نوشته‌ها

بیوانفورماتیک چیست؟

سایت ویستاژن در این مقاله به تعریف علم بیوانفورماتیک پرداخته است. در صورت داشتن هرگونه سوال آن را در قسمت نظرات مطرح کرده تا در اسرع وقت توسط کارشناسان سایت پاسخ داده شود.

در دنیای کنونی و در این عرصه‌ی پرشکوه پیشرفت علم و فناوری ، رفته‌رفته توجه افراد بر ریز مولکول ها و مطالعه‌ی علوم سلولی جلب شده و بیشتر بر روی DNA و کاربردهای آن تمرکز میشود. این سلسله نوکلئوتید کوچک و پیچیده ، اساس و بنیان زندگی هر جانداری را مشخص میکند و همانطور که میدانیم ، شناخت این مولکول، اولین و مهم ترین گام برای ایجاد روش های بیشتر در راستای استفاده گوناگون از آن در زمینه های مختلف است . تلاش دنیای مدرن مولکولی امروز نیز درک دنیای خاموش اما شگفت‌ انگیزِ دنیای سلولی و سلولهای زنده است. در همین راستا، بیوانفورماتیک علمی نوین است که در آن با استفاده از کامپیوتر ، نرم افزارهای کامپیوتری و بانک‌های اطلاعاتی میتوان به مسائل بیولوژیکی بخصوص در زمینه‌های سلولی و مولکولی دسترسی پیدا کرد .
با پیشرفت و گسترش اطلاعات در زمینه علم ژنتیک و شناخت دقیق تر ژن ها و توالی آنها ، ژن ها عامل کنترل اعمال و اتفاقات درون سلول شناخته شدند. همین امر باعث شد که توجهات زیادی به آن جلب شود و از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گیرد. در واقع با علم بیوانفورماتیک سعی می شود تا یافته ها و اطلاعات گستره تری درباره ژن ها و محصول عملکردی آنها؛ یعنی پروتئین ها بدست آید.

بیوانفرماتیک

 

بیوانفورماتیک شامل ادغام رایانه ها، ابزارهای نرم افزاری و بانکهای اطلاعاتی در تلاش برای پرداختن به سؤالات زیست شناختی است. دو فعالیت مهم در مقیاس بزرگ که از بیوانفورماتیک استفاده می کنند ژنومیک و پروتئومیکس هستند. ژنومیک به آنالیز ژنوم اشاره دارد. می توان ژنوم را به عنوان مجموعه ای کامل از توالی های DNA تصور کرد که برای صفاتی که از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود، کد گذاری شده است. این توالی های DNA شامل همه ژن ها (واحد عملکردی و فیزیکی وراثت منتقل شده از والدین به فرزندان) و رونوشت ها (نسخه های RNA که گام اولیه در رمزگشایی اطلاعات ژنتیکی است) موجود در ژنوم است. بنابراین ، ژنومیک به توالی و تجزیه و تحلیل همه این موجودات ژنومی از جمله ژن ها و رونوشت ها در یک ارگانیسم اشاره دارد. پروتئومیکس ، از طرف دیگر ، به تجزیه و تحلیل مجموعه کامل پروتئین ها یا پروتئوم اشاره دارد. علاوه بر ژنتیک و پروتئومیک ، بسیاری از زمینه های زیست شناسی وجود دارد که در آن بیوانفورماتیک کاربرد دارد . هر یک از این موضوعات مهم در بیوانفورماتیک با هدف درک سیستمهای پیچیده بیولوژیکی است.

