سایت ویستاژن در این مقاله به توضیح انگشت نگاری ژنتیکی پرداخته است.
انگشت نگاری ژنی یا ژنتیکی چیست؟
آیا تا به حال موقعیتی پیش آمده که اداره یا سازمانی یا موسسه ای اثر انگشت شما را بخواهد؟ اثر انگشت نشان هویت و شناسنامه شما می باشد که یکی از مهم ترین کاربردهای انگشت نگاری یا اثر انگشت شناسایی قربانیان حوادث مختلف مانند آتش سوزی ها، تصادفات شدید و سقوط هواپیما یا شناسایی مجرمانی که هویت مشخصی از خود نمیدهند، می باشد.
اما انگشت نگاری ژنتیکی که می خواهیم امروز در ارتباط باهاش صحبت کنیم، در مواردی با اثر انگشت تفاوت هایی دارد، پس ابتدا باید بپردازیم به مسئله انگشت نگاری ژنتیکی که چه تکنیکی می باشد یا اصلا این انگشت نگاری ژنتیکی چیست؟
بهره بردن یا استفاده نمودن از اطلاعات ژنتیکی موجود در یک سلول و پی بردن به هویت ژنتیکی آن فرد نوعی انگشت نگاری ژنتیکی از دی ان ای می باشد.
ساختمان شیمیایی همه دی ان ای ها شبیه هم میباشد و تنها اختلاف آنها، در ترتیب جفت بازها میباشد و بیش از میلیونها جفت باز در دی ان ای هر شخصی وجود دارد. هر شخصی توالی مختلفی را دارا می باشد و با استفاده از این توالی ها، هر شخص شناخته می شود که منحصرا به وسیله تعیین توالی جفت بازهای آنها می باشد. در هر صورت چون بیش از میلیونها جفت باز وجود دارد، تعیین توالی بسیار وقت گیر و کار مشکلی میباشد برای همین دانشمندان می توانند روشهای کوتاه تری را استفاده کنند، زیرا الگوهای تکرار دی ان ای را میدانند و وقتی شخصی اثر انگشت میدهد، می توان آن را تعیین کرد که آیا دو نمونه دی ان ای برای یک یک شخص یا فامیل شخص یا دوفرزندی که هیچ نسبتی باهم ندارند هستند یا خیر. دانشمندان و محققان با بهره گیری از یک شمارش کوچک از تعیین توالی از دی ان ای که درمیان افراد، متغیر شناخته شده است و یک اقدام بزرگ و برای آنالیز و تحلیل آنها برای اینکه احتمالات یک نسبت را به دست بیاوریم. برای آسانتر کردن آنالیز یک ساترن بلات و یک پراب ژنتیکی رادیواکتیو ساخته می شود تا در یک واکنش هیبریداسیون با دی ان ای که اگر یک اشعه ایکس در ساترن بلات به کار رفته است و به پراب رادیواکتیو اجازه می دهد که پیوندهای این دو رشته باهم در روی کاغذ از هم جدا شوند و تنها نواحی که پیوند با پراب رادیواکتیو دارد، روی فیلم نشان داده می شود و این اتفاق باعث می شود دوباره جستجو کنیم و برای شناسایی در دی ان ای شخص که اتفاقات و الگوهای ژنتیکی مخصوص به صورت پی در پی پراب را شامل می شود.
به طور معمول انسان ها سکانسهای دی ان ای وسیعی دارند، همانطور که گفته شد؛ که می توان توسط روشG.F.P سکانسهای تکراری و متغیر گسترده ای را استخراج و آنالیز کرد.
