال ، باید توجه داشت که شرایط تنشی که باعث تحریک  سنتز لیپیدهای میکروبی می شوند، معمولاً غلظت زیست توده میکروبی کم را به همراه دارد. علاوه بر این ، گاهی اوقات این شرایط باعث ایجاد آسیب اکسیداتیو PUFA ها می شود و به پراکسیداسیون لیپیدها واکنش ناخواسته ای می دهد که باعث تجزیه این چربی ها می شود و آنها را برای کاربردهای تجاری مناسب نمی کند. بنابراین ، تولید سویه های جدید که همزمان لیپیدهای زیادی تولید می کنند و مقاومت  آنتی اکسیدانی را نشان می دهند ، مد نظر است. تکامل آزمایشگاهی تطبیقی (ALE) توسط سان و… به منظور افزایش تولید DHA Shizochytrium ساخته شد. نویسندگان از دو رویکرد متفاوت برای ALE استفاده کرده اند: درجه حرارت پایین و شوری زیاد برای بهبود مقاومت آنتی اکسیدانی میکروجلبک های دریایی.

4.3.اکسیژن محلول

تولید لیپیدهای میکروبی ، به ویژه ترکیبات امگا 3 ، به میزان زیادی اکسیژن محلول (DO) در محیط کشت براث نیاز دارد ، تا بتواند تشکیل پیوندهای دوتایی در اسیدهای چرب نهایی امگا-3 را افزایش دهد، اما درباره این موضوع اختلاف نظر وجود دارد. . نیاز اکسیژن به گونه‌های میکروجلبک ها بستگی دارد و این ماده مغذی در مرحله اولیه تولید زیست توده نقش اساسی دارد. برای اطمینان از شرایط کافی بودن اکسیژن در کشت های میکروبی ، باید از میزان همزنی کافی و / یا هوادهی کافی استفاده شود ، زیرا این شاخص ها میزان اکسیژن موجود در محیط کشت براث را تعیین می کنند. با این حال ، باید احتیاط کرد زیرا برخی از گونه های میکرو جلبک ، به ویژه  dinoflagellateها، نسبت به تنش برشی حساس هستند ، اگرچه در متون گذشته درباره حساسیت برشی سلول های C. cohnii ، نظرات مختلفی می توان یافت. وانگ و همکاران تحمل مقاومت به تنش برشی گونه های مختلف میکروجلبک ها (هاپتوفیت ها ، جلبک های قرمز ، دیاتوم ها و dinoflagellate) را تجزیه و تحلیل کردند و نتیجه گرفتند که بستر های dinoflagellateها حساس ترین میکروارگانیسم ها هستند. در طول کشت های میکروجلبکی ، مهم ترین شاخص های مسئول تنش برشی ، تلاطم ، اندازه جریان گردابی و گرانروی است که ممکن است بر چندین عملکرد و بخش های  سلول تأثیر بگذارد. در واقع همانطور که قبلاً توسط یونگ و همکارانش  در اثری که  بطور هماهنگ تأثیر تحریک مکانیکی در پیشرفت چرخه سلولی سلول های C. cohnii را مطالعه کرده اند،  نشان داده شد، چرخه سلولی نیز ممکن است توسط تنش برشی مختل شود . نویسندگان دریافتند وقتی سلول ها در 150 دور در دقیقه رشد می کردند ، تعداد زیادی از سلول ها در مرحله G1 متوقف می شدند. با این حال ، با قطع تحریک ، سلول ها به طور معمول چرخه سلولی را از سر می گیرند. از طرف دیگر ، هو و همکاران مشاهده کردند، وقتی سلول های C. cohnii تحت فشار هوا از 0 تا 100 (ml/min) رشد کنند ، هیچ کافتندگی  سلولی رخ نمی دهد،با این حال در بالاتر از     50(ml/min) صدمه به  flagellaو در نتیجه از دست دادن تحرک مشاهده شد. علاوه بر این ، هنگامی که گردش قطع شد ، تحرک بازیابی شد. علاوه بر این ، با استفاده از فلوسیومتری در رابطه با روش رنگ آمیزی پریمیدیوم یدید،در هر دوdinoflagellate هتروتروف C. cohnii و dinoflagellate فتوسنتزی Heteroscapsa triquetra،یونگ و همکارانش اثرات همزن مکانیکی بر پیشرفت چرخه سلولی را مطالعه کرده و مشاهده کردند تحریک مکانیکی باعث مهار چرخه سلولی گذرا در مرحله G1 می شود. اثرات مثبت تحریک بر رشد C. cohnii 30772 و تولید لیپیدها نیز گزارش شده است. د سوواف و همکاران پیشرفت در تراکم نوری C. cohnii  را گزارش کردند و این گزارش توسط قرائت 400٪   آزمایش لرزش بالن است (50 میلی لیتر دربالون 250 میلی لیتر)، هنگامی که سرعت لرزش از 50 به 100 دور در دقیقه افزایش یافته بود و مطالعات میکروسکوپی هیچ گونه اثرات مضر در 100 دور در دقیقه،  در مقایسه با 50 دور در دقیقه، بر فیزیولوژی سلول نشان نداد،صفدار و همکاران.،به موازات اینکه C. cohnii ATCC 30555 از 150 به 450 دور در دقیقه افزایش یافت، افزایش کمی در زیست توده و تولید DHA مشاهده شد. در هر صورت ، هنگام تولید لیپیدهای میکروجلبکی از طریق متابولیسم هتروتروفیک ، نیاز به اکسیژن سلولی به دقت در نظر گرفته می شود ، به ویژه در مرحله رشد فعال میکرو جلبک ها ، که مانع از آسیب دیدگی سلولی می شود ، برای جلوگیری از اختلال در رشد سلولی. در هر صورت ، هنگام تولید لیپیدهای میکروجلبکی از طریق متابولیسم هتروتروفی ، نیاز اکسیژن سلولی ، به ویژه در مرحله رشد فعال میکرو جلبک ها ، باید به دقت در نظر گرفته شود.مطلوب بودن کنترل آسیب سلولی، برای جلوگیری از اختلال در رشد سلول است. Guo و همکاران طراحی بیوراکتور جدیدی را فراهم می کنند که یک منبع اکسیژن زیاد را در ترکیب با یک استراتژی کنترل اکسیژن محلول برای بهبود تولید DHA میکروجلبکی ایجاد می کند.پروانه تیغه غشایی متخلخل استفاده شد و باعث بهبودی هوادهی و افزایش DO که طراحی بیوراکتور جدید را تشکیل می دهد. به گفته نویسندگان ، این بیوراکتور جدید می تواند به طور قابل توجهی غلظت DO را در مقایسه با یک بیوراکتور معمولی افزایش دهد همچنین تکثیر سلولی و تجمع لیپیدها را بدون آسیب سلولی تسهیل می کند.

4.4. pH محیط کشت

pH محیط کشت بر تولید زیست توده میکروجلبکی و DHA تأثیر می گذارد. pH بهینه برای زیست توده و تولید لیپید بستگی به کشش میکروجلبک دارد. طبق گفته های گونگ و همکاران pH بهینه برای رشد C. cohnii ATCC 30556 ، تولید چربی و     DHA 7.2 بود. با این حال ، Safdar و همکاران. pH بهینه 6.5 را برای رشد C. cohnii ATCC 30556 ، تولید چربی و تولید DHA گزارش کردند. با این وجود ، هر دو نویسنده دریافتند که مقادیر pH پایین تر از 5.0 یا بالاتر از 9.0 برای رشد C. cohnii نامطلوب بودند.

به این دلیل است که سیستم های آنتی پورت  k^+/ پروتون و 〖Na〗^+/ پروتون و همچنین تنظیم پمپ های پروتون اولیه سلولی ، وظیفه حفظ pH درون سلول را بر عهده دارند ، که نیازمند پتانسیل الکتریکی در سراسر غشای سلولی است. به این ترتیب ، هنگامی که سلول های C. cohnii با pH  دور از pH مطلوب رشد می کنند ، سلول ها برای حفظ pH درون سلولی فیزیولوژیکی نرمال ، انرژی را مدیریت می کنند ، که منجر به تولید زیست توده و کاهش سرعت رشد ویژه می شود. طبق گفته های وو و همکاران بالاترین تولید زیست توده ، چربی و DHA برای Schizochytrium sp. S31 در نزدیکی pH خنثی (7.0) بدست آمد. در محدوده pH 5.0-7.0 ، گلوکز به طور کامل تحلیل رفته شد اما تولید چربی و DHA درمحیط کشت با pH  کمتر از 7.0 ، با کاهش همراه بود. بالاتر از pH 7.0 ، رشد و تولید چربی رخ نداد. بنابراین ، pH محیط کشت باید تا حد ممکن نزدیک به حد مطلوب مورد نیاز میکرو جلبک های خاص حفظ شود ، در غیر این صورت ارگانیسم مجبور است انرژی که برای رشد و تولید لیپیدها استفاده نخواهد شد را برای شروع ترمیم pHتلف کند.

4.5.دما

دما یک عامل کلیدی برای رشد جلبک و ترکیب بیوشیمیایی زیست توده محسوب می شود.

همچنین می تواند عاملی باشد که در فرایند جهانی مصرف انرژی تأثیر می گذارد. معمولاً دمای بالاتر تخمیر رشد سلول را افزایش می دهد ، در حالی که درجه حرارت پایین تر باعث افزایش اسیدهای چرب اشباع نشده می شود. صفدار و همکاران. رابطه منفی بین مقدار DHA و دمای کشت گزارش کرده اند. مقدار DHA بالاتری در محدوده دمای 15-20 درجه سانتی گراد،که تقریبا 40٪ بیشتر از مقدار موجود در 40درجه سانتی گراد بود، بدست آمد. محتوای چربی همچنین با افزایش دما ،کاهش یافته و در دمای 20 درجه سانتی گراد  به حداکثر خود رسید ، در حالی که حداکثر تولید زیست توده در 25-30 سانتی گراد به دست آمد. این به این دلیل است که در دمای پایین ، میزان نفوذپذیری غشای سلولی کاهش می یابد و به منظور جبران این امر و حفظ ساختار و خصوصیات غشای سلولی ، سلول ها با ارتقاء بیان بیش از حد ژن ها برای دساچیورازها (acyl-CoA   دساچیورازها   ، دساچیورازهای آسیل- ACP ، و دساچیورازها آسیل لیپید) پاسخ می دهند که منجر به اشباع زدایی لیپیدهای غشایی و افزایش تولید اسیدهای چرب اشباع نشده می شود که به حفظ سیالیت غشاء کمک می کند. ژو و همکارانش بیان کردند که Schizochytrium limacinum می تواند در دماهای 16 تا 37 درجه سانتی گراد رشد کند ، در حالی که مطلوبترین محصول تولید DHA در دمای  23 درجه سانتی گراد  بدست آمد. به نظر می رسد ،با صرف نظر از جنس میکرو جلبک ها ، دمای مطلوب برای رشد میکرو جلبک ها با دمای بهینه برای تولید DHA مطابقتی ندارد.

4.6. شوری

اغلب میکرو جلبک های هتروتروف که تولیدکنندگان ترکیبات امگا -3 هستند میکروارگانیسم های دریایی اند. بنابراین ، برای رشد به یک محیط کشت شور نیاز دارند.