امروزه بسیاری از دانشمندان از بیوانفورماتیک به عنوان زیست شناسی سیستم ، رویکردی برای مقابله با سؤالات بیولوژیکی جدید و پیچیده یاد می کنند. زیست شناسی سیستم شامل یکپارچه سازی اطلاعات ژنومیک ، پروتئومیکس و بیوانفورماتیک برای ایجاد منظره کل سیستم از یک موجودیت بیولوژیکی است. به عنوان مثال ، چگونگی عملکرد یک مسیر سیگنالینگ در یک سلول می تواند از طریق زیست شناسی سیستم مورد بررسی قرار گیرد. ژنهای درگیر در مسیر ، نحوه تعامل آنها و چگونگی تغییر نتایج در پایین دست ، همه را می توان با استفاده از زیست شناسی سیستم مدل کرد. هر سیستمی که می تواند اطلاعات را به صورت دیجیتالی نشان دهد ، یک برنامه بالقوه برای بیوانفورماتیک را ارائه می دهد. بنابراین بیوانفورماتیک را می توان از سلولهای منفرد تا اکوسیستم های کل استفاده کرد. دانشمندان با درک و شناخت کامل لیست اجزا در یک ژنوم ، درک بهتری از سیستمهای پیچیده بیولوژیکی کسب می کنند. دانستن تعاملاتی که بین همه این قسمت ها در یک ژنوم یا پروتئوم وجود دارد ، نشان دهنده سطح بعدی پیچیدگی در سیستم است. از طریق این رویکردها ، بیوانفورماتیک این امکان را دارد که بینش های کلیدی در مورد درک و مدل سازی ما از بیماری های خاص انسانی یا انسان های سالم ارائه دهد.

 

vistagene

پیشینه بیوانفرماتیک

شروع علم بیوانفورماتیک را می توان در سال 1968 به مارگارت دایوف و مجموعه‌ی توالی های پروتئینی معروف به اطلس توالی و ساختار پروتئین نسبت داد. یکی از آزمایش های مهم و قابل توجه در بیوانفورماتیک ، استفاده از برنامه جستجوی شباهت توالی برای شناسایی منشاء یک ژن ویروسی بود. در این مطالعه، دانشمندان از نخستین برنامه های جستجوی شباهت دنباله ای کامپیوتر (به نام FASTP) استفاده کردند ، تا بدانند که محتوای v-sis ( یک دنباله ویروسی ایجاد کننده سرطان ) بیشترین شباهت با ژن PDGF سلولی را دارد. این نتیجه غافلگیرکننده بینش مکانیکی مهمی را برای زیست شناسان فراهم آورده است در مورد اینکه  ایجاد این توالی ویروسی  چگونه باعث سرطان می شوند. رشد بیوانفورماتیک موازی با توسعه فناوری توالی DNA است. با همان روشی که توسعه میکروسکوپ در اواخر سال 1600 باعث تغییر علوم بیولوژیکی برای اولین بار در سلولها شد ، فناوری تعیین توالی DNA باعث تغییر در حوزه بیوانفورماتیک شد. رشد سریع بیوانفورماتیک می تواند با رشد توالی های DNA موجود در مخزن عمومی توالی های نوکلئوتیدی به نام GenBank یا همان بانک ژن ، نشان داده شود.
پروژه های تعیین توالی ژنوم به پرچمداران بسیاری از طرح های بیوانفورماتیک تبدیل شده اند. پروژه توالی ژنوم انسانی نمونه ای از یک پروژه توالی موفقیت آمیز ژنوم است ، اما بسیاری از ژنوم های دیگر نیز توالی شده و در حال توالی هستند. در حقیقت ، اولین ژنوم هایی که توالی شده اند از ویروس ها (یعنی فاژ MS2) و باکتری ها بودند و ژنوم Haemophilus آنفلوانزا Rd اولین ژنوم یک ارگانیسم زنده است که در بانک های اطلاعاتی دسته‌ی عمومی قرار می گیرد . این موفقیت با کمتری از فنآوری ژنوم انسان دریافت شد اما مشخص می شود که توالی ژنوم های دیگر گام مهمی در بیوانفورماتیک امروز است. با این حال ، توالی ژنوم به خودی خود دارای اطلاعات محدودی است. برای تفسیر اطلاعات ژنومی ، تجزیه و تحلیل مقایسه ای توالی ها باید انجام شود و یک معرف مهم برای این تجزیه و تحلیل ها پایگاه داده های توالی در دسترس عموم لازم است. بدون پایگاه داده توالی (مانند GenBank) ، که زیست شناسان اطلاعات مربوط به توالی مورد علاقه خود را ضبط کرده اند ، بسیاری از اطلاعات غنی به دست آمده از پروژه های توالی ژنوم در دسترس نخواهد بود.