DNA finger printing
روش و تکنیک انگشت نگاری ژنتیکی برای اولین بار توسط پروفسور سرآلک جفری از دانشگاه لستر انگلستان در سال 1985 ایجاد شد. پروفسور جفری دریافت نواحی و نقاطی روی دی ان ای افراد وجود دارد که می تواند همه اطلاعات بیولوژی و حیاتی انسانها را انتقال بدهد. البته باید این نکته قابل ذکر است که 9\99 درصد دی ان ای انسانها باهم یکسان و شبیه می باشد و هیچ تفاوتی باهم ندارند اما نباید فراموش کرد که همان 01\0 درصد برای اینکه تفاوت میان 2 نفر را آشکار کند، کافی می باشد. به عبارتی همین 01\0 درصد نه تنها 2 فرد را ازهم متفاوت می کند، بلکه همین افراد ممکن است از تمامی ساکنان دیگر کره زمین متفاوت باشند. استفاده از این تکنیک در بسیاری از کشورها برای تهیه بانک اطلاعاتی افراد بسیار کاربرد دارد و در اغلب کشورها، بانک های اطلاعاتی با ثبت کردن اثر انگشت دی ان ای افراد به وجود آمده اند که هر فرد اثر انگشت ژنتیکی خود را دارد. در پروسه ثبت کردن اثر انگشت دی ان ای با یک نمونه اولیه و ساده از دی ان ای انسان که به آن دی ان ای اولیه یا مرجع می گویند، آغاز می شود. این دی ان ای از سلولهای بدن انسان، مانند پوست، استخوان، مو یا ارگان های دیگر مولکول های دی ان ای دیگر فرد آماده یا استخراج می شود. این نمونه ها مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرند تا پروفایل دی ان ای آن تعیین شود. این پروفایل سپس با دیگر پروفایل های دی ان ای مقایسه و بررسی می شود تا از درستی آن مطمئن شوند، برای این کار روش های مختلف و بسیار زیادی وجود دارد. این روش ها همگی برای همان 01\0 درصدی گفته شد که میان ساختارهای دی ان ای افراد باهم دیگر متفاوت است، فوکوس و تمرکز دارد. این نواحی از دی ان ای در افراد مختلف فرق دارد و از 3 میلیارد جزء تشکیل شده که پشت سرهم قرار دارند، از کل این جزء حدودا 1\5 تا 2 درصد ژن های آنها می باشند. با توجه به خواص منحصربه فرد و فوق العاده دی ان ای و شناسایی افراد با استفاده آنها بسیار ساده و تقریبا در تمامی موارد آسان و امکان پذیر می باشد، کارشناسان در سراسر جهان به این امر تاکید دارند که گسترش بانک های اطلاعاتی دی ان ای یکی از ضرورت های دنیای مدرن امروزی می باشد. این بانک اطلاعات در برخی از کشورها راه اندازی شده و برخی از کشورها در تلاشند تا از این روش بهره برداری کنند، همانطور که می دانیم بزرگترین بانک اطلاعاتی دی ان ای در جهان متعلق به کشور آمریکاست که در آن بیش از 5 میلیون پروفایل دی ان ای ثبت شده دارد. پس از آمریکا، انگلیس دومین کشوری است که اطلاعات بزرگ دی ان ای جهان را در اختیار خود دارد که این اندازه اطلاعات و میزان رشد آن باعث نگرانی گروههای آزادی طلب در کشور انگلیس شده است.
اساس روش انگشت نگاری ژنتیکی برطبق نواحی متنوع بازی مانند بسیاری از نواحی متغیر و نواحی تکراری پیاپی کوتاه در ژنوم انسان می باشد.
نمونه هایی وجود دارد، مانند وسایل شخصی(مثل تیغ ریش تراشی و مسواک و….)، نمونه های نگهداری شده مانند اسپرم یا نمونه برداری از بافت ها مثل بیوبسی بافت، خون خویشاوندان یا همان خویشاوندان زیستی و در آخر بقایای تعیین کننده هویت انسان که این موارد باعث می شود، دی ان ای را شناسایی کرده و توسط عصاره گیری دی ان ای این روش یا عمل را انجام داد. کاربردهایی که میتوان از انگشت نگاری ژنتیکی مثال زد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
در ژنتیک پزشکی در تشخیص بیماریهای ژنتیکی و بیماریهایی که زمینه ژنتیکی دارد مثل بیماری تالاسمی و دیستروفی عضلانی دوشن و انواع سرطان ها و دیابت و نیز تشخیص استعدادهای فردی و خصوصیات رفتاری ضریب هوشی می باشد، از روش انگشت نگاری ژنتیکی همانطور هم که گفته شد در پزشکی قانونی هم کاربرد دارد.
گردآورنده: سرکار خانم پریناززارع