شوری با کنترل شیب یون سیتوپلاسمی و فعالیت آنزیم های درگیر در توسعه دیواره سلولی ، رشد میکروارگانیسم های دریایی را تحت تأثیر قرار می دهد. معمولاً برای میکرو جلبک های دریایی ، سطح شوری برای تطابق آنهایی که در دریا وجود دارند، تنظیم می شود. سطح نمک موجود در زیست توده برای تخمیر بهینه بین میکرو جلبکهای مختلف متفاوت است. د سوواف و همکاران حداقل غلظت نمک دریایی gr/L17.8 را برای رشد بهینه   C. cohnii گزارش کرده اند. با این حال، شوری آب دریا برای ظرف های فولادی کشت  که در مقیاس بزرگ مورد استفاده قرار می گیرند مضر بوده  باعث پوساندن دیواره ها می شود. توسعه یک محیط کشت کم کلرید و استفاده از سویه های سازگار از طریق تکنیک های توسعه بهترین نمونه های سویه ممکن است بر این مشکل غلبه کند. با این وجود ، یک حق ثبت اختراع از استفاده از محیط کم کلرید محافظت می کند ، که استفاده از آن را محدود می کند. توانا رشد میکروارگانیسم ها در محیط کم نمکی ،یک نیاز مهم در میکروارگانیسم های روغنی صنعتی محسوب می شود. در حال حاضر ، 304 رتبه استاندارد فولاد ضد زنگ است که در ساخت بیورآکتورها استفاده می شود ، که می تواند 0.3-0.5 gr/l       نمک تحمل کند. ظروف بیورآکتور ساخته شده با فولاد استاندارد ضد زنگ  مرتبه 316 می توانند تا 1.6 gr/l    نمک   مقاومت کنند اما بسیار گران تر است. با این وجود ، این غلظت نمک برای کشت ارگانیسم های آب دریا مانند C. cohnii خیلی کم است. فولاد ضد زنگ مقاوم در سفارشی یا روکش دار یک راه حل است ، اما به هزینه های سرمایه گذاری بالایی نیاز دارد. با این وجود ، اکثر بیواکتورهای مورد استفاده در Martek Biosciences Corporation از فولاد ضد زنگ با رتبه بالا (انواع 317L ، 2205 یا AL6XN) ساخته شده اند ، همچنین سویه های استفاده شده غلظت کلرید پایین تری را می پسندند. Thustochytrids ، با وجود اینکه موجود دریایی است ، در محیط کم نمک  قابل رشد است. Schizochytrium نسبت به شوری تحمل بالایی دارد و می تواند در طیف گسترده ای از شوری 5-35 ppt رشد کند که یک مزیت مهم برای محصول تجاری است.

4.7.نظارت بر محیط کشت میکروجلبک توسط فلوسایتومتری

بسیاری از گزارش های اخیر تولید  لیپید / DHA از میکرو جلبک های هتروتروف از روش های مرسومی برای نظارت بر رشد ریز جلبک ها در طول کشت ، مانند تراکم نوری ، وزن سلول های خشک و شمارش سلول استفاده می کنند. با این حال ، این روشها هیچ اطلاعاتی در مورد حالات فیزیولوژیکی سلولی ارائه نمی دهند. این اطلاعات زمانی مهم است که سلول ها در شرایط نامساعد و سخت رشد کنند ، مانند محیط کشت هایی که حاوی پساب های صنعتی / ضایعات / پسماندها هستند زیرا همچنین آن ها  حاوی ترکیبات مهاری هستند. در موارد دیگر ، مرحله قبل از فرآوری مواد اولیه لازم برای رهاسازی قندهای مونومر توسط میکروارگانیسم ها نیز ممکن است ترکیبات مهاری را آزاد کند که ممکن است منجر به مرگ سلولی یا آسیب هایی شود که بر متابولیسم آن اثر می گذارد ، که باعث کاهش عملکرد فرآیند می شود. نمونه ای از اثر مهاری بر میکروارگانیسم های ضایعات حاوی ترکیبات سمی توسط سارما و همکاران گزارش شده است.آن ها که اثر ناخالصی های گلیسرول ، یعنی متانول ، سدیم کلسیم و صابون ها را بر باکتری تولید کننده هیدروژن Enterobacter aerogenes مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که صابون ها و متانول اثر مهاری مهمی در تولید میکروبی هیدروژن دارند.FC همراه با رنگ های اختصاصی ،اطلاعات همزمانی در مورد چندین عملکرد سلولی و بخش های آن می دهد. ارائه اطلاعات در مورد پاسخ به تنش سلولی و درک مکانیسم های بقای سلولی که توسط این شرایط ایجاد می شوند ، امکان پذیر است. درک چنین مکانیسم هایی امکان توسعه سویه های میکروجلبک مقاومت تر در برابر این مهار کننده ها و استفاده از راهکارهای کنترل زیست سنجی کارآمدتر بر اساس اطلاعات سایتومتری چند پارامتری  را فراهم می کند. سلول های میکرو جلبک برای تجزیه فلوسیتومتری ایده آل هستند زیرا تک سلولی و بزرگتر از اکثر میکروب ها هستند و به راحتی از پس زمینه و پارازیت متمایز می شوند. لوپز دا سیلوا و همکاران. از FC همراه با یدید پروپیدیوم برای نظارت بر تمامیت غشای سلولی سلول های C. cohnii CCMP 316 در حضور افزایش غلظت n-dodecane ، که به عنوان یک حامل اکسیژن و به منظور بهبود دهنده تولید DHA بود، استفاده کردند. با این وجود ، این روش به ندرت در تولید لیپیدهای میکرو جلبک مورد استفاده قرار گرفته است.

تکنیک های مرسوم برای تعیین کمیت و توصیف لیپیدها در سلول های میکرو جلبک ،متکی به روش های وقت گیر ، نیروی کار و تجهیزات مانند آزمایش طیف سنجی جرمی کروماتوگرافی گازی (GC-MS) از تجزیه و تحلیل متیل  استرهای اسید چرب (FAME) است. اندازه گیری لیپیدهای سلولی معمولاً از طریق روش های تشخیص گرانشی لیپید انجام می شود. این روش ها بسیار وقت گیر است و معایب متعددی از جمله نیاز به مقادیر زیاد برای حلال های سمی آلی و مقادیر قابل توجه زیست توده برای اندازه گیری چربی را نشان می دهد. نکته مهم این است که روش های گرانشی معمولاً چند روز به طول می انجامند و غالباً نتایج فقط در صورت اتمام فرآیند در دسترس است و تغییر در شرایط کشت در طی فرآیند غیرممکن است. در مقابل ، FC می تواند برخط تولید لیپیدهای میکروبی نظارت کند و نتایج آن چند دقیقه پس از جمع آوری نمونه در دسترس باشد. با این اطلاعات که نزدیک به زمان عملی بدست آمد،امکان تغییر شرایط تکاملی(مثل ضریب کربن و  نیتروژن ،تغذیه و هوادهی و …)در طی تکامل کشت به منظور بهبود تولید لیپید سلولی وجود دارد.  تولید چربی C. cohnii توسط FC با استفاده از فلوروکروم Nile Red اندازه گیری شده است. هنگام نظارت و بررسی فرایند تولید لیپیدهای میکروجلبک ، بررسی حیات سلولها بسیار مهم است. چراکه قسمت زیادی از سلولهای مرده‌ی موجود در هر قسمت فرایند زیستی ، بخاطر کاهش بازده فرایند ،‌مضر خواهد بود.

  1. فرایندهای پایین‌تر

5.1. استخراج روغن :

در پایان تخمیر جلبک ، زیست توده باید از محیط آبی جدا شود که معمولا به کمک سانتریفیوژ ،‌فیلترینگ چرخشی خلا و یا فیلترینگ مستقیم انجام میشود. در نهایت ، این ماده‌ی رقیق و فوق‌العاده میتواند برای تولید بیوگازها به منظور جلوگیری از یک مرحله پردازشی عظیم ، مصرف شود. این اتفاق براساس قوانین زیست محیطی محلی ، برای تخلیه‌ی ایمن آنها در سیستم آبی اجرا می شود.

استخراج روغن از توده زیستی میکروجلبک شامل فشرده سازی مکانیکی ، هموژنیزه شدن ، فرزکاری و استخراج حلال است. مرحله‌ی خشک کردن معمولا به منظور ساخت یک زیست توده پایدار و آزاد از آب انجام میشود که میتواند برای زمان طولانی بدون تخریب ، ذخیره شود. برای این مرحله معمولا اسپری یا ظروف  خشک مورد استفاده قرار میگیرند . همچنین باید به TAG های حسگر گرمای درون سلولی هم توجه خاصی شود تا از ورود زیست توده به دماهای بالا جلوگیری شود . چراکه این ترکیبات در دماهای بالاتر ازC  ْ50 تخریب می شوند.

مرحله‌ی بعدی شامل شکستن سلول‌های جلبک برای آزادسازی روغن از سلول‌هاست. روش‌های مختلفی میتواند برای تخریب سلول‌های آلگال استفاده شود ؛ مثل :

  • فشار بالا
  • هموژنیزه کردن
  • کاویتاسیون هیدرودینامیک
  • روش های میدانی الکترونیکی آلتراسونیک / ماکرو وِیو / تپشی
  • استخراج حلال
  • مایعات یونی
  • سورفاکتانت
  • کف سازی مستقیم
  • آنزیم‌های هیدرولیتیک
  • روش های آلگالیکی (به دنبال استخراج حلال)

پرمصرف ترین روش ، روش استخراج حلال با حلال های رایج کلروفرم-متانول / هگزان-ایزوپروپانول و یا دیگر مخلوطها که کمی درهم مخلوط هستند. بسته به قطبیت یا حلالیت بخش لیپیدها ، برای استخراج باید از حلال یا مخلوط کافی استفاده شود. با این حال ، باید توجه داشت که لیپیدهای میکروبی که در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرند ، نمی توانند بخاطر جلوگیری از باقی مانده های حلال در مواد غذایی ، با حلال های سمی استخراج شوند .

مقرون به صرفه ترین روش هنوز استخراج با هگزان است ، به ویژه هنگامی که لیپیدهای استخراج شده قرار است در برنامه های خوراکی / مواد غذایی / دارویی / تغذیه ای مورد استفاده قرار گیرند. در این حالت ، لازم است اطمینان حاصل شود که هیچ حلال رسوب‌شده‌ای در روغن باقی نمی ماند.

یک جایگزین دیگر ، استفاده از استخراج مایعات فوق سمی (معمولاً با CO2 فوق سمی) است که معمولاً باقیمانده حلال را در روغن استخراج نشده باقی نمی گذارد .البته این روش نسبت به روش های کلاسیک استخراج حلال ، گران تر است. با این حال ، به دلیل حساسیت بالا به تخریب اسیدهای چرب اشباع نشده با زنجیره طولانی ، فرآیند تولید میکرو جلبک باید با احتیاط انجام شود. حفاظت طبیعی از PUFA های طولانی در داخل بدن ، به دلیل آنتی اکسیدان هایی که در داخل سلول وجود دارند ، پس از پارگی سلول دیگر وجود ندارد.