روشی که در میکروسکوپ اکتشافات پیش بینی شده در زیست شناسی سلولی ، همان اکتشافات جدید در فناوری اطلاعات و زیست شناسی مولکولی و کشف های پیش بینی شده در بیوانفورماتیک است. در حقیقت ، بخش مهمی از زمینه بیوانفورماتیک توسعه فناوری جدید است که می تواند علوم بیوانفورماتیک را با سرعتی بسیار سریع پیش ببرد. از طرفی رایانه ، اینترنت ، تحولات نرم افزاری جدید ، الگوریتم های جدید و توسعه فن آوری خوشه رایانه ای به بیوانفورماتیک کمک کرده است تا از نظر مقدار داده ای که می تواند به طور کارآمد تجزیه و تحلیل شود ، جهش های بزرگی را انجام دهد. از طرف دیگر ، آزمایشگاه ، فن آوری ها و روش های جدید مانند توالی DNA ، تجزیه و تحلیل سریال بیان ژن (SAGE) ، ریزآرایه ها و شیمی های جدید طیف سنجی جرمی با سرعتی به همان اندازه آغاز شده اند که دانشمندان را قادر می سازد تا داده هایی را برای تجزیه و تحلیل با سرعت باورنکردنی تولید کنند. بیوانفورماتیک هر دو فناوری پلتفرمی را فراهم می کند که دانشمندان را قادر می سازد با مقادیر زیادی از داده های تولید شده از طریق ژنومیک و ابتکارات پروتئومیکس و همچنین رویکرد تفسیر این داده ها مقابله کنند. از بسیاری جهات ، بیوانفورماتیک ابزاری برای استفاده از روش علمی در داده های در مقیاس بزرگ فراهم می کند و باید به عنوان یک رویکرد علمی برای پرسیدن بسیاری از سؤالات بیولوژیکی جدید و متفاوت مورد بررسی قرار گیرد.

 

بیوانفورماتیک
بسیاری از دانشمندان بیوانفورماتیک را هیجان انگیز می دانند زیرا این پتانسیل را دارد که بتواند به دنیای کاملاً جدیدی از سرزمین های غیرقانونی گام بگذارد . بیوانفورماتیک یک علم جدید و یک روش جدید تفکر است که به طور بالقوه می تواند منجر به بسیاری از اکتشافات بیولوژیکی مرتبط شود. اگرچه فناوری نیز بیوانفورماتیک را قدرتمند می سازد ، اما اطلاعات و دسترسی بیوانفورماتیک نیز درباره زیست شناسی بسیار زیاد است. سؤالات زیست شناختی میتوانند همه آزمایشات بیوانفورماتیک را هدایت کنند. سوالات مهم بیولوژیکی می توانند توسط بیوانفورماتیک مورد بررسی قرار گیرند و شامل درک ارتباط ژنوتیپفنوتیپ برای بیماری های انسانی، درک ساختار برای عملکرد روابط برای پروتئین ها و درک شبکه های بیولوژیکی باشند. برای بسیاری ، بیوانفورماتیک بسیار پرطرفدار است زیرا دانشمندان می توانند زیست شناسی و مهارتهای رایانه ای خود را در تولید معرفها برای تحقیقات بیوانفورماتیک بکار گیرند. بسیاری از دانشمندان دریافته اند که بیوانفورماتیک قلمرو جدیدی از سؤال علمی است که دارای پتانسیل بسیار خوبی برای سلامت انسان و جامعه است.
آینده بیوانفورماتیک ، از طریق ادغام است. به عنوان مثال ، ادغام طیف گسترده ای از منابع داده ها ، مانند داده های بالینی و ژنومی به ما این امکان را می دهد تا از علائم بیماری برای پیش بینی جهش های ژنتیکی استفاده کنیم و برعکس. ادغام داده های GIS مانند نقشه ها ، سیستم های هواشناسی با سلامت محصول و داده های ژنوتیپ به ما امکان پیش بینی نتایج موفقیت آمیز آزمایش های کشاورزی را می دهد. یکی دیگر از زمینه های آینده تحقیق در زمینه بیوانفورماتیک ، ژنومیک مقایسه ای در مقیاس بزرگ است. به عنوان مثال ، توسعه ابزارهایی که می توانند 10 طرفه مقایسه ژنوم ها را انجام دهند ، سرعت کشف در این زمینه از بیوانفورماتیک را به جلو سوق می دهد. در طول این خطوط ، مدل سازی و تجسم شبکه های کامل سیستم های پیچیده می تواند در آینده مورد استفاده قرار گیرد تا به عنوان مثال سیستم یا سلول واکنش نشان دهد ، مثلاً به یک دارو . تاکنون یکی از بزرگترین موانع پیش روی بیوانفورماتیک ، کم بودن آمار محققان این حوزه است. این امر با تغییر رویه بیوانفورماتیک به خط مقدم پژوهش تغییر می کند اما این تاخیر در تخصص باعث ایجاد شکاف واقعی در دانش بیوانفورماتیک در جامعه تحقیقاتی شده است. سرانجام ، یک سؤال مهم تحقیقاتی برای آینده بیوانفورماتیک این خواهد بود که چگونه به صورت محاسباتی مشاهدات پیچیده بیولوژیکی ، مانند الگوهای بیان ژن و شبکه های پروتئینی را مقایسه کنیم. بیوانفورماتیک در مورد تبدیل مشاهدات بیولوژیکی به مدلی است که یک کامپیوتر آن را درک خواهد کرد. این یک کار بسیار چالش برانگیز است زیرا زیست شناسی می تواند بسیار پیچیده باشد. این مشکل نحوه دیجیتالی کردن داده های فنوتیپی مانند رفتار، الکتروکاردیوگرام و سلامت محصول به صورت قابل خواندن با رایانه، چالش های هیجان انگیزی را برای بیوانفورماتیک های آینده ایجاد می کند.