اگر PUFA ها با رادیکال های اکسید شده واکنش نشان دهند ، یک واکنش زنجیره ای پیچیده شروع می شود و منجر به روغن های سخت و بودار می شود که غیر خوراکی هستند. بنابراین ، تمام موادی که می توانند واکنش اکسیداسیون را تحریک کنند (مثل مس ، فلز آهن) باید از مناطقی که استخراج و ذخیره روغن انجام می شود حذف شود. به همین دلیل ، جلوگیری از لیز سلولی قبل از مرحله خشک کردن نیز مهم است. قبل از مرحله پالایش ، روغن زغال سنگ خام باید معمولاً در محیط نیتروژن خنک نگه داشته شود. زیست توده ضعیفِ بدون روغن ممکن است کاربردهای مختلفی داشته باشد.

5.2. تصفیه ترکیبات ω-3 :

در حال حاضر ، روش هایی مانند زمستانه شدن (مرحله‌ای از فرایند تصفیه روغن که در آن مولکولهای روغن با نقطه ذوب بالا از آن جدا میشوند که این عمل با سرد شدن روغن انجام میگیرد)  ، ترکیب اوره ، تقطیر مولکولی و استخراج مایعات فوق سمی CO2 برای استخراج و تصفیه PUFA های ω-3 PUFA از میکرو جلبک ها ، در مقیاس ویژه استفاده می شود. سرماسازی یا همان زمستانه شدن یکی از ساده ترین روش ها برای غلظت اسیدهای چرب ω-3 است.

این فرایند از اختلافات موجود در نقاط ذوب اسیدهای چرب مختلف به عنوان روغن‌های صاف و یا در سیستم های حلال مختلف استفاده می کند. نقاط ذوب اسیدهای چرب به میزان اشباع آنها بستگی دارد. اسیدهای چرب اشباع شده اکثرا دارای نقاط ذوب بالاتری هستند و از مخلوط‌ها تبلور می یابند و اسیدهای چرب اشباع نشده تر را در خود جای می دهند.

یکی دیگر از روشهای کارآمد ، ساده تر و ارزانتر برای غلظت و تصفیه اسیدهای چرب امگا 3 از منابع طبیعی ، روش ترکیبی اوره است. تشکیل تجمع بین اوره و اسیدهای چرب اشباع شده با زنجیره مستقیم باعث جدایی کارآمد برای شکافی از اسیدهای چرب آزاد یا استرها می شود. در ابتدا ، TAG های روغن با استفاده از هیدرولیز قلیایی با KOH یا NaOH الکلی به اسیدهای چرب تشکیل دهنده آنها هیدرولیز می شوند. اسیدهای چرب آزاد حاصل (FFAs) سپس با یک محلول اتانولی اوره برای تشکیل پیچیده مخلوط می شوند. مولکول های اوره به آسانی ساختار هایی با اسیدهای چرب اشباع و اشباع نشده ایجاد میکنند و به عنوان یک فاز جامد در خنک کننده که توسط تصفیه حذف می شود ، متبلور می شوند. اسیدهای چرب امگا 3 در شکاف مایع باقیمانده اند.

در مرحله تبلور می توان از دمای محیط تا 20 درجه سانتیگراد استفاده کرد. این فرایند سازگار با محیط زیست است . چراکه شامل مواد شیمیایی سازگار با محیط زیست (FFA ها ، اوره ، اتانول ، آب) است که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده به عنوان ایمن در نظر گرفته شده است (معروف به GRAS). تبلور شکافی با درجه حرارت پایین ، روش های کاتالیز شده با آنزیم و تقطیر مولکولی هر سه می توانند به صورت متوالی قبل یا بعد از روش افزودنی اوره مورد استفاده قرار گیرد ، و در نتیجه شکاف امگا 3 بسیار پالاینده است.

به تازگی یک پروتکل ساده و ارزان برای غلظت DHA و تصفیه آن از زیست توده C. cohnii توسعه یافته است ، که شامل مراحل پی در پی و متیلاسیون متوالی در زیست توده مرطوب است ، و پس از آن زمستان سازی و مجتمع اوره میباشد. بیشترین غلظت شکاف DHA ( 99.2% از کل اسیدهای چرب  ، TFA) برای نسبت اوره/اسیدهای چرب از 3.5 و دمای تبلور 4 و 8 درجه سانتیگراد بدست آمده است. بالاترین پیشرفت DHA ( 49.9%) نیز برای نسبت اوره/اسید چرب0.4 و دمای تبلور 24 درجه سانتیگراد ، که مطابق با 89.4% از DHA TFA ها بود،  مشاهده شد.

یک ترکیب امگا 3 ، این شکاف را از یک دیانوفلاژلای دریایی تغلیظ میکند. این تغلیظ با استفاده از روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا فاز معکوس بدست می آید که در آن ، شیب پاکسازی با استفاده از استونیتریل کلروفرم و تشخیص پراکندگی نور تبخیری صورت میگیرد. شرایط بهینه استخراج 30.0 MPa و 323= K در این شرایط یافت شد . ترکیب DHA به میزان 72٪ فرمول w/w ( وزنی وزنی )  کل اسیدهای چرب (TFAs) بدست آمد. با این حال ، علی رغم مزایای این روش ، استخراج مایعات فوق بحرانی و روش پیچیده اوره هنوز در تصفیه ترکیبات امگا 3 در مقیاس تجاری اعمال نشده است.

شرکت Bioscience Market یک فرآیند بازیابی و تصفیه در مقیاس بزرگ DHA از روغن جلبک تولید شده از Schizochytrium sp و C. cohniiرا توصیف کرده است. از آنزیم پروتئاز برای شکستن Spizochytrium SP به منظور رها کردن روغن در مایع ، دیواره سلولی استفاده می شود. از آنجا که C. cohnii ساختار دیواره سلولی بسیار پیچیده تری دارد و حاوی یک لایه سلول سلولزی است ، استفاده از آنزیم پروتئاز برای شکستن دیواره آن امکان پذیر نیست. معمولا از هگزان برای استخراج روغن میکروجلبک C. cohnii از زیست توده خشک پس از همگن سازی فشار زیاد استفاده می شود. پس از آن ، بقایای سلول خارج شده و روغن توسط تبخیر، بازیابی می شود.

پس از استخراج ، بخش PUFA به دلیل وجود ناخالصی ها ، بو ، طعم و شکل ابری ، هنوز برای مصرف انسان مناسب نیست. یک مرحله پالایش برای از بین بردن فسفولیپیدها ، مواد غیرقابل تصفیه ، مواد ذرات و آلودگی های شیمیایی مانند موارد زیر میتوانند باعث بهبود رنگ و و ضوح و عطر روغن شوند :

  • اسیدهای چرب آزاد
  • فسفاتیدها (لسیتین)
  • رنگدانه ها (کاروتنوئیدها ، کلروفیل)
  • اثر مواد مذاب
  • استرول ها (کلسترول)
  • تک گلیسیریدهای مونوآکیل و دیآکیل
  • مومها
  • محصولات اکسیداسیون
  • آلاینده های کمیاب

 

  1. تولید صنعتی و برنامه های کاربردی EPA / DHA

بازار جهانی EPA / DHA از سال 2013 به سرعت در حال رشد است. در این زمان ، این بازار 124 هزار تن و تقریباً 2 میلیارد یورو تخمین زده شده است. پیش بینی می شود تا سال 2020 241 هزار تن با ارزش 4.2 میلیارد یورو باشد. افزایش نفوذ ترکیبات امگا 3 در بازار فعال دارویی Ingredient (API) نیروی محرکه صنعت بوده است که با افزایش

آگاهی در مورد فواید ترکیبات امگا 3 بر سلامت انسان. علاوه بر این ، آیین نامه های اخیر به عنوان یکی از نیروهای محرک برای گسترش دامنه برنامه ها ، از استفاده از محصول در فرمول بندی های نوزادان حمایت می کند.

روغن جلبک از Crypthecodinium cohnii، Schizochytrium sp. و Ulkenia sp. برای غنی سازی غذا و خوراک یا به عنوان مکمل های غذایی با نام های تجاری مختلف در سراسر جهان استفاده می شود. روغن میکرو جلبک همچنین می تواند مستقیماً به عنوان ترکیبات خوراک دام برای تولید تخم مرغ ، مرغ و گوشت خوک غنی شده در DHA استفاده شود. در آبزی پروری از میکرو جلبک ها به عنوان یک محصول تازه یا به عنوان گلوله های خشک استفاده می شود که باعث حفظ محتوای غذایی میکرو جلبک ها می شود. در این حالت ، زیست توده میکروجلبکی ابتدا پس از قرار گرفتن در معرض جریان هوا ، لخته شدن یا رسوب ، فیلتر می شود و سپس خشک شده تا گلوله ها تشکیل شود یا مستقیماً روی دامها تجویز گردد.

اگرچه کاربردهای اصلی روغنهای میکروجلبک ابتدا در تغذیه نوزادان بوده است ، اما در حال حاضر رشد سریع روغنها برای مصرف بزرگسالان در حال انجام است. فرمول های مصرفی در تغذیه نوزادان مهمترین کاربرد نهایی روغن DHA (حدود 49٪ از حجم در سال 2012) ، و پس از آن مکمل های غذایی (28٪) ، مواد غذایی و نوشیدنی (19٪) و خوراک دام (حدود 4٪) هستند.

  1. تولیدکنندگان صنعتی EPA/DHA

TheDSMenterprise تولید کننده عمده DHA در سراسر جهان از جلبک ها است. این ماده روغن های جلبک را از میکروارگانیسم های هتروتروفیک Schizochytrium sp ، مانند محصولات  Life’s DHA™ و  Life’s OMEGA™ تولید می کند. روغن جلبک حاوی 50٪ روغن EPA / DHA DHASCO ، برای نوزادان ، توسط محصولات مغذی DSM  تولید می شود ، که از میکرو جلبک Crypthecodinium cohnii استفاده می کند ، و حاوی محتوای DHA 40-45٪ w / w و بدون EPA است. روغن Life’s DHA ( یک روغن جلبک برای صنایع غذایی ، آشامیدنی و مکمل ) نیز توسط DSM تولید می شود و از میکروارگانیسم اسکیزویتریوم حاوی 35٪ یا 40٪ DHA و سطح پایین EPA (کمتر از 2%) حاصل می شود. Life’s OMEGA3، یک محصول تجاری شبیه به روغن ماهی از نظر ترکیب امگا 3 است ، که حاوی حداقل 40٪ از کل DHA و EPA (حداقل 24٪ DHA و 12٪ EPA) و از سویه Schizochytrium توسط DSM تولید می شود.

Lonza ، مانند DSM ، یک ماده سازنده مواد مغذی است و ماده ای از روغن و پودر ، DHAid را برای صنایع غذایی به فروش می رساند که از میکرو جلبکهای هتروتروفیک تولید می شود. DHAid محصولی است که از TAG ها تشکیل شده است (> 95٪) که حاوی کل محتوای DHA 38-50٪ است ، که از Ulkenia SP حاصل می شود.

همانطور که در بالا ذکر شد ، کل زیست توده میکروجلبک در بازار به فروش می رسد. روغنهای تجدید پذیر Solazyme Bunge (روغنهای SB ) میتوانند algaprime DHA ، یک محصول کامل جلبک را برای بازار خوراک آبزی پروری تولید کنند. این مرکز در برزیل مستقر است و از نیشکر برای رشد روغن غنی از DHA تولید میکروجلبک شیزوسیتریوم استفاده می کند. پسماند نیشکر منبع تجدید پذیر انرژی برای تأسیسات است.

  1. پلتفرم کارخانه‌ی زیستی هتروتروفیک

امکان به دست آوردن چندین محصول از میکرو جلبک ها (به عنوان مثال روغن ها ، رنگدانه ها ، پروتئین ها و کربوهیدرات ها) منجر به تحقیق و توسعه بیورفینتری های بیولوژیکی مبتنی بر میکرو جلبک ها شده است ، تا بتوانید وسیع ترین محصولات زیستی حاصل از زیست توده میکروجلبکی را به دست آورید و از مزایای آن استفاده کنید.

محصولات مختلفی توسط میکرو جلبک ها سنتز می شوند و حداکثر مقدار حاصل از کل فرآیند را با حداکثر تأثیر محیطی مطلوب به دست می آورند. در مفهوم زیست گیاهی ، هنوز هم به ندرت در زیست توده میکروجلبک هتروتروفیک مورد استفاده قرار می گیرد ، اسیدهای چرب امگا 3 را می توان از چربی های میکروجلبک باقی مانده جدا کرد ، که می تواند برای بیولوژی یا تولید بیودیزل مورد استفاده قرار گیرد.

در ادامه ، چانگ و همکارانش یک نژاد استرالیایی Aurantiochytrium sp ، TC 20 ، را برای تولید بیودیزل و امگا 3 PUFA های با ارزش بالا ، جدا کرد. مشخصات اسیدهای چرب ساده این سویه ، با داشتن هر دو اسیدهای چرب اشباع شده (45-52 w وزنی WWW به عنوان 16: 0) و امگا 3 (39-48٪ وزنی / وزنی TFA به عنوان DHA)است . این مواد به عنوان ترکیبات اصلی ، توان تبدیل بالقوه را دارند و کاندید بسیار خوبی برای تولید PUFA های امگا 3 و بیودیزل هستند. نویسندگان ، هیچ بخشی از این بخشهای لیپیدی را از یکدیگر جدا نکردند ، اما یک مرحله مضاعف زمستانه شدن را برای جداسازی بخش امگا 3 PUFAs از شکاف اسیدهای چرب باقیمانده که می توان برای اهداف بیودیزل استفاده کرد ، پیشنهاد کردند. این روش برای غنی سازی فرآورده های کنسرو ماهی از تولید ترکیبات امگا 3 و بیودیزل استفاده شده است.

صنایع مختلف قادر به استفاده از محصولات مختلف جلبک هستند :

  • کل زیست توده میکروبی توسط صنایع غذایی ، خوراک و کشاورزی قابل استفاده است.
  • صنایع داروسازی و مواد مغذی از محصولات لیپیدی با ارزش افزوده و ارزش بالا مانند میکروجلبک PUFA و کاروتنوئیدها استفاده می کنند.
  • صنعت حمل و نقل می تواند از اسیدهای چرب حاصل از TAG های میکروجلبک برای بیودیزل استفاده کند.
  • صنایع شیمیایی می توانند از محصولاتی مانند گلیسرول به دست آمده از صنعت بیودیزل استفاده کنند و بقایای زیست توده روغن‌گیری شده ، سرشار از کربوهیدرات ها ، پروتئین ها و مواد معدنی ، می تواند به عنوان خوراک ، کود و بستر برای تولید بیو متان مورد استفاده قرار گیرد.
  • تبدیل حرارتی و شیمیایی این زیست توده صرف شده ممکن است باعث ایجاد سوخت و سایر مواد شیمیایی شود.

 کمترین کاربرد با ارزش زیست توده میکروجلبک‌زدایی شده برای جذب رنگ‌ها و فلزات سنگین از پسماندهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. تمام این محصولات ریزگردها ، که در یک فرآورده های زیستی بر اساس اصول زیست فناوری چرخه به دست می آیند و هدف آنها تولید کمترین مانده است ، می توانند با پیشرفت اقتصادی این فرآیند ، ارزش بیشتری به فرایند تولید بیفزایند و ممکن است چهار حوزه مهم از اهمیت در جامعه بشری را شامل شود: بهداشت انسان ، انرژی ، غذا و امنیت محیط زیست.

  1. تست پایداری معیار کارخانه زیستی امگا 3

اکثر توصیه های بهداشتی حاکی از مصرف روزانه 250-1000 میلی گرم اسیدهای چرب امگا 3 (EPA و DHA) در بزرگسالان است ، یعنی برای 7 میلیارد نفر ، مصرف سالانه حدود 1.3 میلیون تن از آن الزامسیت. از این اسیدهای چرب امگا 3 برای تغذیه و کاربردهای دارویی معمولاً در روغن ماهی تهیه می شوند.

 همانطور که گفته شد ، صنعت ماهی حتی با بکارگیری ماهی های وحشی و آبزی پروری ، برای برآوردن تقاضای روغن ماهی کافی نخواهد بود و افزایش بیشتر باعث از بین رفتن جمعیت ماهی می شود. میدانیم که ترکیبات امگا 3 به دست آمده از روغنهای میکرو جلبک در حال حاضر گرانتر از روغنهای ماهی است . همچنین یک استراتژی احتمالی برای افزایش رقابت برسر این ترکیبات به دست آمده از میکرو جلبک ها شامل ارزش گذاری تمام کسری زیست توده میکرو جلبک ها ، وجود دارد.

البته هیچ گزارشی درباره رویکردی که در مقیاس تجاری ریز جلبکهای هتروتروفیک اعمال شود ، وجود ندارد. حتی در مقیاس آزمایشگاهی ، هیچ آثاری با توجه به زیست توده های زیست توده میکروجلبکی هتروتروف و ارزیابی پایداری آن وجود ندارد. به عنوان مثال ، یک تحقیق جدید به استفاده از فاضلاب آبزی پروری به عنوان یک بستر مغذی برای کشت میکرو جلبک ها و تولید لیپیدها و پروتئین ها اشاره می کند ، اما فرآیند مقیاس بندی شده و پایداری کارخانه زیستی موردنظر را ارزیابی نکرده است.

شرح مختصری در مورد تولید ترکیبات امگا 3 در دو گیاه زیستی در ادامه ارائه خواهد شد. برای این منظور ، ما فرآیندهای شبیه سازی های موجود را در کارخانه های زیستی واقعی موجود در بازار را درنظر گرفتیم. شاخص های پایداری در نظر گرفته شده هزینه ی موارد زیربود :

  • هزینه ابزار
  • هزینه تجهیزات
  • هزینه سرمایه-CAPEX
  • هزینه عملیاتی OPEX
  • نیازهای انرژی مستقیم
  • حرارتی و برقی
  • انتشار CO2eq مشتق شده

سیستم مرجع ، مربوط به تبدیل زباله های ماهی به EPA / DHA است که در یک مفهوم زیستی از یک کارخانه فرآوری قزل آلا واقع در استان Trentino در ایتالیا کشف شده است. این کارخانه زیستی شامل مراحل زیر است :

  • استخراج روغن از ضایعات ماهی
  • انتقال روغن ماهی با اتانول
  • غلظت امگا 3 بر اساس کسری CO2 فوق بحرانی.

 پروتئین ها به عنوان غذای ماهی ، دارای ارزش هستند  در حالی که گلیسرول یک محصول تجاری محسوب می شود و اسیدهای چرب اشباع و اسیدهای چرب اشباع نشده با زنجیره کوتاه به عنوان سوخت زیستی مایع در نظر گرفته می شوند.

جدول2. 9. تست پایداری معیار کارخانه زیستی امگا 3 (DHA و EPA )

شکل 3. تفاوت در روشهای ارزیابی چرخه زندگی محیطی eLCA (a) و روش ارزیابی ارزیابی پایدار چرخه زندگی (ILCSA) (b)

جدول 2 یافته های ما را از منابع بررسی شده خلاصه می کند . مثالهای اینجا مرزهای مختلفی در رابطه با هزینه ها و انتشار CO2eq دارند ، بنابراین مقایسه بین این دو کاملاً متفاوت است. با این وجود ، از این اسناد می توان نتیجه گرفت که میکروجلبک های اتوماتیک نیاز به پیشرفت انرژی و در نتیجه ، هزینه بیشتری دارند (به نظر می رسد تولید میکرو جلبک گرانترین مرحله است یعنی بیش از 50٪ از کل هزینه ها). هر دو مثال نشان داده شده در جدول 2 از عصاره فوق سمی CO2 برای استخراج روغن میکروجلبک استفاده کرده است ، که اگرچه روشی مناسب برای استخراج PUFAs است (همانطور که در بخش 5 به آن اشاره شده است) ، می تواند یک مصرف کننده اصلی انرژی و در نتیجه،  شرکت کننده اصلی CO2eq باشد. در مثالهایی که در جدول 2 نشان داده شده است ، این روش استخراج نیاز به 50 ~ درصد از نیازهای حرارتی و 60 ~ درصد از نیازهای برقی دارد.

شکل 4. مرجع تولید PUFA صنعتی به عنوان ورژن بعدی گزارش شده آن در اروپا

پروژه PUFA CHAIN: جلبکهای هتروتروفیک با زباله های صنعت ماهی با هم پردازش می شوند

  1. تنگناها ، چالش ها و دیدگاه های آینده

توسعه فرآیندهای میکرو جلبکهای هتروتروفیک به سمت ترکیبات امگا3 ممکن است یک روش بیوتکنولوژی جایگزین برای تولید محصولات مفید فراهم کند که در غیر این صورت به طور کامل و ناپایدار از دیگر منابع زنده مانند ماهی های چرب دریایی تولید شود ، که همانطور که در بالا ذکر شد اشکالات زیادی را نشان می دهد. با این حال ، چنین رویکردی هنوز چالش ها و موانع بسیاری را ارائه می دهد که باید برای تقویت تولید میکرو جلبکهای هتروتروفیک ترکیبات امگا حل شود. از آنجا که باکتری ها معمولاً سریعتر از میکرو جلبک ها رشد می کنند ، آلودگی های باکتریایی در شرایط میکروجلبک هتروتروفیک بسیار متداول است ، و در یک دوره زمانی کوتاه تبدیل به جمعیت اصلی (غالب) می شود. این امر زیست توده میکروجلبکی را آلوده می کند ، که برای کاربردهای تجاری ناکافی است.

بنابراین ، یک مرحله  گندزدایی قبلی از شرایط و تجهیزات متوسط ​​قبل از تلفیق مورد نیاز است ، که این مرحله خواستار انرژی بالا است و نیاز به تجهیزات گران قیمت مانند اتوکلاوها ، اتاقک های جریان چند لایه و دیگ های بخار دارد که این امر باعث افزایش هزینه های فرایند جهانی بخصوص در مقیاس بزرگ می شود.  این امر به ویژه در صورت استفاده از ضایعات صنعتی ( پساب ) مواد باقیمانده در کشت متوسط ​​که اغلب حاوی بار میکروبی زیاد است ، بسیار مهم است. بنابراین ، برای کاهش این هزینه باید روشهای گندزدایی کم هزینه مانند استفاده از هیپوکلریت سدیم که ممکن است جایگزین روشهای گران قیمت گندزدایی در مقیاس بزرگ شود ، مورد بررسی قرار گیرد.