گردآورنده : سرکار خانم فاطمه علیزاده ثانی 

رفرنس : www.scq.ubc.ca

 

ضرورت رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه

سایت ویستاژن در این مقاله به آموزش نکات ایمنی داخل آزمایشگاه پرداخته است. 

اولین و مهم ترین شرط کار در آزمایشگاه رعایت نکات ایمنی است، گرچه رعایت این نکات به تنهایی سلامت محقق را تضمین نمی کند. اما احتمال خطرات را به حداقل می رساند. برخی خطرات غیرقابل پیش بینی هستند که با دقت و هوشیاری می توان این خطرات را  تاحد زیادی کاهش داد.

 

پروتکل عمومی ایمنی در آزمایشگاه

  • ایمنی شخصی
  • ایمنی چشم
  • تماس با مواد خطرناک زیستی
  • تماس با سوزن ها و اجسام تیز

ایمنی عمومی فردی

  1. خوردن،آشامیدن،استعمال دخانیات،استفاده از لوازم آرایشی یا رژ لب،استفاده از لنز طبی در مکان هایی که نمونه ها استفاده می شوند،ممنوع است.
  2. مواد غذایی و آشامیدنی نباید در یخچال ها ،فریزرها،کابینت ها یا قفسه ها،میز ها یا نیمکت هایی که خون یا دیگر مواد عفونی نگهداری می شوند، یا دیگر محل های محتمل به آلودگی،قرار داده شوند.
  3. موی بلند،کراوات،شال و گوشواره ها باید محفوظ باشند.
  4. خودکار و مداد ها را داخل دهان نبرید!
  5. هرجا که لازم باشد باید از تجهیزات حفاظتی شخصی مناسب استفاده شود.

 

ایمنی زیستی

این تجهیزات شامل موارد زیر است

 

  • روپوش آزمایشگاهی

به منظور جلوگیری از سرایت آلودگی به شما و لباستان،روپوش آزمایشگاهی را نباید خارج از آزمایشگاه پوشید.

  • پاپوش های آزمایشگاهی

شامل کفش های معمولی کاملا پوشیده است تا از تمام قسمت های پا در برابر سوراخ شدن بوسیله ی اجسام تیز یا شکسته پیشگیری کند. همچنین مانع آلوده شدن پا توسط مواد عفونی می شود.

  • دستکش ها

برای استفاده از خون و مایعات بدن،تماس با لایه های موکوسی و … استفاده می شود.

  • عینک ها ی حفاظتی

 عینک و ماسک در زمان تماس با ذرات سمی معلق در هوا و موادشیمیایی استفاده می شوند.

           6.هرگز پیپت دهانی انجام ندهید و برای پیپت کردن تمام مایعات از ابزار پیپتی مکانیکی استفاده کنید.

         7.شستشوی مکرر دست ها یک اقدام احتیاطی مهم است که باید پس از ارتباط با بیمار یا نمونه های آزمایشی انجام شود. روش های مناسب شستشوی دست ها شامل صابون،آبکشی و 10 تا 15 ثانیه مالش دست ها و عمل شستشو است. پس از شستشو دست ها باید خشک شوند و شیر آب بوسیله ی دستمال توالت بسته شود.

زمان شستشوی دست ها

  • پس از اتمام کار و پیش از ترک آزمایشگاه
  • پس از خارج کردن دستکش ها از دست
  • پیش از خوردن و آشامیدن، استفاده از لوازم آرایشی،تعویض لنز طبی یا استفاده از سرویس بهداشتی.
  • پیش از تمام فعالیت هایی که مستلزم به استفاده از دست در ارتباط با لایه ی موکوسی است.
  • فورا پس از ارتباط تصادفی پوست با خون یا دیگر مواد عفونی
  • بین ارتباط با بیماران

       8.سطوح کار آزمایشگاه باید روزانه پس از ریختن خون یا مایعات ،ضدعفونی شوند(استفاده از کلروکس رقیق شده در آب با نسبت 1 در 10)

ایمنی چشم

ایمنی آزمایشگاه

1.اطلاع از محل قرار گرفتن نزدیک ترین جایگاه شستشوی چشم و چگونگی استفاده.

2.استفاده از عینک ایمنی در موارد زیر

  • زمان کار با حلال ها یا معرف های سوزش آور خاص یا تلغیض کردن اسید و باز ها
  • زمان انجام آزامایش هایی که محتمل تولید کردن قطره ها و ذرات معلق در هوا از خون یا دیگر مایعات بدن هستند.
  • زمان استفاده از معرف ها تحت فشار
  • حین کار در مجاورت با تشعشع ماورا بنفش

3.پوشیدن لنز طبی در آزمایشگاه لازم به احتیاط های بیشتری دارد. گازها و بخارات در زیر لنز متمرکز می شوند و موجب بروز صدمات دائمی چشم می شوند. علاوه براین،در صورت اتفاقی پاشیده شدن مواد شیمیایی در یک چشم،تقریبا غیرممکن است که بتوان لنز طبی را به منظور آبیاری کردن چشم خارج کرد،چون چشم بصورت غیراردی دچار اسپاسم پلک می شود. افرادی که مستلزم پوشیدن لنز طبی هستند باید به سرپرست خود اطلاع دهند.

 

ایمنی زیستی

استفاده ی ایمن از مواد  زیستی خطرناک

1.شما باید از تمام نمونه های بیماران بعنوان مواد زیستی خطرناک استفاده کنید. یعنی در تمام زمان ها باید تمام اقدام های احتیاطی همگانی انجام شود.

2.زمان انجام کار در آزمایشگاه باید نکات زیر را انجام داد

  • لباس های محافظ پوشید (روپوش آزمایشگاه،دستکش ها،اگر زخم یا خراشیدگی دارید از چسب زخم استفاده کنید)
  • از ریختن مواد و تشکیل ذرات معلق پرهیز کنید.
  • اگر دست ها با خون یا دیگر مایعات بدن عفونی شد،باید فورا شسته شود.
  • پیش از برداشتن تلفن و استفاده از صفحه کلید کامپیوتر،دستکش ها باید از دست خارج شوند و نباید بیرون از محل کار پوشیده شوند. دست ها همیشه باید فورا پس از خارج شدن دست ها شسته شوند.
  • پس از تکمیل فعالیت های آزمایشگاهی و پیش از خروج از آزمایشگاه،باید دست های خود را بشویید. تمام پوشش های حفاظتی باید پیش از ترک آزمایشگاه،از تن خارج شوند.
  • تمام مواد خطرناک زیستی باید درون کیسه های مخصوص دور انداخته شوند تا اتوکلاو شوند.
  • تمام میزها باید بوسیله محلول ضدعفونی کننده مناسب ضدعفونی شوند: 1)در ابتدای روز 2)در صورت ریختن نمونه  3)در انتهای روز

استفاده از وسایل تیز

1.سوزن های آلوده و دیگر اجسام تیز هیچگاه بوسیله دست شکسته نشوند،خم نشوند،روکش زده نشوند و یا روکش مجدد نشوند.

2.سوزن های استفاده شده از سورنگ های یکبارمصرف جدا شوند.