موضوع مهم دیگر در مورد شرایط میکرو جلبکهای هتروتروفیک مربوط به نیاز به یک اختلاط و هوادهی موثر در رطوبت است تا از محدودیت های انتقال جرم که باعث کاهش عملکرد فرآیند می شوند جلوگیری شود. مخلوط کردن زمان و نرخ هوادهی از بیورآکتورهای آزمایشگاهی به مراکز تولید در مقیاس بزرگ ، بطور چشمگیری افزایش می یابد و بر عملکرد کلی بیوراکتور تأثیر می گذارد. اگر اختلاط ناکارآمدی در مسیر وجود داشته باشد ، ناهمگنی های مکانی در غلظت مواد مغذی از مناطق راکد منشأ می گیرد که منجر به استرس سلولی می شود و این بر بازده کلی فرآیند تأثیر منفی خواهد گذاشت.

این امر به ویژه هنگام استفاده از میکرو جلبک های هوازی در مقیاس بزرگ بسیار حیاتی است ، زیرا میزان اکسیژن آنها زیاد است و اغلب سلولهای میکروبی در شرایط اکسیژن محدود در معرض محیط قرار می گیرند ، اما همیشه این نکته را در نظر داشته باشید که این میکروارگانیسم ها به ویژه در برابر استرس آسیب پذیر هستند. به همین دلیل ، مهندسی ژنتیکی میکروجلبکهای هتروتروفیک می تواند نقش مهمی داشته باشد ، روشی برای توسعه گونه های قوی تر به شرایط استرس زا است. این پیشرفت باید به سمت توسعه بیولوژیکی سویه های قوی تر انجام شود ، و توسعه فن آوری بیورآکتورها قادر به تأمین اکسیژن کافی در زیر هم بزنید ملایم بدون حضور مناطق مرده هستند.

روشهای استخراج و خالص سازی برای PUFA های میکروجلبک عمدتاً در سطح آزمایشگاه مورد مطالعه قرار گرفته است. با این حال ، ترمیم متابولیت های داخل سلولی در مقیاس بزرگ هنوز هم ضروری است ، زیرا همه روش های اختلال در سلول ، استخراج یا تصفیه مقیاس پذیر نیستند. علاوه بر این ، این روش ها تقاضای انرژی بالایی دارند. با این وجود ، برخی فن آوری ها مانند همگن سازی فشار قوی ، زمستانه شدن و ترکیبات مجاری اوره در مقیاس وسیع قابل دوام هستند ، که نیاز به اثبات دارند. استفاده از کارخانه های زیستی میکرو جلبکهای هتروتروفیک که در آنها میکروجلبک های هتروتروفیک ، رقیق کننده ها را تولید کرده و طیف وسیعی از محصولات زیستی مانند PUFA ها و سوخت های زیستی را تولید می کنند ، مبتنی بر اقتصاد چرخه است. در این کارخانه ها ، اصول  و دستیابی به یک فرایند پایدار زیست محیطی و اقتصادی ضروری است.

در واقع ، استفاده کامل از یک بیولوژی اقتصادی چرخه واقعی در این منطقه در آینده نزدیک ، با بهره گیری از همه بخش های زیست توده میکروگروه هتروتروفیک ، کشف و یکپارچه سازی فن آوری های الکترونیکی جدید برای استخراج ، غلظت ، شکاف ، تبدیل و تصفیه چربی ها از میکرو جلبک ها ، و تأکید بر لزوم بازیافت جریان های جانبی و ضایعات تولید شده در کل فرآیند ، باعث برتری اقتصاد چرخه می شود. از طرف دیگر ، امکان پردازش میکروجلبک های هتروتروفیک و ضایعات ماهی برای تولید ترکیبات امگا 3 می تواند اقتصاد چرخه را رونق بخشد و همچنین باید در مطالعات تحقیقاتی آینده مورد توجه قرار گیرد.

و در نهایت ، آخرین و مهمترین نکته این است که نیاز فوری به تست پایداری زیست پالایش بیولوژیکی میکرو جلبکهای هتروتروفیک وجود دارد. از نظر شاخص های پایداری ، این روش تجزیه و تحلیل پایداری چرخه زندگی (ترکیبی از چرخه زندگی اقتصادی ، زیست محیطی و اجتماعی) با توجه به میکرو جلبکهای هتروتروفیک به تنهایی ، یا با ضایعات ماهی ترکیب می شود زیرا مواد اولیه ترکیبات امگا 3 را به دست می آورند. کمتر از 26 تن (جدول 2) در رابطه با مصرف انرژی می تواند هدف اصلی عملکرد محیط زیست و 400 یورو (tonne PUFA)-1 برای هزینه های اقتصادی باشد.

مترجمان: سرکار خانم زینب خشنود،سر کار خانم فاطمه علیزاده

زیست شناسی گیاهی

زیست شناسی جزو پایه ای ترین و شیرین ترین علوم محسوب می شود. دنیای زیست شناسی شاخه ها و گرایش های مختلفی را شامل می شود. در این مطلب به بررسی یکی از شیرین ترین و متنوع ترین  شاخه  های زیست شناسی یعنی زیست شناسی  گیاهی می پردازیم . در این شاخه از زیست شناسی تنها به بررسی گیاهان، شامل گیاهانی که در ادوار گذشته زمین وجود داشتند و گیاهان امروزی پرداخته می شود .

زمینه های مختلف زیست شناسی گیاهی شامل بیوشیمی، اندام زایی گیاهان، گیاه شناسی، فیزیولوژی گیاهی و جلبک شناسی می باشد.

زیست شناسی گیاهی را می توان به دو بخش سیستماتیک و فیزیولوژی تقسیم بندی کرد. در سیستماتیک به طبقه بندی و اسامی گیاهان و در فیزیولوژی به بررسی اندام ها و بخش های مختلف گیاهان و نحوه زندگی آن ها پرداخته می شود .

همانطور که گفته شد علوم زیستی دارای بخش های متعددی است که یکی از آن ها زیست شناسی گیاهی می باشد .

گیاهان نقش پررنگی در اکوسیستم های مختلف دارند و تولید کنندگان غذا هستند. در بخش های مختلفی از زندگی آدمی نیز همچون خوراک ، پوشاک و …  نقش گیاهان ، انکار نا شدنی است. گیاهان همچنین به عنوان بهترین منبع تولید دارو شناخته می شوند همه ی این موارد نشان دهنده اهمیت شناخت گیاهان مختلف و ضرورت تربیت نیروهای زبده و متخصص در زمینه  گیاه شناسی است .

فراگیری دانش علوم گیاهی برای حفظ محیط زیست امری ضروری است. کارشناسان علوم گیاهی می توانند با بهره گیری از دانش خود و کار در مراکز تحقیقاتی و پژوهشی به این امر کمک کنند.

دانشجویان این رشته با گذراندن واحد های اختصاصی و حدود 10 واحد دروس اختیاری مرتبط فارغ التحصیل می شوند . موسسات و مراکز پژوهشی معمولا با توجه به نیاز خود به نیروی متخصص ، نیروی خود را از میان دانش آموختگان مقطع کارشناسی ارشد و یا دکترا انتخاب می کنند. لذا علاقه مندان به این رشته لازم است برای ایجاد فرصت شغلی بهتر برای خود دوره  تحصیلات تکمیلی خود را به پایان برسانند . کارشناسان علوم گیاهی (دارای مدرک لیسانس ) به دلیل نداشتن تخصص مورد نیاز مراکز پژوهشی معمولا با استخدام در آموزش و پرورش به تدریس کتب زیست شناسی در مقطع دبیرستان می پردازند . با این حال شور و اشتیاق و انگیزه یک فرد می تواند نقش مهمتری از تحصیلات را ایفا کند . به عنوان مثال  با توجه به افزایش استفاده مردم از گیاهان دارویی ، یک کارشناس علوم گیاهی با تحقیق بر روی گیاهان دارویی منطقه زندگی خود و احیای آن ها می تواند  به دستاورد های خوبی برسد . همچنین به دلیل گسترده بودن گیاهان ، کارشناس علوم گیاهی می تواند به صورت شخصی یا در آزمایشگاه های کوچک به مطالعه و تحقیق بپردازد . همچنین کارشناس زیست شناسی گیاهی می تواند در صورت داشتن سرمایه مورد نیاز به زمینه بیوتکنولوژی ، ژنتیک و کشاورزی نیز وارد شود .

به دلیل گستردگی تنوع گیاهان دانشجویان این رشته می بایست دارای حافظه ی خوبی برای حفظ کردن و یادگیری اسامی و ویژگی های گیاهان مختلف باشند . این بدین معنا نیست که همه چیز را حفظ کنند . یک سری قواعد و اصول کلی وجود دارد که با یادگیری آن ها می توان به خوبی در این زمینه به موفقیت رسید .

علاقه مندی به گیاهان مختلف از ویژگی های مهم یک دانشجوی رشته زیست شناسی گیاهی است. زیرا باید بتواند روز های زیادی در طبیعت به دنبال گیاهان مختلف باشد و یا در آزمایشگاه به مطالعه و بررسی اندام های گیاهان مشغول باشد .

رشته ی سیستماتیک نظم و ترتیب را می طلبد ، دانشجوی رشته ی سیستماتیک گیاهی باید بتواند اطلاعات گیاهان را در ذهن خود به خوبی طبقه بندی کند . در رشته فیزیولوژی نیز به هوش و قدرت تجزیه تحلیل خوبی نیاز است.

زیست شناسی گیاهی صبر و تحمل زیادی را نیاز دارد زیرا تحقیق و آزمایش بر روی گیاهان زمان می برد و طول می کشد تا عکس العمل گیاه را مشاهده کنیم لذا باید صبور باشیم. همچنین در سال های اول این رشته مباحث علوم پایه همچون فیزیک و شیمی ارائه می شود که پایه و بنیان بسیاری از علوم همچون زیست شناسی می باشد .

جزئیات دوره کارشناسی (لیسانس) رشته زیست شناسی گیاهی 

دوره کارشناسی زیست گیاهی که جزء آموزش های عالی است با  هدف تربیت نیروهای زبده به منظور پاسخ به نیاز های موسسات مختلف علمی تحقیقاتی ، آموزشی و … در کشور ایجاد گردید . مانند سایر رشته های مقطع کارشناسی که معمولا 8 نیمسال (ترم) و 4 سال طول می کشد ، دانشجو می تواند با گذراندن 22 واحد دروس عمومی ، 21 واحد دروس پایه ، 10 واحد دروس اختیاری و 82 واحد دروس اختصاصی موفق به اخذ مدرک کارشناسی شود . (ممکن است در طول زمان تغییراتی جزئی ایجاد شود )

برخی از دروس اختصاصی در رشته زیست شناسی گیاهی عبارت اند از :

مرفولوژی گیاهی ، فیزیولوژی گیاهی ، اکولوژی گیاهی ، اصول طبقه بندی در گیاهان قارچ شناسی.

همچنین در آزمون ورودی دانشگاه ضرایب دروس به شرح زیر است 

زیست شناسی ضریب 4 ، شیمی ضریب 2 ، فیزیک ضریب 2 ، ریاضیات ضریب 1 و زمین شناسی دارای ضریب صفر می باشد .

در مقطع کارشناسی ارشد ، زیست شناسی گیاهی دارای 3 رشته ی زیست شناسی تکوینی گیاهان ، سیستماتیک و اکولوژِی گیاهان و فیزیولوژی گیاهی می باشد .