 

ایمنی آزمایشگاخ

مواد آزمایشگاهی خطرناک

به منظور پیشگیری از پاشیدن مواد خطرناک،همیشه اسید را به آب اضافه کنید. مواد اسیدی زمانی که در شناساگر های مخصوصی استفاده می شوند باید با نوارهای مخصوصی برچسب بخورند و در ظروف مخصوصی نگهداری شوند؛ این مواد باید با دقت استفاده شوند و در زمان آماده سازی در زیر هود نگهداری شوند. اسید ها و قلیاها در زمان انتقال باید با روش های مخصوص حفاظتی حمل شوند.

در صورت پاشیدن مواد اسیدی و قلیایی، تمام بافت های انسانی(شامل چشم)باید با آب شسته شوند.

مواد شیمیایی خورنده

مواد شیمیایی سمی

تمام مواد شیمیایی سرطان زا در ازمایشگاه باید دارای برچسب سرطان زا (carcinogen) باشند. در زمان کار با این مواد باید پوشش های حفاظتی پوشیده شود.

مواد شیمیایی اشتعال زا

مواد اشتعال زا باید در محل های مخصوص مواد اشتعال زا نگهداری شوند. تمام محلول های مشتق شده از این مواد باید برچسب اشتعال زا بخورند. مواد اشتعال زا باید ذر محل هایی خالی از منبع احتراق قرار گیرند. این مواد نباید بوسیله ی یک شعله ی بدون پوشش گرم شوند.

مواد شیمیایی رادیواکتیو

در زمان کار با مواد رادیواکتیو هیچگونه خوردن،آشامیدن و استعمال دخانیات مجاز نیست و این مواد باید دارای برچسب مواد رادیواکتیو باشند و در محل های مناسب ذخیره شوند. به خاطر داشته باشید حجم قرار گرفتن در معرض تشعشعات با فاصله از این مواد کاهش می یابد.

ایمنی آتش

1.محل قرار گیری تمام خروجی های آتش سوزی،کپسول های آتش نشانی و زنگ های خطر آتش را بدانید.

2.بدانید که چگونه در مواجهه با زنگ خطر آتش و تجهیزات ایمنی آتش به درستی کار مناسب را انجام دهید.

3.کپسول های آتش نشانی دستی بر اساس عملکردشان برای کنترل انواع خاص آتش،رده بندی شده اند:

  • زمان سوختن مواد قابل احتراق (چوب،کاغذ،لباس،آشغال)
  • کپسول آتش نشانی با علامت مثلث سبز با حرف A قابل استفاده است که بوسیله ی آب یا مواد شیمیایی خشک همه منظوره عمل می کند.
  • زمان سوختن مایعات
  • کپسول آتش نشانی با علامت مربع قرمز با حرف B قابل استفاده است که از کف،ماده شیمیایی خشک یا دی اکسید کربن استفاده می کند.
  • زمان آتش سوزی در اثر برق
  • کپسول آتش نشانی با علامت دایره ی آبی با حرف C قابل استفاده است که از عوامل خاموش کننده غیر رسانا استفاده می کنند.
  • کپسول آتش نشانی چندمنطوره که در انواع آتش سوزی قابل استفاده است و در اکثر آزمایشگاه ها پیدا می شود.

نحوه ی برخورد صحیح در صورت بروز آتش سوزی در آزمایشگاه

1.افرادی که در خطر هستند را نجات دهید.

2.زنگ خطر:  آ)ایستگاه آتش نشانی را خبر کنید  ب)در صورت توان،اپراتور را از مکان،صفحه تقسیم برق،نوع آتش سوزی و نام خود مطلع کنید.

3.بوسیله ی بستن تمام درها و پنجره ها آتش را محدود کنید.

4.اگر ممکن است،آتش را خاموش کنید.

ایمنی برق در آزمایشگاه

1.استفاده از سیم رابط ممنوع است.

2.همه ی تجهیزات برقی به درستی در زمین قرار گیرند.

3.مایعات بر روی تجهیزات برقی ریخته نشود و با دست خیس لمس نشوند.

4.هرگز از کلیدهای اتصال با سیم های ساییده شده با بی حفاظ نشود.

5.اگر فردی دچار برق گرفتگی شد،جریان را قطع کنید یا فورا تماسش را با سیم مورد نظر از بیبن ببرید. با فرد قربانی تماس نداشته باشید مگر بطوری که کاملا عایق باشید.

گردآورنده : سرکار خانم زینب خوشنود

رفرنس

ایمنی زیستی ویستاژن ایمنی آزمایشکاه vistagene vistagene