شناخت مراحل تکوین گیاهان بسیار مهم و ضروری است که در زیست شناسی تکوین گیاهان به آن پرداخته می شود .

در شاخه سیستماتیک نیز به طبقه بندی و تفاوت ها و تمایز های گیاهان مختلف پرداخته می شود .

اعمال حیاتی گیاهان ، تنفس ، فتوسنتز و فرایندهای رشد و نمو و اندام زایی نیز در حوزه فیزیولوژی گیاهی بررسی می شود .

در پایان شایان ذکر است 

زیست شناسی از مهم ترین و جذاب ترین علوم است و در این میان به دلیل نقش پر رنگ گیاهان در جهان هستی شناخت گیاهان امری مهم و ضروری است . زیست شناسی گیاهی یکی از شاخه های علم زیست شناسی است که دارای گرایش ها و شاخه های  مختلفی می باشد . در یک طبقه بندی کلی می توان زیست گیاهی را به دو بخش سیستماتیک و فیزیولوژی طبقه بندی کرد . بازار کار این رشته نیز متنوع بوده و معمولا نیروهای متخصص دارای تحصیلات تکمیلی در آزمایشگاه های تحقیقاتی و مراکز پژوهشی مشغول کار می شوند . آموزش و پرورش نیز  کارشناسان علوم گیاهی را به عنوان مدرس کتب زیست شناسی جذب می کند .

حافظه قوی ، صبر و بردباری و پشتکار از ویژگی های افراد موفق در زمینه زیست شناسی گیاهی است.

در مقاطع بالاتر ، زیست شناسی گیاهی به صورت دقیق تر و جزئی تر دسته بندی می شود.

گردآوری: جناب آقای صادق صادقی 

رشته تحصیلی زیست‌شناسی سلولی مولکولی ، یکی از رشته‌های آزمایشگاهی زیر‌مجموعه‌ی وزارت علوم است که هرساله متقاضیان زیادی داشته و دانشجویان بسیاری را به خود جذب می کند. اما معمولا اکثر افراد شناخت زیادی از این رشته نداشته و تا زمانی که مشغول به تحصیل آن نشده‌اند ، از کم و کیف این رشته کاربردی بی خبر‌هستند.

امروز در این مقاله از ویستاژن ، ما قصد داریم تا تمام جزئیات رشته‌ی زیست‌شناسی سلولی مولکولی را با شما درمیان بگذاریم تا با آگاهی و علم به آن ،‌ قدم به تحصیل در این رشته بگذارید. در ادامه با ما همراه باشید .

 

جایگاه رشته‌ی زیست‌شناسی سلولی‌ و‌مولکولی در کشورهای جهان

علم زیست‌شناسی سلولی مولکولی ، همانطور که از نامش هم پیداست یک علم پایه ی بسیار جذاب است . بدیهی‌ ست که هر کشوری که در پیشرفت علوم پایه پیشرفت کند ،‌ می تواند به تمامی سطوح علمی کشورش را رشد دهد. رشته‌های علوم پایه ، کاربرد بسیار زیادی در امور مختلف دارند .

·         دنیای سلول‌ها

·         شناسایی ژنوم و درمان بسیاری از بیماری های ژنتیکی و وراثتی و همینطور پیشگیری از آنها

·         تعیین سلامت و مشاهده کاریوتیپ جنین

·         درمان ناباروری

·         مباحث بیوانفورماتیک

·         شناسایی میکرواورگانسم‌ها و تهییه واکسن علیه بیماری‌های مختلف

·         مقابله با جنگ‌های بیولوژیک

اینها تنها بخشی از زمینه‌های مختلف این رشته هستند . احتمالا با خواندن این موضوعات ، تاحد زیادی متوجه اهمییت این رشته در حیات کره‌ی زمین و انسان‌ها شده باشید.

بخاطر همین اهمیت، این رشته در کشورهای مختلف دنیا جزء مهمترین رشته‌های تحصیلی به شمار می رود و هر کشوری ، بودجه‌ای را به توسعه‌ی تحقیقات و پژوهش‌های این زمینه اختصاص می دهد. دانشگاه‌های مطرح زیست‌شناسی دنیا مثل هاروارد – استنفورد – ییل – رونوک – براوون – واشنگتون – تهران – ماساچوست  و … همواره تحقیقات گسترده ای بر روی  موضوعات این رشته دارند و به نتایج درخشانی هم دست یافته‌اند .

مباحث و واحدهای تحصیلی این رشته و رفرنس‌های آن ، در تمام دنیا یکسان است و تمام دانشجویان دنیا‌ ، تحت آموزش همین مباحث هستند. در همه‌جای دنیا ، زیست‌شناسان و پژوهشگران براساس نیازها ، فرضیه‌هایی طراحی و آزمایشاتی را اجرا می کنند تا به هدف خاصی رسیده و مشکل مورد نظر را برطرف کنند. از مهمترین و زیباترین دستاوردهای این رشته‌ی جذاب و کاربردی ، پیشرفت های وسیعی در دنیای ژنتیک و ناباروری است که مشکلات لاعلاج بسیاری از زوج‌ها را مرتفع کرده است.

ما در کشورمان مفتخر به وجود پژوهشگاه‌های بزرگی همچون انستیتو پاستور ، پژوهشگاه رویان و … هستیم که اکتشافات و اختراعات بسیاری در زمینه‌های درمانی و پژوهشی را به نام کشورمان ایران ثبت کرده اند.

گرایشات مختلف رشته زیست‌شناسی سلولی مولکولی

 

·         گرایش ژنتیک

·         گرایش میکروبیولوژی

·         گرایش بیوشیمی

·         گرایش بیوفیزیک

·         گرایش زیست‌فناوری میکروبی

·         گرایش زیست‌فناوری دریا

 

ویژگی های رشته زیست شناسی سلولی مولکولی

همه‌ی ما ، در هر رشته و مقطع تحصیلی‌ای که باشیم ، قطعا میدانیم که کوچکترین اجزای سازنده‌ی بدن هرموجود زنده‌ای سلول ها هستند. سلول ها با مکانیسم‌های مختلفشان باعث تداوم حیات ، ایجاد تحرکات ، تنفس ، تغذیه و بسیاری دیگر از اعمال ضروری یک موجود می شوند .

طبیعی ست که گذر از این دنیای ریز سلولی قبل از هرچیزی نیازمند علاقه به کارهای آزمایشگاهی ، علوم بیوشیمی و زیستی و همچنین حوصله‌ی بسیار است. بنابراین برای موفقیت در این مسیر بهتر است که اول از همه با ویژگی ها ، شرایط ، واحد ها ، آینده شغلی و … آشنا شویم.

واحدهای درسی در مقاطع مختلف کارشناسی ،‌ ارشد ، دکتری

کارشناسی : شما برای فارق‌التحصیلی در این رشته در مقطع کارشناسی ، نیاز است که جدای دروس معارف ، دروس تخصصی و اختیاری زیر را با موفقیت پشت‌ سر بگذارید. این واحد ها ،‌در ادامه‌ی مطلب ، واحدهای تخصصی الزامی این رشته بصورت یک جدول منظم برای شما عزیزان گردآوری شده اند :

 

 

 

نام دروس

واحد

عملی / نظری

 

نام دروس

واحد

عملی / نظری

آمار زیستی

0-2

بافت شناسی جانوری

0-3

کارگاه آمارزیستی

1-0

آزمایشگاه بافت شناسی جانوری

1-0

بیوشیمی ساختار

0-3

مبانی مهندسی ژنتیک

0-2

آزمایشگاه بیوشیمی ساختار

1-0

مبانی بیوانفورماتیک

0-2

بیوشیمی

متابولیسم

0-3

متون تخصصی زیست شناسی سلولی مولکولی

0-2

آزمایشگاه بیوشیمی متابولیسم

1-0

زیست پرتوی

0-3

مبانی جانورشناسی

0-3

مبانی بوم شناسی

0-3

آزمایشگاه مبانی جانورشناسی

1-0

بیوفیزیک

0-3

مبانی گیاه شناسی

0-3

بیوشیمی فیزیک

0-3

آزمایشگاه مبانی گیاه شناسی

1-0

زیست سلولی مولکولی 1

0-3

زیست میکروبی

0-3

آزمایشگاه زیست سلولی مولکولی 1

1-0

آزمایشگاه زیست میکروبی

1-0

زیست سلولی مولکولی 2

0-3

ایمنی شناسی

0-2

زیست سلولی مولکولی 3

0-3

آزمایشگاه ژنتیک پایه

1-0

مبانی زیست شناسی تکوین

0-3

ژنتیک مولکولی

0-3

تکامل موجودات زنده

0-3

آزمایشگاه ژنتیک مولکولی

1-0

مباحثی در ژنتیک

0-2

مبانی فیزیولوژی جانوری

0-3

مبانی فیزیولوژی گیاهی

0-2

آزمایشگاه فیزیولوژی جانوری

1-0

آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهی

1-0

 

 

دروس اختیاری هم دروسی مانند زیست‌شناسی سلول‌های بنیادی – ویروس‌شناسی – بیوشیمی ویتامین‌ و‌هورمون – مبانی زیست‌فناوری – کارآفرینی و … هستند که به دستور دانشگاه تعداد واحد مشخصی از آنها تعیین شده و دانشجو به انتخاب خود ، ‌این تعداد واحد را از بین این دروس برمی گزیند. 

کارشناسی ارشد : شما با فارق‌التحصیلی در مقطع کارشناسی ، می توانید در مقطع ارشد هم این رشته را ادامه دهید . بنابراین با کسب نمره‌ی قبولی در کنکور ارشد و آغاز تحصیل در این رشته ، باید دروس تخصصی زیر را بگذرانید :

نام دروس اختیاری

واحد

نام دروس اصلی

واحد

کشت سلول و بافت (‌نظری و عملی )

2

زیست شناسی سلولی پیشرفته

2

میکروسکوپی الکترونی ( نظری و عملی)

2

 ساختار DNA و همانندسازی

2

مهندسی ژنتیک

2

رونویسی و ترجمه

2

روش‌های بیوشیمی و بیوفیزیک ( نظری و عملی )‌

2

تنظیم بیان ژن‌ها

2

ژنتیک پروکاریوت‌ها

2

بیوفیزیک سلولی

2

مکانیسم سلولی و مولکولی سرطان

2

ایمنی شناسی

2

آنزیمولوژی

2

 

زیست‌شناسی سلولی‌مولکولی عملی

2

 

زیست شناسی مولکولی و تکامل

2

 

بیوتکنولوژی

2

 

 

همچنین شما عزیزان اگر در مقطع کارشناسی خود ، در رشته ی زیست شناسی سلولی مو لکولی تحصیل کرده اید ، در مقطع کارشناسی ارشد میتوانید گرایش های زیر را ( مطابق با دفترچه‌ی کنکور ارشد وزارت بهداشت سال 98 ) انتخاب کنید :

انگل شناسی

اکولوژی انسانی

ایمنی شناسی

بیوشیمی بالینی

خون شناسی آزمایشگاهی و بانک خون (هماتولوژی)

حشره‌شناسی پزشی و مبارزه با ناقلین

فیزیولوژی

رادیوبیولوژی و حفاظت پرتویی

سم شناسی

زیست فناوری پزشکی

قارچ شناسی پزشکی

ژنتیک انسانی

میکروب شناسی

علوم تغذیه

نانوتکنولوژی پزشکی

کنترل مواد خوراکی و آشامیدنی

ویروس شناسی

علوم بهداشتی در تغذیه

ترکیبات طبیعی و دارویی دریایی

سم شناسی محیط

علوم تشریح

بهداشت محیط

 

دکتری‌ : در بسیاری از رشته‌های تحصیلی ، مثل رشته‌ی زیست‌شناسی سلولی مولکولی ، هرچه مقاطع تحصیلی مختلف را پشت‌سر بگذارید ،‌ مهارت شما بیشتر شده و مبحث مورد نظر ، جذابیت بیشتری برای شما پیدا خواهدکرد. با ادامه‌ی تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری ، میتوانید واحدهای جذابی مثل واحدهای زیر را مطالعه کنید و دانشتان در این رشته را بیش از پیش ، افزایش دهید :

نام دروس اختیاری

واحد

نام دروس اصلی

واحد

فرایندهای سلولی‌و‌مولکولی در یوکاریوتها

3

زیست فناوری و مهندسی ژنتیک گیاهی

2

ژنومیکس و پروتئومیکس

3

زیست فناوری مولکولی

2

روشهای تعیین ساختار ماکرومولکول‌ها

2

گیرنده‌های درون‌سلولی در تکثیر و تمایز

2

زیست‌شناسی RNA

2

تنظیم اپی‌ژنتیکی تکوین

2

زیست‌شناسی سامانه ها

2

فاکتورهای رونویسی انکوژنیک

2

زیست‌شناسی و ژنتیک سلولهای بنیادی

2

ریز زیست فناوری

2

مباحث جدید در زیست‌شناسی سلولی‌مولکولی

2

بیوانفورماتیک پیشرفته

2

اپی ژنتیک در زیست شناسی و پزشکی

2

سمینار

2

 

مشاغل آینده‌ی رشته‌ی زیست‌شناسی سلولی مولکولی

شما پس از فارق‌التحصیل‌شدن در مقاطع مختلف زیست‌شناسی سلولی‌و‌مولکولی ، می توانید در جاهای مختلفی مثل آزمایشگاه‌ها ، دانشگاه‌ها ،‌مراکز آموزشی ، پژوهشگاه‌های مختلف ، آزمایشگاه‌های مستقل ، بیمارستان‌ها ، شرکت‌های دانش‌بنیان و … مشغول به کار شوید. به طور کلی ، هر فردی که وارد رشته‌های علوم پایه می شود ، می تواند در هریک از مقاطع تحصیلی کارشناسی ، ارشد و دکتری به کسب درآمد متناسب با بارعلمی و استعدادهایش بپردازد.

اما میزان درآمد افراد از این رشته در کشورهای مختلف ، بسته به بودجه‌ای که آن کشور برای تحقیقاتش در نظر می گیرد ،‌ متفاوت است. مثلا در اروپا میانگین کسب درآمد افراد حدودا 36000 یورو درسال می باشد. یا مثلا در کانادا این مبلغ به 52000 دلار کانادا می رسد.

در آمریکا ، افراد مبتدی حقوقی معادل 40 هزار دلار و افراد مجرب حقوقی معادل 113هزار دلار در ماه خواهند داشت. طبیعی ست که میزان درآمد افراد براساس هوش و استعداد و مهارت‌شان ، متفاوت خواهد بود اما نکته‌ی جالب توجه این است که باوجود همه‌ی سختی های این رشته ، دانشجویان آن مسیر شیرینی را برای تحصیل مینمایند و از رشته تحصیلشان لذت می برند. ( به شرط آنکه با علاقه وارد این رشته شده باشند ). همین علاقه ، سبب شکوفایی استعدادها و به دنبال آن ، افزایش کسب درآمد افراد می شود.

در کشورمان ایران هم همینطور است. باهمه‌ی مشکلاتی که بر وضعیت اقتصادی افراد حاکم است ، اگر علاقه به رشته‌ی تحصیلتان داشته باشید ، می توانید از آن رشته کسب درآمد کنید. فقط استعداد‌هایتان را رشد دهید. خصوصا اینکه این رشته ، تقریبا یک رشته‌ایست که تازه کشف شده و جای پیشرفت زیادی دارد. به همین خاطر میتوان با آینده‌ی شغلی‌اش امیدوار بود.

بخش عمده‌ی کسب درآمد از رشته‌های علوم پایه ، از طریق پژوهش ،‌ تدریس و کارآفرینی‌ست که هریک زمینه‌های گسترده‌ای دارد. اما شرط موفقیت و درآمد خوب از این رشته 4 چیز است :  پشتکار – علاقه – مهارت  – صبوری.  بنابراین اگر این  فاکتورها را ندارید ،‌ مسیر زندگیتان را تغییر دهید. با وجود این  فاکتورها و نشان‌دادن استعدادهایتان ، می توانید در مراکز مختلفی مشغول به کار شوید. مراکزی مثل :

·         پژوهشگاه های مختلف ژنتیکی و بیولوژیکی ؛ مثل رویان ،‌ ژنیران ،‌ انستیتو پاستور ، مرکز تحقیقات بین‌المللی ژنتیکی ایران ، مراکر نحقیقات دانشگاهی ، مرکز تحقیقات بیوشیمی و … .

·         مراکز درمان ناباروری مثل رویان ،‌ ابن سینا  ،‌ ولیعصر ، بیمارستان‌های امام خمینی (ره) – میرزاکوچک‌خان – طالقانی و … واقع در تهران و دیگر شهرهای کشور.

·         تاسیس شرکت‌های خصوصی تولدکننده لوزام و کیت های آزمایشگاهی

·         تاسیس شرکت دانش‌بنیان

·         تدریس در مراکز آموزشی مربوطه و دانشگاه‌ها

·         اشتغال در آزمایشگاه‌های مختلف ژنتیکی در سرتاسر کشور و بیمارستان‌ها

·         و …

اکثر کارفرمایان این رشته سعی می کنند تا افراد علاقه‌مند ، تیزبین و جزئی نگر ، با مهارت و با دقت را در این حوزه استخدام کنند. بنابراین همواره با افزایش اگاهی و دانش خود ، سعی در ارتقای سطح آگاهی‌تان داشته باشید و تلاشتان را دوچندان کنید. فراموش نکنید که باوجود 4 فاکتور پشتکار – علاقه – مهارت – صبر ،‌ در هر زمینه‌ای موفق خواهید شد.

گردآورنده: سرکار خانم فاطمه علیزاده ثانی

سایت ویستاژن در این مطلب به معرفی رشته زیست شناسی دریا پرداخته است.

زیست شناسی دریا رشته ای به وسعت و عمق دریا

زیست شناسی دریا در مورد مشاهده و حفاظت از گیاهان، جزیره‌های مرجانی، جلبک‌ها و موجودات دریایی و ده‌ها فعالیت علمی متنوع دیگر بحث و مطالعه می کند.

این حرفه بسیار چالش برانگیز و پرارزش است. دنیای زیر آب دنیای بسیار عجیب و شگفت انگیزی است. دنیایی که در آن بزرگترین جانور کره زمین، نهنگ زندگی می کند. که 15 تن وزن و 27 متر طول دارد. همچنین خطرناک ترین، باهوش ترین، زیباترین و بی آزارترین جانوران کره زمین در همین محیط پررمز و راز حضور دارند.

گرایش های رشته زیست شناسی دریا

  • جانوران دریا

به مطالعه ی ساختار موجودات دریایی، انواع آن ها و نحوه زندگیشان می پردازد.

  • بوم‌شناسی (اکولوژی) دریا

به شناخت موجودات آبزی از جمله گیاهان و جانوران می پردازد. به طور مثال؛ محل زندگی، تغییرات احتمالی در محیط زندگی (تغییرات شامل کم یا زیاد شدن موجودات دریایی).

  • گیاهان دریا

گیاهان دریایی شامل: جلبک ها، درختچه های آبی به عبارت دیگر محیط زندگی ، نحوه رشد و تکثیر آن ها.

  • آلودگی دریا

به اندازه گیری آلاینده های موجود در آّب که عبارت اند از: نیترات()، نیتروژن()، سرب() و همین طور مواد معدنی می پردازد؛ به بیان دیگر سنجش میزان آلودگی دریا و تاثیرات آن بر محیط زندگی موجودات آبزی.

یادگیری تکنیک ها

1* تکنیک نمونه برداری

نگهداری از نمونه‌ها و کار با انواع نمونه‌ها همه و همه مسائلی هستند که در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری ممکن است به طور جدی با آن سروکار داشته باشید.

2* غواصی

شاید برای این مهارت محدویت دارید، عیبی ندارد حتما نباید حرفه ای یاد بگیرد تا حدی که مهارت کار عملی و تحقیق را در این رشته فرا بگیرید کفایت می کند.

وظایف زیست شناسان دریا

به طور کلی کار زیست شناس دریایی شامل شمارش و دسته بندی گونه‌های دریایی است. وی تأثیر زیست محیطی فرایند‌های صنعتی را بررسی کرده، مشاهده می‌کند، نظریه پردازی می‌کند و هم چنین حالت تعادل ماهی‌ها را زمانی که ماهی گیری کاهش یافته است، پیش بینی می‌کند.

کار بیولوژیست دریایی هم، شامل تحقیق در مورد چگونگی بهره‌مند شدن انسان از گونه‌های دریایی، کشف روش‌های مختلف به دست آوردن سوخت زیستی از جلبک، مطالعه در مورد توانایی آن‌ها برای تغییر جنسیت و چگونگی آسیب رساندن مسئله نشت نفت به موجودات دریایی است.

زیست دریا

موقعیت‌های شغلی

فارغ‌التحصیلان زیست دریا می‌توانند در مراکز پرورش ماهی و مراکز تحقیق بر روی ارزش مواد غذایی دریایی فعالیت کنند.

علاوه بر کار در شیلات فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در حفظ بعضی از گونه‌های آبزیان که در حال انقراض هستند مثل ماهی ازون‌برون یا ماهی سفید فعالیت کند.

اگر می خواهید در این رشته موفق و سرشناس باشید باید مهارت ها و دروسی را با موفقیت پشت سر بگذاید که این درس ها شامل

 تسلط بر دروس، بیوشیمی و زیست سلولی و مولکولی. تسلط بر این دروس فقط مختص دانشجویان رشته‌هایی مثل بیوشیمی و ژنتیک نیست، بلکه این دروس، پایه تمامی رشته های علوم زیستی و پزشکی هستند، از جمله زیست شناسی دریا.

واحد های درسی

کل واحد ها در دوره کارشناسی 136 واحد به شرح زیر است

دروس عمومی: 22 واحد

دروس تخصصی- الزامی: 76 واحد

دروس پایه ی مشترک: 20 واحد

دروس تخصصی – اختیاری: 18 واحد

عناوین دروس امتحانی منابع
زبان عمومی و تخصصی ( انگلیسی ) عمومی : ۱- کتاب گرامر کاربردی زبان انگلیسی، شهاب اناری و همکاران، انتشارات مبتکران.  ۲- کتاب گرامر زبان انگلیسی، عباس فرزام، انتشارات باستان.  ۳- کتاب تافل رهنما، ابراهیم نظری تیموری، انتشارات رهنما.  ۴- کتاب ۵۰۴ واژه ضروری تافل، انتشارات جنگل.

تخصصی : ۱- کتاب انگلیسی برای دانشجویان رشته زیست شناسی (English for the students of biology)، تالیف حیدر آقابابا، انتشارات سمت.  ۲- کتاب (A scientific English textbook for biology students)، تالیف عیسی جرجانی، انتشارات علوم کشاورزی.

فیزیولوژی جانوری ۱- کتاب فیزیولوژی گایتون (جلد ۱ و ۲)، تالیف آرتور گایتون، مترجمان محمد رخشان و احمدرضا نیاورانی، انتشارات سماط.  ۲- کتاب فیزیولوژی، تالیف دکتر اصغر قاسمی و دکتر مسلم محمدی، انتشارات خسروی.
جانورشناسی ( با تاکید بر جانوران دریایی ) ۱- کتاب جانور شناسی عمومی (جلد ۱ و ۲)، تالیف طلعت حبیبی و محمد مهدی راعی، انتشارات دانشگاه تهران.  ۲- کتاب جانورشناسی: بی مهرگان، تالیف کلیولند هیکمن، لاری رابرتس و آلن لارسن، مترجم حسین دانش فر، انتشارات مدرسه.  ۳- کتاب جانورشناسی: مهره داران، تالیف کلیولند هیکمن، لاری رابرتس و آلن لارسن، مترجم حسین دانش فر، انتشارات مدرسه.
زیست شناسی سلولی و مولکولی ۱- کتاب زیست شناسی سلولی و مولکولی لودیش، تالیف هاروی ف. لودیش، ترجمه فردین عمیدی، سیدهادی موسوی، عباس بهادر، انتشارات خسروی.  ۲- کتاب ژنتیک مولکولی، تالیف جیمز واتسون، ترجمه پروین پاسالار، عباس حمدی، انتشارت دانشگاه تهران. 3 – کتاب زیست شناسی سلولی و مولکولی (جلد ۱ و ۲)، تالیف احمد مجد و سید محمدعلی شریعت زاده، انتشارات آییژ.
اکولوژی ( با تاکید بر تنوع زیستی و آلودگی دریا ) ۱- کتاب اصول اکولوژی سیمای سرزمین، در معماری سرزمین و برنامه ریزی کاربردی زمین، تالیف نچ ا. درامستاد، جیمز دی. اویسون، ریچارد ت. فورمن، مترجم فرود آذری دهکردی، انتشارات ادبستان.  ۲- کتاب اکولوژی عمومی، تالیف محمدرضا اردکانی، انتشارات دانشگاه تهران.

گردآورنده : جناب آقای محمد صادق سلمانیان نژاد

 

 

علم میکروبیولوژِی

پایه و اساس بسیاری از علوم از جمله :بیوتکنولوژی ،بیوشیمی ،ژنتیک و پزشکی می باشد که در تشخیص بیماری ها نقش مهمی را ایفا می کند. در واقع این رشته با هدف شناسایی جانداران میکروسکوپی و مسائل مختلف مربوط به زیست آن ها ایجاد شده است که البته گاهی اوقات نیز میکروبیولوژی را با عنوان زیست شناسی سلولی مولکولی نام می برند که همین امر باعث می شود که عده ای از داوطلبان گمان کنند رشته میکروبیولوژی همان رشته زیست شناسی سلولی مولکولی است، اما باید توجه کرد که علم میکروبیولوژی مادر علوم سلولی مولکولی است و ضمن اینکه علوم سلولی مولکولی فعالیت های درونی میکروب ها را مورد بررسی قرار می دهند و این در صورتی است که در علم میکروبیولوژی تأثیرات بیرونی میکروارگانیسم ها مورد مطالعه قرار می گیرد.رشته میکروبیولوژی شامل گرایش های: میکروبیولوژی پزشکی، میکروبیولوژی غذایی، میکروبیولوژی صنعتی می باشد که در ادامه سایت ویستاژن به ارائه توضیحات مختصری از هر یک از آنها پرداخته است.

_میکروبیولوژی پزشکی

بررسی میکروب های بیماری زا برای انسان در حوزه مربوط به این گرایش می

باشد.

_میکروبیولوژی غذایی

 تولید مواد غذایی به کمک میکروب ها در حوزه مربوط به این گرایش است.

_میکروبیولوژی صنعتی

استفاده از میکروب های مفید در تولید مواد صنعتی مانند اسیدها، کودها و… در رفع آلودگی های محیط زیست، در شناسایی آفات گیاهی و راه های مقابله با آن ها، در استخراج فلزات

سنگین، در تصفیه نفت و … در حوزه مربوط به این گرایش می باشد.

  • میکروبیولوژیست ها چه وظایفی دارند ؟

میکروبیولوژیست ها وظایف گوناگونی را بر عهده دارند اما از جمله وظایف میکروبیولوژیست ها عبارتند از شناسایی انواع میکروب ها جهت کنترل انواع بیماری های عفونی، کنترل کیفیت مواد غذایی و همچنین استفاده بهینه و مناسب از میکروارگانیسم ها در تولید مواد غذایی جدید و بهینه کردن مواد غذایی موجود از طریق انجام آزمایش ها و پژوهش های مختلف، استفاده از میکروارگانیسم ها برای کنترل آلودگی های محیط زیستی و شیوع مواد سمی از طریق انجام آزمایش های مختلف و … اشاره کرد.

  • گرایش های کارشناسی ارشد رشته میکروبیولوژی

1.میکروبیولوژی – میکروب های بیماری زا

2.میکروبیولوژی – میکروب شناسی صنعتی

3.میکروبیولوژی – میکروب شناسی محیطی

4.ژنتیک در کارشناسی ارشد زیست شناسی- علوم سلولی و مولکولی

5.میکروبیولوژی در کارشناسی ارشد زیست شناسی- علوم سلولی و مولکولی

6.بیوشیمی در کارشناسی ارشد زیست شناسی- علوم سلولی و مولکولی

7.بیوفیزیک در کارشناسی ارشد زیست شناسی- علوم سلولی و مولکولی

8.زیست فناوری (بیوتکنولوژی) – گرایش میکروبی

9.زیست فناوری دریا در کارشناسی ارشد زیست شناسی – علوم سلولی و مولکولی

  • گرایش های دکتری رشته میکروبیولوژی

1.میکروبیولوژی- وزارت علوم

2.باکتری شناسی

3.توکسین های میکروبی

  • گرایش های ارشد میکروبیولوژی وزارت علوم

در کارشناسی ارشد رشته  میکروبیولوژی وزارت علوم گرایش هایی همچون : میکروب های بیماری زا، بیوسیستماتیک و بوم شناسی، میکروبیولوژی صنعتی و میکروبیولوژی محیطی وجود دارد. هر چند که معمولا گرایش بندی در کارشناسی ارشد میکروبیولوژی می تواند بعد از قبولی در این رشته با توجه به علاقه اساتید جدا شود و نوع پایان نامه شما در رابطه با گرایش های مختلف باشد.

  • گرایش های ارشد میکروبیولوژی وزارت بهداشت

برخی از داوطلبان این مورد را مورد سوال قرار می دهند که ارشد میکروبیولوژی وزارت بهداشت چگونه است؟؟؟…

در جواب این سوال باید بگوییم که رشته ارشد میکروبیولوژی فقط در وزارت علوم و فناوری با این نام

پذیرش را انجام می دهد و در وزارت بهداشت و درمان با نام میکروب شناسی پزشکی پذیرش دانشجو انجام می شود که کنکور آن و زمان برگزاری آن و منابع کنکور آن با وزارت علوم متفاوت می باشد .

میکروبیوژی

  • فرصت های شغلی رشته میکروبیولوژی به چه صورت است ؟

اگر قصد تحصیل در رشته میکروبیولوژی را دارید در رابطه با فرصت های شغلی رشته میکروبیولوژی لازم است بدانید که بخش اصلی کار دانشجویان رشته میکروبیولوژی (میکروبیولوژیست ها) مربوط به آزمایشگاه ها می باشد. فارغ التحصیلان این رشته می توانند در سازمان های حوزه بهداشت و درمان، پژوهشگاه های شرکت نفت، آزمایشگاه های پاتولوژی و میکروب شناسی بیمارستان ها، بخش های تحقیقاتی صنایع غذایی و دارویی، کشاورزی، محیط زیست، تهیه لوازم آزمایشگاهی و … مشغول به کار شوند و به عنوان کارشناس در: آزمایشگاه تشخیص طبی، پژوهشگر، کارشناس آزمایشگاه غذا، دارو و بهداشتی،کارشناس آزمایشگاه واکسن و سرم و کارشناس مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی به فعالیت بپردازند.

  • امکان ادامه تحصیل در رشته میکروبیولوژی در ایران چگونه است؟

در ایران امکان تحصیل در رشته میکروبیولوژی در مقطع کارشناسی و همچنین دکتری وجود دارد.رشته

میکروبیولوژی در مقطع کارشناسی ارشد شامل 28 واحد درسی می باشد که 12 واحد درسی آن مربوط

به دروس اجباری، 8 واحد مربوط به دروس اختیاری و 8 واحد هم به پایان نامه اختصاص دارد .

  • امکان ادامه تحصیل در رشته میکروبیولوژی در خارج از کشور چگونه است؟

ادامه تحصیل رشته میکروبیولوژی در خارج از کشور از شرایط خوبی و مطلوبی برخوردار است. با توجه به اینکه رشته میکروبیولوژی یک رشته آزمایشگاهی است در نتیجه در مقطع تحصیلات تکمیلی نیازمند تجهیزات آزمایشگاهی بسیار زیادی است که برخی آنها بسیار گران هستند در نتیجه شرایط ادامه تحصیل آن در ایران نسبتا با کمبود امکانات مواجه می باشد.

  • برخی از مشکلات فارغ التحصیلان رشته میکروبیولوژی عبارتند از 

عمده کار میکروبیولوژیست ها مربوط به آزمایشگاه ها است اما متاسفانه واحدهای عملی در دانشگاه به نسبت نیاز این رشته بسیار کمتر تدریس می شوند و در نتیجه یک فارغ التحصیل کارشناسی آمادگی لازم برای ورود به بازار کار را ندارد. در واقع سهم دانشجوی میکروبیولوژی از دانشگاه، دانسته های تئوری آنها است و از طرفی فضای کاری فارغ التحصیلان رشته میکروبیولوژی با فارغ التحصیلان رشته علوم آزمایشگاهی مشترک است و از آنجایی که آن ها در طول دوران تحصیل خود واحدهای عملی بیشتری در مقایسه با دانشجویان رشته میکروبیولوژی می گذرانند، به مهارت هایی می رسند که امکان اشتغال بیشتر و بهتری را برایشان فراهم می کند .

سخن آخر،برای شرکت در کنکور کارشناسی ارشد باید همه جوانب را سنجید چرا که فارغ التحصیلان میکروبیولوژی در چند امتحان کنکور می توانند شرکت کنند که یکی وابسته به وزارت علوم و دیگری وزارت بهداشت است؛ یکی هم کنکور دانشگاه آزاد می باشد.

 تنها کارشناس ارشد با اخذ مدرک از وزارت بهداشت می تواند پس از فارغ  التحصیل شدن به همراه 2 دکتر پاتولوژیست، اقدام به تاسیس آزمایشگاه کند و مدارک دانشگاه آزاد و وزارت علوم از این امتیاز بی بهره اند…

گردآورنده : جناب آقای حسن مسرور